Η τελευταία επίσκεψη του Χανς Γιόαχιμ Φούχτελ στη Βόρεια Ελλάδα την περασμένη εβδομάδα αποδείχθηκε εξαιρετικά ενδιαφέρουσα. Όχι τόσο για τα θέματα της Ελληνογερμανικής Συνέλευσης, που όσο βασίζεται στις συνεργασίες και στις πρωτοβουλίες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης θα έχει σχετικά μικρής αξίας αποτελέσματα, αφού οι δήμοι και οι δήμαρχοι της Ελλάδας ουδεμία σχέση έχουν με τους δήμους και τους δημάρχους της Γερμανίας. Με αφορμή τις επαφές του Γερμανού υφυπουργού έγινε γνωστό πως το Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης και το ΤΕΙ Σερρών ετοιμάζουν τις δικές τους θερμοκοιτίδες νεοφυών επιχειρήσεων, οι οποίες θα προστεθούν σε αυτές που υπάρχουν και που προετοιμάζονται στην ευρύτερη περιοχή.
Σε μια προσπάθεια αφενός παραγωγικού εκσυγχρονισμού και αφετέρου στήριξης της οικονομίας και της επιχειρηματικότητας στους χώρους ευθύνης τους οι δύο οργανισμοί θα προσπαθήσουν να βοηθήσουν νέους ανθρώπους –κυρίως επιστήμονες με καινοτόμες ιδέες- να δημιουργήσουν τις δικές τους start ups εταιρίες και να μπουν στην αγορά συμβάλλοντας στην ανάπτυξη και στην καταπολέμηση της ανεργίας και της «μετανάστευσης μυαλών». Οι προθέσεις των δύο διοικήσεων αποτελούν απόδειξη του δυναμισμού που καταγράφεται στη Βόρεια Ελλάδα –και συγκεκριμένα στην Κεντρική Μακεδονία- για επιχειρηματικό εκσυγχρονισμό, μέσω της αξιοποίησης των καινοτόμων ιδεών και της ενεργητικότητας των νεότερων μελών της κοινωνίας, τα οποία παραδοσιακά λόγω των σπουδών, της μόρφωσης και των δεξιοτήτων τους βρίσκονται στην πρωτοπορία των ιδεών.
Όλα αυτά ακούγονται πολύ σωστά στη θεωρία. Αλλά η μέχρι στιγμής πράξη δεν επιτρέπει ούτε μεγάλη αισιοδοξία, ούτε σημαντικές προσδοκίες.
Πρώτα από όλα θα πρέπει να υπάρξει μία κοινή γραμμή ως προς τις έννοιες νεοφυή, θερμοκοιτίδα, προθερμοκοιτίδα, επιτυχαντές, κ.λ.π. κατηγορίες στήριξης των start ups. Στην Ευρώπη πάντως οι θερμοκοιτίδες αποκαλούνται ως εκκολαπτήρια επιχειρήσεων. Και αυτό γιατί από τον τρόπο που εννοεί και αντιλαμβάνεται ο καθένας τον όρο «νεοφυή» αναμένεις και το τελικό αποτέλεσμα για την αξιολόγησή τους. Για παράδειγμα στο πρόγραμμα ΕΠΑνΕΚ του ΕΣΠΑ με το όρο «νεοφυή επιχειρηματικότητα» αποδείχθηκε ότι ο απώτερος στόχους του ήταν η καταπολέμηση της ανεργίας και η ίδρυση επιχειρήσεων χωρίς να υπάρχει η αποκλειστική στόχευση στην ίδρυση επιχειρήσεων start ups που δίνουν έμφαση στην καινοτομία, την τενχολογία και την γρήγορη ανάπτυξη. Απλά ο όρος «νεοφυής» στις μέρες μας είναι άκρως ελκυστικός.
Ας μη ξεχνάμε ότι τα τελευταία χρόνια στη Θεσσαλονίκη είναι συγκεντρωμένη η μεγάλη δύναμη πυρός των θερμοκοιτίδων της χώρας. Λειτουργούν ήδη τρεις ιδιωτικές θερμοκοιτίδες, στις οποίες στεγάζονται δεκάδες start ups και μία προ-θερμοκοιτίδα του δήμου Θεσσαλονίκης, αρκετά ερευνητικά ινστιτούτα, ενώ υπάρχει και η Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας, που φιλοδοξεί να λειτουργήσει ως ομπρέλα και να αναδείξει την ευρύτερη περιοχή σε προνομιακό χώρο λειτουργίας καινοτομικών και τεχνολογικά προηγμένων επιχειρήσεων και ερευνητικών κέντρων.
Για τη δημιουργία όλων αυτών των σύγχρονων οικονομικών, παραγωγικών και επιχειρηματικών δομών έχει υπάρξει από το 2000 και μετά γενναία συνδρομή κοινοτικών κονδυλίων, ενώ και το τρέχον ΕΣΠΑ 2014 – 2020 προβλέπει τη διάθεση σημαντικών κεφαλαίων για την επιδότηση δράσεων αναλόγου πνεύματος και περιεχομένου. Για παράδειγμα η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας σχεδιάζει τη δημιουργία θερμοκοιτίδων σε κάθε μία από επτά πρωτεύουσες των νομών της δικαιοδοσίας της.
Ας σημειωθεί ότι το καθ’ ύλην υπουργείο Ανάπτυξης δείχνει να αντιλαμβάνεται τη σημασία που μπορούν να αποκτήσουν οι θερμοκοιτίδες για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας, αλλά και η σπατάλη πόρων και ενέργειας που μπορεί να προκαλέσει αυτή η «έκρηξη», αυτή η «μόδα», που τείνει να πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Γι’ αυτό έχει δημιουργήσει «Μητρώο δομών στήριξης νεοφυούς επιχειρηματικότητας», το οποίο από εδώ και πέρα αξιολογεί και εγκρίνει χρηματοδοτήσεις με βάση προϋποθέσεις και δεδομένα. Ευχής έργο θα ήταν να μπει στο συγκεκριμένο σύστημα μια σειρά, με βασικό κριτήριο την αποτελεσματικότητα. Διότι αυτό που ενδιαφέρει δεν είναι να κάνει το… κομμάτι του κάθε πρόεδρος, δήμαρχος ή άλλος αιρετός παράγων, ούτε να… οικονομήσει κάποιος ιδιώτης, ο οποίος στο τέλος της ημέρας θα βρεθεί με ένα οργανωμένο κτίριο, στο οποίο θα μπορούν να λειτουργούν από δικηγορικά και τεχνικά γραφεία μέχρι σούπερ μάρκετ και εμπορικά κέντρα! Στόχος είναι να υποστηριχθούν οι νέοι και οι ιδέες τους, ώστε να μπουν στην αγορά δημιουργώντας οικονομικά κύτταρα τα οποία θα αναπτύσσονται σε βάθος χρόνου στηρίζοντας την οικονομία και την απασχόληση.
Μέχρι στιγμής τα αποτελέσματα από τη λειτουργία θερμοκοιτίδων δεν είναι εντυπωσιακά. Τα θετικά παραδείγματα είναι μάλλον μεμονωμένα, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις οι θερμοκοιτίδες λειτουργούν ως επιχειρήσεις real estate. Απλώς νοικιάζουν χώρους και γραφεία συχνά με ευνοϊκούς όρους για πολύ μεγαλύτερο διάστημα από τα τρία ή πέντε χρόνια που με βάση τη διεθνή πρακτική απαιτούνται για να σταθεί στα δικά της πόδια μια νεοφυής επιχείρηση με προοπτικές.
Η αλήθεια είναι ότι σε μια σύγχρονη οικονομία οι προ-θερμοκοιτίδες, οι θερμοκοιτίδες, οι επιταχυντές, τα συνεργατικά σχήματα και όλες αυτές οι επιβοηθητικές των νέων καινοτόμων επιχειρηματιών δομές μπορούν να αποδώσουν παραγωγικά και να αποτελέσουν ουσιαστική διέξοδο. Όπως για παράδειγμα έχει συμβεί στο Ισραήλ και την Ολλανδία, τις πρακτικές των οποίων επιθυμεί να αντιγράψει η χώρα μας. Μόνο που τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Ούτε η θερμοκοιτίδα, ούτε η ιδέα, ούτε το εταιρικό καταστατικό αρκούν για να δημιουργηθεί μία επιχείρηση. Χρειάζονται γνώσεις και κατάλληλη νοοτροπία αυτών που θα ασκήσουν την επιχειρηματικότητα, στοιχεία που δεν υπάρχουν, ούτε καλλιεργούνται σε καμία βαθμίδα της ελληνικής εκπαίδευσης. Κάπως έτσι ένας νέος φτάνει στα 23 ή 25 του χρόνια για να ακούσει τη λέξη επιχείρηση. Έτσι ακόμη κι αν δεχθεί κάποιες επιφανειακές συμβουλές από έναν μέντορα και βρεθεί στο περιβάλλον μιας θερμοκοιτίδας οι πιθανότητες να προχωρήσει επιχειρηματικά είναι ελάχιστες. Στο τέλος το μόνο που μένει είναι μερικοί αριθμοί. Ορισμένα θολά στατιστικά στοιχεία, πίσω από τα οποία θα βρίσκεται η «επιτυχία» κάποιων διοικήσεων φορέων ή κάποιων επιχειρηματιών κλασικού στιλ, αλλά σχεδόν τίποτα από την περίφημη νεοφυή επιχειρηματικότητα.