Skip to main content

Τρεις συν μία προϋποθέσεις για την ενοποίηση του παραλιακού μετώπου

O Κ. Κουρκούτας, διδάκτωρ στο πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης, παρουσιάζει βασικά συμπεράσματα της μελέτης του για το παραλιακό μέτωπο της Θεσσαλονίκης.

του Κωνσταντίνου Κουρκούτα*

Για επιτευχθεί η δημιουργία ενός δυναμικού και ζωντανού παραλιακού μετώπου δεν αρκεί μια μονόπλευρη προσέγισση ή μια βραχυπρόθεσμη λύση. Η συζήτηση γύρω απο την ενοποίηση του παραλιακού μετώπου, που ξεκίνησε με την πρωτοβουλία της Voria.gr,  αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για όλους τους συμμετέχοντες δήμους και τοπικές κοινωνίες για να συντονιστούν, να αναδιοργανωθούν και επιλύσουν συλλογικά προβλήματα που τους αφορούν σε τοπικό και υπερτοπικό επίπεδο. Η συζήτηση περι ενοποίησης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψιν της τουλάχιστον τα ακόλουθα σημεία / επίπεδα: 

Α. Η Παραλιακή Συνέχεια

Οταν αναφερόμαστε στην ενοποίηση του παραλιακού μετώπου, θα πρέπει να έχουμε υπόψιν την πολυπλοκότητα του εγχειρήματος καθώς και τα πολλαπλά και ταυτόχρονα επίπεδα που μπορούν να επιρρεάσουν.

Θεσμική / Διοικητική ενοποίηση

Ανεύρεση η δημιουργία μηχανισμών και θεσμών που θα μπορέσουν να φέρουν σε πέρας ένα τέτοιο πολύπλοκο και μακρόχρονο εγχείρημα και θα επιφέρουν ενα αποτέλεσμα ισάξιας ποιότητας στο σύνολο του έργου απο άποψη σχεδιασμού και αισθητικής και οικολογικής προσέγγισης.

· Οριζόντια (διαδημοτική)

· Κάθετη (πχ. Μεταξύ Κεντρικής κυβέρνησης κ υπουργείων / Περιφέρειας / Δημων / Δημοτικών διαμερισμάτων/ Πολιτών)

· Διατομεακή (Δημόσια Διοίκηση, Βιομηχανία , Παραγωγή, Πανεπιστήμια και Ερευνητικά κέντρα, φορείς πολιτών κλπ.)

Λειτουργική / Χωρική ενοποίηση

Σειρά απο επιμέρους χωρικές παρεμβάσεις που θα επιφέρουν την σύνδεση και ενοποίηση του συνόλου του παραλιακού μετώπου

· Παραλιακή συνέχεια και κινητικότητα / δημιουργια παραλιακής διαδρομής ελαφρής κινητικότητας (πεζοι, ποδήλατα κλπ). και σύνδεση της με τις υπάρχουσες και μελλοντικες εσωτερικές διαδρομες.

· Συνδεση υπαρχοντων δημοσιών και πράσινων χώρων.

· Παράκαμψη παραλιακών εμποδίων / φραγμών (Αεροδόμιο, Λιμάνι)

· Σύνδεση χώρων δραστηριοτήτων (δες Γ ) και ενεργοποίηση της τοπικής δυναμικής.

Β. Προσβασιμότητα & συνδεσιμότητα

Το ζήτημα της προσβασιμότητας είναι κρίσιμο για την επίτευξη της απαραίτητης ποσότητας και ποιότητας ροών που θα διασφαλίζουν την ζωντανότητα αλλά και ανταποδοτικότητα του εγχειρήματος:

Σύνδεση Οικολογική και Υδρολογική των παραθαλάσσιων οικοσυστημάτων με τα εγχώρια οικοσυστήματα. Αφορμή και ευκαρία να γίνει μια αναμελέτη και επικαιροποίηση του Υδρολογικού συστήματος του κόλπου της Θεσσαλονίκης, με πρόβλεψη για το μέλλον και τις επικείμενες κλιματικες αλλαγες ή ακραία καιρικά φαινόνομενα. Παράλληλα είναι ευκαρία για την θεσμοθέτηση ενός δικτύου πράσινων και οικολογικά σημαντικών περιοχών σε επίπεδο μητροπολιτικό / περιφέρειας. Όπως και να χει η δημιουργία των “πράσινων” διαδρόμων θα μπορούν να λειτουργούν παρ’αλληλα και σαν διάδρομοι ελαφριάς κινητικότητας και αναψυχής για χρήση απο τους πολίτες.

 Κοινωνική / Aνθρωπογενή

· Χρήση του κοινωνικόυ και δημοσίου χώρου κατα μήκος του παραλιακού μετώπου. Εύκολη και ελεύθερη πρόσβαση για όλες τις κοινωνικες ομαδες, διαφοροποίηση δραστηριοτήτων.

· Σύνδεση με μέσα μαζικής μεταφοράς, , ενοποίηση ελευθερων χώρων σε δίκτυο.

· Διαχείρηση του παραλιακού μετώπου σαν ένα κοινό αγαθό και πολιτιστικό τοπίο / κληρονομιά

Γ. Ενοποίηση Δραστηριότητων κατά μήκος του παραλιακού μετώπου

Η έλλειψη ενιαίου και συντονισμένου σχεδιασμού οδήγησε στην σημερινή εικόνα του κατακερματισμένου παραλιακού μετώπου κατά μήκος του οποίου αναζήτησαν και βρήκαν ζωτικό χώρο να αναπτυχθούν μια πληθώρα διαφορετικών χρήσεων.

Μεγαλες και μεσαίες σε έκταση “θεματικές” περιοχες

Υπάρχουσες ασύνδετες περιοχές κατα μήκος του παραλιακού μετώπου που δημιουργούν επιτόπιες δυναμικές με τις γειτνιάζουσες εκτάσεις.

· Συγκοινωνίες (Αεροδόμιο. Εμπορικό και επιβατικό λιμάνι, και λοιποί λιμένες )

· Βιομηχανικές (Καλοχώρι)

· Εμπορικές (Πυλαία)

· Αθλητικές (Ποσειδώνιο και Ιστιοπλοϊκοί / Ναυτικοί Όμιλοι)

· Πολιτιστικές (Μεγαρο Μουσικής, 1η Μαρινα λιμανιού)

· Αγροτικές (Αγρόκτημα ΑΠΘ, Αγγελοχώρι)

Παρωδικής/μεταβατικής χρήσης

Περιοχές που μεταβατικό καθεστώς απο μια χρήση σε άλλη η έχουν παρέλθει σε παρακμάζουσα κατάσταση:

· Αστικές ( Παραλιακό μέτωπο Καλαμαριάς & Νέας Κρήνης, Στρατόπεδο Κοδρα, Καρνάγιο Θέρμης, Μεγάλον Έμβολον)

Η διαμόρφωση και αξιοποίηση τους θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν καταλύτες για την ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων και τοπικών και υπερτοπικών δυναμικό.

· Οικολογικές περιοχές (Δέλτα Ανθεμούντα & ρεμα Θέρμης, Περαίας, Δέλτα δενδροπόταμου, Λιμνοθάλασσα Καλοχωρίου).

Η αναβάθμιση και αξιοποίηση τους θα χάριζε στης τοπικές κοινωνίες προσβαση σε βιοτοπους ιδιαίτερης αξίας και θα ανέτρεπε την φθήνουσα πορεία των οικοσυστημάτων.

Ανερχόμεντες κεντρικότητες

Περιοχές που η ανερχόμενες δυναμικές αλλά και η συγκέντρωση δραστηριοτήτων τους δίνει χαρακτηριστικά κεντρικότητας.

· Αστικές (Πολιτιστικό Λιμάνι, Αξονας ΑΠΘ-ΔΕΘ-Παραλία (Κεντρικός Άξονας), Ποσειδώνιο-Μέγαρο Μουσικής, Καραμπουρνάκι / Κοδρα, Μίκρα)

Δ. Σε Πολεοδομικο/ Χωροταξικό επίπεδο:

Το πρότζεκ της ενοποίησης του θαλάσιου μετώπου, είναι ενα σύνθετο εγχείρημα που πρέπει να έχει υπόψιν του τόσο την τοπική κλίμακα/σκάλα όσο και την παράλληλη υπερτοπική μητροπολιτική κλίμακα του συνόλου και με την υλοποίηση του μπορεί να λειτουργήσει σαν δομικό στοιχείο για την ανάπτυξη και σταθεροποίηση ενός ευρύτερου δικτύου ενοποιημένων πράσινων και δημοσίων χώρων σε μητροπολιτικο επίπεδο. Ένα εγχείρημα που πρέπει να γίνει με όραμα σε βάθος χρόνου ώστε να αποτελέσει ορόσημο και εφαλτήριο για την αλλαγή πλεύσης της δυναμικής της πόλης και μια προοπτική δραστικής βελτίωσης του επιπέδου ζωής των κατοίκων. Παράλληλα μπορεί να λειτουργήσει σαν καταλύτης για την ενεργοποίηση διαφόρων και διαφορετικών αρχιτεκτονικών πρότζεκτ κατα μήκος του παραλιακου μετώπου που θα δώσουν νέα αρχιτεκτονική πνοή στην εικόνα και ζωή της πόλης. Σε επίπεδο κινητικότητας, η δημιουργία ενός ενιαίου διαδρόμου κατα μήκος του παραλιακού μετώπου και η σύνδεση του με άλλους υπάρχοντες ή μελλοντικούς σε δομή δικτύου θα μεταμορφώσει δραστικά τις δυνατότητες και εύρος κινητικότητας των πολιτών. Παράλληλα τίθεται στο προσκήνιο το θέμα της θαλάσσιας συγκοινωνίας που θα μπορούσε να προσφέρει αυξημένη συνδεσιμότητα των καίριων και στρατηγικών σημείων του μετώπου μέσω θαλάσσης.

Γίνεται εμφανές τότε ότι όποια παρέμβαση στο παραλιακό μέτωπο δε μπορεί να περιοριστεί χωρικά και λειτουργικά μόνο στα αυστηρά όρια της παραλίας. Αντιθέτως καθιστάται επιτακτική η ανάγκη για την σύνταξη ενός ενιαίου και συντονισμένου Στρατηγικού σχεδίου για το Παραθαλάσσιο μέτωπο, που θα περιλαμβάνει την απαίτηση για την σύνταξη μελετών για τις επιμέρους πολεοδομικές&αρχιτεκτονικές παρεμβάσεις, αλλά και θα καθορίζει το θεσμικό και νομικό πλαίσιο που θα διασφαλίσει την ομαλή και ανεμπόδιστη ολοκλήρωση της ενοποίησης, στα διαφορετικά επίπεδα που αναφέρθηκαν προηγουμένως.

H όλη διαδικασία μπορεί επίσης να αποτελέσει και να λειτουργήσει σαν μια πλατφόρμα για διάλογο και συνεργασία μεταξύ διαφορετικών φορέων και αρχών ενεργοποιώντας την τετραπλή έλικα ( quadriple hèlix ) δημόσιας διοίκησης – πανεπιστημίων / έρευνας – βιομηχανιας και των πολιτών που μπορεί να αποφέρει απρόσμενα αποτελέσματα στο ζήτημα της τοπικής κοινωνικής καινοτομίας επιλύνοντας καίρια προβλήματα που επιρρεάζουν την ανάπτυξη και ομαλή εξέλιξη της πόλης. Μια πλαταφόρμα όπου όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς μπορούν να συν-δημιουργήσουν, να συνδιαλογιστούν και να γνωριστούν καλύτερα μέσα απο δημιουργικές και καινοτόμες διαδικασίες.

Σύντομη βιογραφία και στοιχεία της εργασίας:

* Ο Δρ. Κωνσταντίνος Κουρκούτας εργάζεται στην μονάδα του Στρατηγικού Σχεδιασμού στον τομέα της έρευνας στο Universitat Autonoma de Barcelona (UAB) στην Ισπανια σαν συντονιστής (coordinator) και Ιnnovation manager ενός ερευνητικού πολυεπιστημονικού clúster γύρω απο τις βιώσιμες και έξυπνες πόλεις που περιλαμβάνει πάνω απο 30 ερευνητικά γκρουπ και κέντρα. Διετέλεσε το διαδακτορικό του στο τμήμα πολεοδομίας στο Πολυτεχνείο της Καταλωνίας (UPC) απο το οποίο έλανε και το Master στην Αρχιτεκτονική. Πήρε το πτυχίο του Πολιτικού Μηχανικού απο το Washington University in St.Louis. Έχει εργαστεί σε διάφορα αρχιτεκτονικά γραφεία και κατασκευαστικές εταιρίες καθώς και σε πληθώρα ερευνητικών προγραμμάτων.

Μελέτησε το παραλιακό μέτωπο της Θεσσαλοίκης μέσω της διδακτορικής διατριβής που παρέδωσε το 2015 με τιτλο “On the question of límits: The role of ecotones in the management and reintegration of transforming urban environments. Urban ecotones as territorial indicators and interfaces of urban reconfiguration. An applied study of the urban regional mosaic of the city of Thessaloniki, Greece” που έγινε στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος “Cities, metropolitan territories and efficient urban regions: project strategies and proposals for the regeneration of the territorial mosaic city”στο Πολυτεχνείο της Καταλωνίας με βασικό ερευνητή τον Δρ. Carles Llop Torne.