Κατά τον Πλάτωνα η μουσική αποτελεί βασικό στοιχείο της διαπαιδαγώγησης των νέων. Ίσως γι’ αυτό οι σύμβουλοι του 17χρονου Βαυαρού Όθωνα, του πρώτου βασιλιά των Ελλήνων που ανέλαβε καθήκοντα το 1833, ασχολήθηκαν από την αρχή με τη μουσική εκπαίδευση και προσπάθησαν να εκτοπίσουν την παραδοσιακή μουσική υπέρ της συμφωνικής. Προφανώς είχαν διαβάσει Πλάτωνα και ήξεραν ότι η μουσική συμβάλλει ουσιαστικά στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των ανθρώπων.
Όλα αυτά αποτελούν για Θεσσαλονίκητο σύγχρονο ελληνικό κράτος ψιλά γράμματα. Κάτι που αποδεικνύεται όχι μόνο από την περιφρόνηση που διαχρονικά δείχνει η ελληνική πολιτεία για τη μουσική εκπαίδευση, αλλά και από το γεγονός ότι οι μουσικοί του δρόμου αντιμετωπίζονται ως επαίτες. Στην ουσία η νομοθεσία –ο συγκεκριμένος νόμος ανάγεται στην εποχή του Μεταξά στη δεκαετία του 1930- θεωρεί ότι κάποιος που κάθεται σε μια γωνία ή σε μια πλατεία και παίζει την κιθάρα του το κάνει για να ζητιανέψει. Θεωρείται ως κάτι που δεν έχει καμία χρησιμότητα. Αποτελεί απλή κάλυψη στη διάθεση κάποιου να απλώσει το χέρι ή να ακουμπήσει στο πλακόστρωτο τη θήκη της κιθάρας ή –έστω- ένα καπέλο. Δυστυχώς η πρόσφατη σύλληψη της νεαρής μουσικού έγινε στη Θεσσαλονίκη, που για μία ακόμη φορά αναδείχθηκε στην επικαιρότητα εξαιτίας του συντηρητικού της προσώπου.
Το θέμα των μουσικών του δρόμου και το σαφέστατο νομικό κενό που υπάρχει δεν είναι καινούριο. Όπως, όμως, συμβαίνει συχνά στην Ελλάδα πολλοί θεώρησαν ότι λύνεται βάζοντας το κάτω από το χαλί. Όσο ένας νόμος, όσο παράλογος και ανεπίκαιρος κι αν είναι, δεν εφαρμόζεται επειδή κανείς δεν ενδιαφέρεται να τον εφαρμόσει, όλα είναι καλώς καμωμένα. Όταν όμως κάποιος τυπολάτρης ή γραφειοκράτης του κρατικού μηχανισμού αποφασίσει να κινηθεί έχουμε άσχημες εικόνες.
Η Θεσσαλονίκη είναι μια πόλη που επιζητά την εξωστρέφεια και τον χαμένο της κοσμοπολιτισμό. Είναι μία πόλη με μεγάλο αριθμό νέων ανθρώπων, αφού φιλοξενεί τέσσερα δημόσια πανεπιστήμια και απειράριθμα ιδιωτικά κολλέγια. Επίσης, είναι μια πόλη που ζει πολύ έξω, στην παραλία, στο λιμάνι, στην Αριστοτέλους, παντού. Άρα είναι μια κατ’ εξοχήν πόλη δράσης για τους μουσικούς του δρόμου. Μακάρι σε κάθε γωνία να υπήρχε κι ένας. Μακάρι στην πλατεία Αριστοτέλους να μαζεύονταν καθημερινά πολλοί. Όπως συμβαίνει σε σημαντικές πόλεις της Ευρώπης, από τη Φλωρεντία μέχρι το Μόναχο και από την Πράγα μέχρι το Παρίσι και το Λονδίνο. Τις τελευταίες δεκαετίες οι εκτεταμένες πεζοδρομήσεις στα κέντρα των ευρωπαϊκών πόλεων ευνοούν τη συγκεκριμένη δραστηριότητα. Σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί βασικό στοιχείο του σκηνικού, το οποίο απολαμβάνουν οι επισκέπτες και με το οποίο έχουν εξοικειωθεί οι μόνιμοι κάτοικοι. Το αστικό τοπίο γλυκαίνει όταν από το βάθος ακούγεται μια μελωδία, έστω αδέσποτη. Έτσι κι αλλιώς η ζωή θα ήταν αφόρητη χωρίς μουσική!
Το να παίζει κάποιος μουσική στο δρόμο δεν είναι εύκολη υπόθεση. Κρύο, ζέστη, βροχή, αδιαφορία των περαστικών, αίσθηση της ματαιότητας της τέχνης που αγαπάει. Το σκηνικό δεν είναι σχεδόν ποτέ ειδυλλιακό. Οι περισσότεροι από αυτούς τους μουσικούς το κάνουν ως διέξοδο στα αδιέξοδα τους. Πολλοί από απολαμβάνουν την αμεσότητα της σχέσης τους με τους διερχόμενους και χαίρονται πραγματικά όταν κάποιοι σταματάνε για λίγο και ακούνε κάπως πιο προσεκτικά. Σε κάθε περίπτωση ο μουσικός του δρόμου δεν είναι ζητιάνος και δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται με το νόμο περί επαιτείας.
Ενδεχομένως και αυτός ο νόμος να πρέπει να αλλάξει –πιθανόν είναι αρκετά παλιός-, αλλά οι μουσικοί που παίζουν στα πεζοδρόμια και στις πλατείες θα πρέπει να μπορούν να πάρουν άδεια. Να βρίσκονται τουλάχιστον στην ίδια κατηγορία με τους πλανόδιους μικροπωλητές. Αν και το καλύτερο είναι να αφεθεί το «επάγγελμα» ελεύθερο, ας βγουν να παίζουν μουσική όσοι θέλουν. Άλλωστε δεν είναι λίγοι οι διάσημοι μουσικοί που ξεκίνησαν βγάζοντας… πιατάκι. Από τους δικούς μας ρεμπέτες του πρώτου μισού του 20ου αιώνα, θρυλικές μορφές του νεοελληνικού πολιτισμού. Μέχρι την Madeleine Peyroux, την σπουδαία σύγχρονη αμερικανίδα ερμηνεύτρια της τζαζ που ξεκίνησε την καριέρα της στα πεζοδρόμια του Παρισίου και την επίσης αμερικανίδα Τρέισι Τσάπμαν, που κι αυτή ξεκίνησε από τις πλατείες της Νέας Υόρκης.
ΥΓ. Η ιδέα των μουσικών της Θεσσαλονίκης να πραγματοποιήσουν… σιωπηλή διαμαρτυρία χθες έξω από το αστυνομικό τμήμα του Λευκού Πύργου ήταν εμπνευσμένη. Στο κάτω κάτω οι μουσικοί γνωρίζουν καλύτερα από τον καθένα, διότι τους το έχει τραγουδήσει από το κοντινό 1964 ο Πολ Σάιμον ότι «ο ήχος της σιωπής» είναι ο καλύτερος φίλος για όσους περπατούν μόνοι σε στενούς λιθόστρωτους δρόμους γεμάτους με ανήσυχα όνειρα και φώτα νέον. Το γνωρίζουν και από τον εμπνευσμένο Γερμανό παραγωγό Μάνφρεντ Άιχνερ, η εταιρεία του οποίου –η ECM, στην οποία ηχογραφούν μουσικοί τεράστιας εμβέλειας όπως ο Τσικ Κορία και ο Κιθ Τζάρετ, αλλά και η δική μας Ελένη Καραϊνδρου- έχει ως σύνθημα: ECM: Ο καλύτερος ήχος μετά τη σιωπή.