Η χθεσινή πρωτοβουλία του δήμου Θεσσαλονίκης να ενεργοποιήσει ομάδα εθελοντών για να καθαρίσει την περιοχή του Ποσειδωνίου από σκουπίδια και άλλα αντικείμενα είναι αξιέπαινη. Ταυτόχρονα, όμως, είναι και μάταιη, εάν εξαιρέσει κανείς το μήνυμα της εθελοντικής προσφοράς που μεταδίδεται σε αυτές τις περιπτώσεις και μπορεί να βρει μιμητές. Διότι μπορεί οι 40 εθελοντές να συνέλεξαν δεκάδες σακούλες απορριμμάτων, αλλά με μαθηματική ακρίβεια σε λίγο καιρό -σε μια ενδεχόμενη νέα εξόρμηση- θα έχουν μαζευτεί τόσα κι άλλα τόσα, ίσως και περισσότερα.
Το πρόβλημα της συγκεκριμένης περιοχής, που είναι μια από τις ακριβότερες αγορές ακινήτων στη Θεσσαλονίκη, είναι η πλήρης έλλειψη διαμόρφωσης και οργάνωσης. Πρόκειται για ένα από τα πολλά εγκαταλελειμμένα σημεία που βρίσκονται στον άξονα του παραλιακού μετώπου, που παραμένει «μαύρη τρύπα» του πολεοδομικού συγκροτήματος. Διότι σήμερα -εάν εξαιρέσει κανείς την περιοχή από το λιμάνι μέχρι το Μέγαρο Μουσικής- και ορισμένα διάσπαρτα κομμάτια προς τα ανατολικά που είναι σχετικά επιμελημένα και συμαζεμένα στην μαρίνα της Νέας Κρήνης, στην Περαία, στους Νέους Επιβάτες και στην Αγία Τριάδα, όλο το υπόλοιπο θαλάσσιο μέτωπο προκαλεί θλίψη και μελαγχολία. Δεν πρόκειται για περιοχές που παρακμάζουν, αφού δεν άκμασαν ποτέ. Πρόκειται για σημεία με τα οποία δεν ασχολήθηκε ποτέ κανείς, εκτός από τα στοιχεία της φύσεως και κάποιους εκπροσώπους της αυθαίρετης επιχειρηματικότητας των καφέ και του καλαφατίσματος σκαφών.
Το θέμα είναι γνωστό στη Θεσσαλονίκη. Αποδεκτό εδώ και χρόνια. Έχει, μάλιστα, αξιοποιηθεί θεωρητικά από παράγοντες του δημόσιου βίου προς κατοχύρωση εντυπώσεων. Επί της ουσίας, όμως, δεν έχει γίνει τίποτα. Και πολύ δύσκολα θα γίνει κάτι, επειδή εμπλέκονται σε επίπεδο ιδιοκτησίας και αρμοδιοτήτων πολλοί οργανισμοί αυτοδιοίκησης και φορείς του δημοσίου. Η αξιοποίηση του θαλασσίου μετώπου μπορεί να εκτοξεύσει την υπεραξία της Θεσσαλονίκης και να προσφέρει μόνιμη οικονομική ανάπτυξη και σταθερή αύξηση της απασχόλησης. Σε μια χώρα, μια πόλη και μια κοινωνία που αναζητούν με αγωνία αναπτυξιακές διεξόδους, πρώτη επιλογή (θα έπρεπε να) είναι η αξιοποίηση των στρατηγικών και συγκριτικών πλεονεκτημάτων. Στη Θεσσαλονίκη δεν ισχύει αυτό, επικρατούν μόνο λογικές της καθημερινότητας. Επομένως και τα αποτελέσματα θα είναι μικρά, περιορισμένα. Ένας πολύ μεγάλος δυνητικά πλούτος, ακριβώς στα πόδια της Θεσσαλονίκης παραμένει αναξιοποίητος. Έτσι κι αλλιώς παντού στην Ελλάδα ισχύει το «όπου λαλούν πολλοί κοκόροι αργεί να ξημερώσει». Στην προκειμένη περίπτωση μάλλον δεν θα… ξημερώσει ποτέ για έναν επιπρόσθετο λόγο. Όπως έχουν τα πράγματα το πρότζεκτ «Γαλάζια Θεσσαλονίκη» μπορεί να το αναλάβει μόνο το κράτος, κάτι που δύσκολα θα συμβεί, διότι κανείς από τους παράγοντες της κεντρικής εξουσίας δεν θα θελήσει να αντιπαρατεθεί με τους αυτοδιοικητικούς, οι οποίοι θα θεωρήσουν ότι τους βγάζουν από το παιχνίδι και θα αντιδράσουν. Επίσης από τη φύση του ένα τόσο εκτεταμένο έργο δεν μπορεί να το χρεωθεί ένας άνθρωπος, αλλά περισσότεροι κι επομένως σε μια χώρα με έντονα θεσμικά ελλείμματα το ενδιαφέρον μειώνεται. Ίσως -για παράδειγμα- εάν υπήρχε στη Θεσσαλονίκη μητροπολιτικός δήμος τα πράγματα να ήταν καλύτερα.
Η υπόθεση του μετρό δίδαξε στη Θεσσαλονίκη πολλά. Ένα μεγάλο έργο, για το οποίο υπάρχουν η απαραίτητη τεχνογνωσία, οι απαιτούμενες τεχνολογίες και η εγγυημένη χρηματοδότηση εξελίχθηκε σε βάθος χρόνου σε σίριαλ με χαρακτήρα θρίλερ. Μια πληγή, που προς το παρόν κακοφορμίζει και δημιουργεί περισσότερα προβλήματα. Όλοι ελπίζουν ότι η ολοκλήρωση, η λειτουργία και η ένταξη του στην οικονομική και κοινωνική ζωή θα λειτουργήσει επουλωτικά. Αν, λοιπόν, η κατασκευή του μετρό χρειάζεται 15 – 20 χρόνια, ας φανταστεί κανείς πόσο δύσκολα είναι τα πράγματα στο θαλάσσιο μέτωπο. Ένα πρότζεκτ το οποίο στην ουσία θα πρέπει να ξεκινήσει από το σχεδιασμό, απαιτεί δηλαδή έμπνευση, δημιουργικότητα και συναίνεση, αφορά δεκάδες χιλιόμετρα παράκτιας ζώνης με διαφορετικά χαρακτηριστικά και θα βασιστεί σε σημαντικό βαθμό σε ιδιωτικά κεφάλαια. Η εμπειρία του Ελληνικού, της επονομαζόμενης Αθηναϊκής Ριβιέρας, είναι αποκαλυπτική.
Όλα αυτά δε σημαίνουν ότι δεν αξίζει τον κόπο κάποιος οραματιστής να προσπαθήσει να δώσει στη Θεσσαλονίκη τη θαλάσσια ενδοχώρα της. Απλώς για να συμβεί αυτό χρειάζεται αποφασιστικότητα τύπου Ολυμπιακών Αγώνων. Ποιος θα το κάνει και γιατί να το κάνει; Η ζωή, βέβαια, κρύβει εκπλήξεις. Μέχρι τότε οι πρωτοβουλίες των εθελοντών των δήμων θα προσφέρουν μικρές, καθημερινές, αξιέπαινες νίκες καθ’ όλα χρήσιμες για την τόνωση του ηθικού, αλλά πολύ μικρές για να κερδηθεί ο πόλεμος.
ΥΓ. Πολλές φορές ξεχνάμε ότι η Θεσσαλονίη οφείλει την ίδρυσή της, αλλά και την ύπαρξη της ως πόλη για περισσότερους από 23 αιώνες στη θάλασσα. Κυρίως στο λιμάνι, το εμπόριο, τη διαμετακόμιση προϊόντων, που σημαίνει οικονομική ανάπτυξη, κέρδη και ευημερία. Η γεωγραφία και η ιστορία υπήρξαν σταθεροί σύμμαχοί της, κάτι που σε κάποιο βαθμό ισχύει και σήμερα. Μόνο που η ζωή προχωράει. Στην εποχή μας η θάλασσα παράγει πλούτο για μια πόλη, πολύ πέρα από το ότι αποτελεί δίαυλο μεταφορών και εμπορίου.
ΥΓ2. Στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης του ο Κυριάκος Μητσοτάκης ανέφερε ως εμβληματικό έργο για τη Θεσσαλονίκη την ανάπλαση του εκθεσιακού κέντρου της ΔΕΘ. Χωρίς αμφιβολία πρόκειται για κάτι χρήσιμο και απαραίτητο. Καλώς θα γίνει, όπως καλώς θα ολοκληρωθεί και το μετρό. Αλλά μια πραγματικά νέα, καλύτερη εποχή για μια αναβαθμισμένη οικονομικά και κοινωνικά Θεσσαλονίκη δεν μπορεί παρά να συνδεθεί με την αξιοποίηση του θαλάσσιου μετώπου.