Η αντιπλημμυρική θωράκιση της Θεσσαλονίκης και τα κενά της δεν είναι κάτι καινοφανές. Απασχολεί (όσους ασχολούνται επισταμένως κι όχι συγκυριακά) τα τελευταία τουλάχιστον είκοσι χρόνια και το σημείο κλειδί πλέον είναι η χρηματοδότηση των έργων που πρέπει να γίνουν και έχουν επισημανθεί εδώ και 15 χρόνια.
Θυμίζω σε όσους σπεύδουν να κατηγορήσουν τον κόσμο όλο όποτε πλημμυρίζουν περιοχές, ανακαλύπτοντας την... Αμερική, ότι πριν από περίπου δύο δεκαετίες σε εκείνο το περίφημο master plan για την αντιπλημμυρική θωράκιση του πολεοδομικού συγκροτήματος, που συνοδεύτηκε κι από ένα άλλο πόνημα για όλο το νομό, είχαν καταγραφεί όλα τα έργα που έπρεπε να γίνουν προκειμένου να προστατευθεί η περιοχή από τις πλημμύρες. Ένα είναι το κρίσιμο στοιχείο. Για να γίνουν όλα τα προτεινόμενα έργα για το πολεοδομικό συγκρότημα το κόστος υπολογίστηκε σε 100 εκ. ευρώ. Όχι για όλο τον νομό. Για το πολεοδομικό συγκρότημα.
Πολύ απλά όσοι λένε και ξαναλένε γιατί δεν έγινε αυτό και γιατί δεν έγινε εκείνο και γιατί δεν γίνονται όλα, έχουν την απάντηση. Επειδή δεν υπάρχουν τα κονδύλια. Κι επειδή κάθε φορά χρηματοδοτείται κι από ένα έργο, όταν πρέπει να γίνουν δεκάδες.
Το πρώτο στρατηγικό σχέδιο για τα αντιπλημμυρικά του πολεοδομικού συγκροτήματος ή σωστότερα της ευρύτερης περιοχής Θεσσαλονίκης εκπονήθηκε το 2003. Περιλάμβανε με προτεραιοποίηση 27 έως 34 σημαντικά αντιπλημμυρικά έργα. Σήμερα, 16 χρόνια μετά κάποια έχουν γίνει, κάποια γίνονται, κάποια δεν έχουν ακόμη αρχίσει και είναι μόνο στα σχέδια και τα χαρτιά.
Σχεδόν όλα εξαιτίας της ανεπαρκούς χρηματοδότησης από την Πολιτεία. Μόνο αυτό είναι το πρόβλημα; Προφανώς όχι. Τις τελευταίες δυο δεκαετίες έχουν αλλάξει οι αρμόδιοι φορείς για την αντιπλημμυρική προστασία πάνω από πέντε φορές. Έργα πήγαιναν από τη μια υπηρεσία στην άλλη, αρμοδιότητες από τον ένα φορέα στον άλλο και πάει λέγοντας. Το ίδιο έγινε και με τις συντηρήσεις και τις τακτικές εργασίες για την χειμερινή περίοδο. Για όσους δεν τα έζησαν χρειάζεται να θυμίσω τον τραγέλαφο με τις σχάρες και τα φρεάτια. Με τον δήμο να είναι αρμόδιος για τον καθαρισμό πάνω από τη σχάρα και την ΕΥΑΘ κάτω από αυτή... Με τον καθαρισμό ρεμάτων εντός αστικού ιστού να είναι αρμοδιότητα της τοπικής αυτοδιοίκησης και εκτός της περιφερειακής. Με τα δασαρχεία να χρειάζεται να δίνουν άδειες για να καθαριστούν ποτάμια, παραπόταμοι, χείμαρροι και ρέματα.
Όλο αυτό το αλαλούμ οδήγησε στη σημερινή κατάσταση, η οποία δύσκολα θα διορθωθεί και τα επόμενα χρόνια. Διότι οι αρμοδιότητες συνεχίζουν να εμπλέκουν πολλούς φορείς. Μόνο που πλέον τα λεγόμενα «ακραία» καιρικά φαινόμενα δεν είναι σπάνια όπως στο παρελθόν, οι έντονες βροχοπτώσεις δεν είναι κάτι μη αναμενόμενο... Αποτέλεσμα είναι σήμερα να φαίνεται περισσότερο η γύμνια μας, παρότι επαναλαμβάνω ολοκληρώθηκαν αρκετά και σημαντικά έργα.
Για να έχουμε μια σοβαρή συνολική αποτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης, να αξιολογήσουμε τις ανάγκες και να ιεραρχήσουμε τα απαιτούμενα έργα οι αρμόδιοι συμφώνησαν πέρσι να εκπονήσει το ΤΕΕ/ΤΚΜ το «Γενικό Ρυθμιστικό Σχέδιο Αντιπλημμυρικής Προστασίας και Αποχέτευσης Ομβρίων Ν. Θεσσαλονίκης και Διευθέτησης Ρεμάτων». Είναι μια σοβαρή δουλειά, ώστε να μην παρασυρόμαστε κάθε φορά λόγω της συγκυρίας σε αποσπασματικές επεμβάσεις σε περιοχές που πλημμυρίζουν. Ποια περιοχή θα πλήξει την επόμενη φορά η βροχή δεν μπορούμε να την ξέρουμε ή θα τη μάθουμε την τελευταία στιγμή. Εκεί δεν υπάρχει περιθώριο πρόληψης, υπάρχει μόνο έκτακτη ανάγκη, Πολιτική Προστασία, περιορισμός επιπτώσεων. Γι' αυτό και πρέπει να γίνουν όλα τα αναγκαία έργα. Με ποια σειρά; Αυτό αποφασίζεται με βάση το τι απειλείται από ενδεχόμενη πλημμύρα. Δυστυχώς, αν και είναι σχεδόν ανήθικη αυτή η λογική, είναι αυτή που βάζει τις προτεραιότητες.
Υπενθυμίζω ότι ταυτόχρονα με το Γενικό Ρυθμιστικό γίνεται και επικαιροποίηση του παλαιού master plan για το πολεοδομικό συγκρότημα. Μόνο αυτή η επικαιροποίηση που προκηρύχθηκε πέρσι έχει προϋπολογισμό 1,5 εκ. ευρώ. Η επικαιροποίηση μιας μελέτης όχι ένα έργο... Σκεφτείτε ότι τα δύο έργα που πήρε δάνειο για να χρηματοδοτήσει το υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών μέσα στην προηγούμενη εβδομάδα, δηλαδή η δεύτερη φάση της αποχέτευσης ομβρίων της Καλαμαριάς και το αντίστοιχο έργο στην περιοχή της Λαχαναγοράς, έχουν προϋπολογισμό 45 εκ. ευρώ.
Επίσης, καταθέτω κι άλλο ένα στοιχείο για να γίνει κατανοητό πόσο αναγκαίο είναι να δούμε ψύχραιμα και μακριά από κραυγές και εντυπωσιασμούς την αντιπλημμυρική προστασία της Θεσσαλονίκης. Τα στοιχεία είναι από την εισήγηση «Σχέδια Διαχείρισης Πλημμύρας Ευρύτερης Περιοχής Θεσσαλονίκης» του Δρ. Άνθιμου Σπυρίδη, προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου της «ΥΕΤΟΣ ΑΕ», τον προηγούμενο Μάιο: Την περίοδο 1931 – 1960 η μέση βροχόπτωση στο κέντρο της Θεσσαλονίκης ήταν 40,2 χιλιοστά το μήνα. Την περίοδο 1961 – 1990 έφτασε στα 50,3 χιλιοστά το μήνα και στις 10 Μαΐου 2018, όταν είχαμε τη μεγάλη πλημμύρα στο κέντρο της πόλης έφτασε σε μια μέρα στα 72,4 χιλιοστά.
Το νέο σχέδιο αφορά στην ευρύτερη περιοχή Θεσσαλονίκης κι όχι σε όλο τον νομό. Το σημειώνω απλώς για να καταλάβει καθένας ότι τα χρήματα που απαιτούνται είναι ακόμη περισσότερα από αυτά που θα προϋπολογιστούν από το Γενικό Ρυθμιστικό.
Η Πολιτεία έχει ήδη από τον προηγούμενο Απρίλιο προτεραιοποιήσει και ιεραρχήσει ως σημαντικότερα τρία αντιπλημμυρικά έργα στην περιοχή. Τον Ανθεμούντα, τον Δενδροπόταμο και την Περιφερειακή Τάφρο. Αυτά τα έργα θα γίνουν. Αλλά πότε θα γίνουν; Προφανώς θα περάσουν αρκετά χρόνια ακόμη. Τα αντιπλημμυρικά έργα απαιτούν πολλά λεφτά και πολύ χρόνο. Είναι δεδομένο και δεν αλλάζει. Στο μεσοδιάστημα οι βροχές δεν θα σταματήσουν και οι πλημμύρες θα προκύψουν ξανά.
Θυμίζω επίσης ότι «με βάση την επεξεργασία των ιστορικών συμβάντων, οι περιοχές όπου έχουν σημειωθεί στο παρελθόν σημαντικές πλημμύρες είναι η πεδιάδα Θεσσαλονίκης, οι παραποτάμιες περιοχές στον κάτω ρου του π. Γαλλικού, η οικιστική περιοχή του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης, οι παραλίμνιες περιοχές των λιμνών Κορώνειας-Βόλβης και τα ρέματα Ανθεμούντας, Χαβρίας, όπως επίσης και οι παράκτιες περιοχές των Μουδανιών και της χερσονήσου Κασσάνδρας». Αυτή η επισήμανση γίνεται διαρκώς τα τελευταία χρόνια σε κάθε κείμενο για την αντιπλημμυρική θωράκιση στην περιοχή της Κεντρικής Μακεδονίας.
Θεωρώ ότι κανένας από τους άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενους δεν θέλει να φορτώνεται το ανάθεμα των κατοίκων που πλήττονται από πλημμυρικά φαινόμενα. Συνεπώς, κανένας δεν θέλει να μη γίνουν τα απαιτούμενα έργα. Όμως επαναλαμβάνω τα απαιτούμενα κονδύλια είναι το σημείο – κλειδί. Ειδικά στην περίοδο της κρίσης, οι χρηματοδοτήσεις περιορίστηκαν και για μια περίοδο εκμηδενίστηκαν. Τι γινόταν πριν την κρίση, στις εποχές της έστω επίπλαστης ευμάρειας το γνωρίζουμε όλοι. Αντί για αντιπλημμυρικά έργα που θα προστατεύσουν τις ζωές και τις περιουσίες μας τα χρήματα δίνονταν σε έργα βιτρίνας, φτιασιδώνοντας την καθημερινότητά μας. Αυτό δυστυχώς το πληρώνουμε σήμερα.
Δεν είμαι ούτε με αυτούς που τα αποδίδουν όλα στην κλιματική αλλαγή, ούτε με εκείνους που ανακαλύπτουν ενόχους σε κάθε πλημμύρα. Την κλιματική αλλαγή τη βλέπαμε, την προσδιορίσαμε, την περιμέναμε και αργήσαμε να πάρουμε τα μέτρα μας για να την αντιμετωπίσουμε. Για τις καταστροφές από τις πλημμύρες ένοχοι είμαστε όλοι μας. Κάποιοι σαφώς περισσότερο από τη στιγμή που διαπιστωθεί ότι είχαν την αρμοδιότητα και δεν στάθηκαν ικανοί να την υπηρετήσουν. Κι επίσης, πέρα από τους έχοντες εξουσία, οι οποίοι είναι ευάλωτοι στην κριτική και μάλιστα στην εύκολη, θα πρέπει να κοιταχτούμε και στον καθρέφτη για να δούμε μήπως κι εμείς ως πολίτες δεν είμαστε τόσο συνειδητοποιημένοι σε τέτοια ζητήματα ή ακόμη χειρότερα αρνούμαστε να επωμιστούμε τις ευθύνες μας.
Η απάντηση σ' αυτό το τελευταίο μού ήρθε από γνωστό μου, ο οποίος μετά την τελευταία καταστροφική πλημμύρα στη Χαλκιδική και με αφορμή την τότε άποψή μου για την ευθύνη ΚΑΙ των πολιτών, μου είπε το καταπληκτικό: «Μα δεν έπεσαν και δεν πλημμύρισαν τα αυθαίρετα»... Ακόμη εδώ είμαστε ως κοινωνία. Ακόμη φταίνε όλοι οι άλλοι εκτός από εμάς.