Οι κακοτεχνίες της οδοποιίας, η έλλειψη ποδηλατολωρίδων και η κίνηση των ΙΧ είναι οι τρεις βασικοί παράγοντες που αποτρέπουν τη χρήση ποδηλάτου στον δήμο Θεσσαλονίκης, όπως αναφέρουν τα αποτελέσματα διπλωματικής έρευνας του τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης του ΑΠΘ.
Παρότι μορφολογικά η πόλη της Θεσσαλονίκης έχει τις προϋποθέσεις ώστε να καταστεί θετικό παράδειγμα σωστής χρήσης του ποδηλάτου, η βραβευμένη έρευνα της Τατιάνας-Βασιλικής Αγγελίδου αναδεικνύει πως υπάρχουν πολλοί παράγοντες, που σχετίζονται κυρίως με το δίκτυο ποδηλατοδρόμων και την οδηγική συμπεριφορά των κατοίκων της πόλης, που συμβάλλουν στο ακριβώς αντίθετο.
Τα προβλήματα
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, το υφιστάμενο δίκτυο ποδηλατοδρόμων κρίνεται ανεπαρκές και πρακτικά ασύνδετο, καθώς αποτελείται από διάφορες διαδρομές που φαίνεται να χωροθετήθηκαν χωρίς συνεκτικό σχέδιο και οι οποίες δεν συνδέουν τα βασικά σημεία ενδιαφέροντος της πόλης.
Χαρακτηριστικό είναι πως το 49,9% του δείγματος της πανεπιστημιακής έρευνας δηλώνει μη ικανοποιημένο από τη γεωγραφική κάλυψη του ποδηλατικού δικτύου ενώ λίγο ικανοποιημένο δηλώνει το 38,4%.
«Η έλλειψη στη συνολική σύνδεση της πόλης μέσω ενός δικτύου ποδηλατοδρόμων φρενάρει την ευρεία χρήση του ποδηλάτου» τονίζει ο επιβλέπων καθηγητής της έρευνας και επίκουρος καθηγητής του τμήματος Χωροταξίας, Απόστολος Παπαγιαννάκης. Ο ίδιος τονίζει ότι στην αρχή το κοινό της πόλης υποδέχθηκε πολύ θετικά τη δημιουργία των ποδηλατοδρόμων και αρκετοί πολίτες ξεκίνησαν να χρησιμοποιούν το ποδήλατο ως μέσο μεταφοράς. Σταδιακά όμως το ενδιαφέρον αυτό πέφτει. Όπως προσθέτει ο ίδιος, αυτό αποδεικνύεται και από τα στοιχεία άλλης έρευνας που δείχνει ότι σταδιακά μειώνεται ο αριθμός ενοικιάσεων ποδηλάτων από το σύστημα κοινόχρηστων ποδηλάτων του δήμου Θεσσαλονίκης.
Στην αξιολόγηση τους για τους ποδηλατοδρόμους, οι συμμετέχοντες στην έρευνα ανέφεραν ως τα βασικότερα προβλήματα που συναντούν συχνά ή κάθε φορά ενώ ποδηλατοδρομούν στην πόλη την παράνομη και διπλή στάθμευση αυτοκινήτων επί των ποδηλατολωρίδων (80,7%), τις φτωχές συνθήκες οδοστρώματος (70%), τη δυσκολία διάσχισης διασταυρώσεων (58,8%), τη φθαρμένη σήμανση και διαγράμμιση (58,6%), την έλλειψη ράμπας πρόσβασης στο πεζοδρόμιο (57,8%) και την επικίνδυνη κίνηση πεζών (57,5%).
Αναφορικά με τις παρεμβάσεις που θα ήθελαν οι ίδιοι να δουν ώστε να βελτιωθεί η μετακίνησή τους, το 79,7% απαντά τη δημιουργία πράσινων διαδρομών μέσα από πάρκα και ρέματα, το 79,5% την εγκατάσταση διαχωριστικής νησίδας μεταξύ κυκλοφορίας οχημάτων και ποδηλατολωρίδας, το 74,8% τη δημιουργία χώρου αναμονής για εξασφάλιση προτεραιότητας ποδηλατών στις διασταυρώσεις, το 73,8% τη χρήση ασφαλτικού τάπητα διαφορετικού χρώματος, και το 66,1% τη διαγράμμιση των ποδηλατικών διαδρομών στις διασταυρώσεις.
Σημαντικό στοιχείο όμως που αποτρέπει την ποδηλασία στην πόλη είναι η συμπεριφορά οδηγών ΙΧ και λεωφορείων. Οι απαντήσεις των ποδηλατών στο πλαίσιο της έρευνας αναδεικνύουν πόσο ανασφαλείς νιώθουν οι ίδιοι σε ποδηλατοδρόμους επί του οδοστρώματος, όπου αισθάνεται ασφάλεια σε ώρα αιχμής μόνο το 16,2% και αλλά και κατά την ποδηλασία εντός της ροής οχημάτων σε τοπικές οδούς, όπου αισθάνεται ασφάλεια σε ώρα αιχμής μόνο το 5%.
Ακόμα, το 17,5% των ερωτηθέντων δήλωσε πως είχε κάποιο ατύχημα με το ποδήλατο το έτος 2015, με ποσοστό 40% των ατυχημάτων να αφορά την εμπλοκή με μηχανοκίνητο όχημα. Οι παθόντες δήλωσαν ότι οι συχνότερες αιτίες των ατυχημάτων τους είναι οι εξής: διακοπή πορείας ποδηλάτου από απότομη στροφή αυτοκινήτου (36,5%), απότομο άνοιγμα πόρτας αυτοκινήτου (30,4%), ατύχημα λόγω κατεστραμμένων – ελλιπών υποδομών (30,4%), παράνομη-διπλή στάθμευση που υποχρέωσε τον ποδηλάτη να εισέλθει στην κυκλοφοριακή ροή (29,2%), ανάρμοστη οδηγική συμπεριφορά (επήρεια αλκοόλ, απρόσεκτη οδήγηση κλπ.) (28,7%), απώλεια ελέγχου λόγω ανωμαλίας στο οδόστρωμα (28,7%), υγρό οδόστρωμα (26,3%), απώλεια ελέγχου λόγω απότομης μεταβολής πορείας (22,5%).
Ποδηλατική συμπεριφορά
Παρότι ο δήμαρχος της πόλης Γιάννης Μπουτάρης, επιμένει σθεναρά στη μετακίνησή του, ο ποδηλατόδρομος της Νέας Παραλίας είναι ο πιο πολυσύχναστος καθώς κατά την έρευνα το 62,6% των ερωτηθέντων τον χρησιμοποιούν συχνά ή κάθε φορά. Ένα επίσης μεγάλο ποσοστό προτιμάει όπως είναι αναμενόμενο και τον ποδηλατόδρομο της Παλαιάς Παραλίας (56,2% τη χρησιμοποιούν συχνά ή πάντα).
Ακολουθούν οι διαδρομές της Αγίου Δημητρίου (22,3%), της Αριστοτέλους (22%) και της Λεωφόρου Στρατού (20,30%). Στη χαμηλότερη προτίμηση βρίσκεται ο ποδηλατόδρομος της Αναγεννήσεως – Πολυτεχνείου (15,1%), καθώς εξυπηρετεί μόνο τον σιδηροδρομικό σταθμό και δεν εξασφαλίζει σύνδεση με τις δυτικές περιοχές του Πολεοδομικού Συγκροτήματος Θεσσαλονίκης, της Δωδεκανήσου (13.8%), καθώς συχνά καταλαμβάνεται από σταθμευμένα οχήματα λόγω απουσίας αστυνόμευσης, της Δημητρίου Γούναρη (12,7%) λόγω στενής διατομής και υψηλής ροής πεζών. Τέλος ο ποδηλατόδρομος της Στρατηγού Καλλάρη (5.20%) παρουσιάζει μόνιμη καταπάτηση και αποτελεί αντιπαράδειγμα χωροθέτησης ποδηλατολωρίδων επί τοπικών οδών. Αξιοσημείωτη είναι η χαμηλότερη προτίμηση της Δημητρίου Γούναρη έναντι της Αριστοτέλους, η οποία εμφανίζεται πιο ελκυστική επειδή παρέχει προσβασιμότητα σε σημαντικούς πόλους έλξης του κέντρου πόλης.
Ακόμα, σύμφωνα με την έρευνα, οι περισσότερες διαδρομές γίνονται από την Ε' Κοινότητα στο κέντρο και το αντίστροφο αλλά και εντός του κέντρου και της Ε' Κοινότητας.
Ποια η λύση για την ανάπτυξη της μετακίνησης με ποδήλατο στη Θεσσαλονίκη
Η τρέχουσα οικονομική κρίση έχει οδηγήσει τους πολίτες να στραφούν σε φθηνότερα και φιλικότερα μέσα μεταφοράς, συμπεριλαμβανομένου του ποδηλάτου.
Όπως αναφέρει ο κ. Παπαγιαννάκης, αυτή η συγκυρία είναι άκρως ευνοϊκή για την εκπόνηση και εφαρμογή ενός σχεδίου για την ανάπτυξη και ενίσχυση και του ποδηλάτου στην πόλη.
Μάλιστα στο πλαίσιο της έρευνας, παρατίθεται ένα ολοκληρωμένο σχέδιο ποδηλατικού δικτύου 40 χιλιομέτρων μέσω του οποίου εξασφαλίζεται άμεση διασύνδεση των βασικών πόλων έλξης της πόλης.
Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει ο κ. Παπαγιαννάκης, το σχέδιο που προτείνεται δεν είναι άμεσα υλοποιήσιμο. «Βασική προϋπόθεση για να μπορέσει να κατασκευαστεί ένα τέτοιο δίκτυο είναι η αναδιάρθρωση του συστήματος μέσων μαζικής συγκοινωνίας, με την προώθηση και ενίσχυση των μέσων σταθερής τροχιάς» σημειώνει ο καθηγητής του ΑΠΘ διευκρινίζοντας ότι χωρίς τις αλλαγές αυτές στα ΜΜΜ της πόλης, δεν μπορεί να δημιουργηθεί ένας ποδηλατοδρόμος ο οποίος θα αφαιρέσει από τον ζωτικό χώρο των ΙΧ.
Τέλος, ο ίδιος τόνισε ότι σε ένα περιβάλλον όπου στην ευρώπη επικρατεί η τάση της μείωσης της χρήσης του ΙΧ, η Θεσσαλονίκη πρέπει να αδράξει την ευκαιρία ώστε να προωθήσει την ποδηλασία και να αντιμετωπίσει το ποδάλατο ως ένα ισότιμο μέσο μετακίνησης και τον σχεδιασμό της ανάπτυξης ποδηλατοδρόμου όπως τους σχεδιασμούς για τα υπόλοιπα μεγάλα πρότζεκτ της πόλης που αφορούν τη μετακίνηση.
Την διπλωματκή έρευνα της οποίας τα αποτελέσματα παρουσιάστηκαν εκπόνησε η Τατιάνα-Βασιλική Αγγελίδου ενώ επιβλέπων καθηγητής ήταν ο Απόστολος Παπαγιαννάκης. Η έρευνα μάλιστα της κ. Αγγελίδου έχει λάβει βραβείο Ecocity.