Skip to main content

Κηδείες μέσω... βιντεοκλήσης – Οι αλλαγές στο τελετουργικό και ο ρόλος του κορωνοϊού

Ο κορωνοϊός και τα αυστηρά υγειονομικά πρωτόκολλα ήρθαν να «ενταφιάσουν» το τελετουργικό της κηδείας, αλλά και για πολλούς κάθε έννοια ηθικής.

Τα ήθη, τα έθιμα και οι παραδόσεις αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά ενός λαού. Στην Ελλάδα για μια σειρά από λόγους κάποια από αυτά, τα τελευταία χρόνια τείνουν να εκλείψουν.

Η αλλαγή του τρόπου ζωής, αλλά και η συσσώρευση μεγάλων στρωμάτων του πληθυσμού σε μεγάλα αστικά κέντρα έχουν συντελέσει στην αλλοίωση κάποιων εξ αυτών.

Ένα από αυτά, πανάρχαιο, είναι και το τελετουργικό της κηδείας, όταν ένας άνθρωπος φεύγει από τη ζωή.

Η παράδοση θέλει ο νεκρός αφού πεθάνει να μένει για μια νύχτα στο σπίτι, το οποίο έχει βυθιστεί στο πένθος. Συγγενείς και φίλοι κάθονται δίπλα στο φέρετρο, μοιρολογούν, και τα οικεία πρόσωπα δέχονται τα συλλυπητήρια. Την επομένη η σορός μεταφέρεται στην εκκλησία, όπου ψάλλεται η εξόδιος ακολουθία και στη συνέχεια, η νεκροφόρα μαζί με τους συγγενείς κατευθύνονται στα κοιμητήρια για να πουν το στερνό αντίο στον αγαπημένο τους, ενώ αμέσως μετά ακολουθεί και μια μικρή δεξίωση μνήμης, για τον κόσμο.

Όλη αυτή η τελετουργική διαδικασία που πέρα από συμβολική είναι και ουσιαστική καθώς οι άνθρωποι έρχονται κοντά και μοιράζονται το πένθος τους, απαλύνοντας κατά αυτόν τον τρόπο τον πόνο τους, τείνει να  καταργηθεί.  

Τι άλλαξε με τον κορωνοϊό

Ο κορωνοϊός και τα αυστηρά τα υγειονομικά πρωτόκολλα, ήρθαν να «ενταφιάσουν» το τελετουργικό της κηδείας, αλλά και για πολλούς κάθε έννοια ηθικής και αξιοπρέπειας τόσο για τον θανόντα από τον ιό, όσο και τους προσφιλείς του.

Οι συγγενείς πέραν του γεγονότος ότι δεν μπορούν να είναι δίπλα στον αγαπημένο τους, στις τελευταίες του ώρες, λόγω των αυστηρών πρωτοκόλλων δεν έχουν την δυνατότητα ούτε να τον αποχαιρετήσουν έστω και νεκρό, ούτε καν να τον δουν, καθώς η σορός τοποθετείται σε ειδική σακούλα και κατόπιν το φέρετρο σφραγίζεται και οδηγείται απευθείας στο κοιμητήριο όπου μετά από μια σύντομη νεκρώσιμη ακολουθία, θάβεται.

Συγγενείς ατόμων που έχασαν την μάχη από επιπλοκές του covid - 19 και βίωσαν τη διαδικασία κάνουν λόγο για μια απάνθρωπη συνθήκη που καταλύει κάθε έννοια αξιοπρέπειας και φτάνει στην προσβολή της μνήμης του προσώπου που έφυγε από τη ζωή.

«Δεν ξέρουμε καν αν μέσα στο κλειστό φέρετρο είναι ο άνθρωπός μας» αναφέρει στη Voria.gr, συγγενής, ενώ ένας άλλος επισημαίνει ότι σαφώς πρέπει να τηρούνται τα υγειονομικά πρωτόκολλά ωστόσο υπάρχει και ο ανθρώπινος παράγοντας καθώς είναι σκληρό να μην μπορείς να αποχαιρετήσεις τον άνθρωπό σου έστω και νεκρό.

Τα βαθύτερα αίτια

Ο καθηγητής Θεολογίας του ΑΠΘ Ηλίας Ευαγγέλου παραθέτει στη Voria.gr, τις αιτίες που οδήγησαν στο να αλλάξει το τελετουργικό μιας κηδείας κυρίως στις μεγάλες πόλεις και κατά πόσο ο κορωνοϊός συνετέλεσε σε αυτό.

«Τις τελευταίες δεκαετίες υπάρχει γενικότερα μια αλλαγή στο πώς αντιμετωπίζουμε τον νεκρό και βέβαια αυτό δεν οφείλεται σε κάποιο συγκυριακό φαινόμενο όπως ο κορωνοϊός, ούτε σε κάποιο έκτακτο γεγονός αλλά στην αστικοποίηση και στα χαρακτηριστικά του αστικού τρόπου ζωής που προσπαθεί να εξοβελίσει το θάνατο, ενώ πρόκειται για ένα κομμάτι της ζωής μας, το τέλος της βέβαια, αλλά είναι τμήμα αυτής. Αυτό που υπήρχε σε πιο παραδοσιακές μορφές κοινωνίας, η σύγχρονη αστική κοινωνία προσπαθεί να το ξορκίσει» σημειώνει.

Ο καθηγητής εκτιμά πως αυτό συμβαίνει γιατί η κοινωνία ζει το εφήμερο και προσπαθεί να αφήσει στην άκρη, στο περιθώριο, να ξεχάσει οτιδήποτε ταράζει την ηρεμία, τη γαλήνη, ή το πρότυπο ευζωίας που καλλιεργείται.

«Για παράδειγμα θα δείτε ότι στις διαφημίσεις δεν υπάρχει ένας άνθρωπος υπέρβαρος, δεν υπάρχει άνθρωπος με υστερήσεις σωματικές ή πνευματικές, ακόμη και οι ηλικιωμένοι παρουσιάζονται ως όμορφοι και καλοδιατηρημένοι. Είναι το ιδανικό που φαντάζονται αυτοί, όμορφες αέρινες γυναικείες υπάρξεις, καλογυμνασμένοι, υγιείς και όμορφοι άνδρες, δεν υπάρχει ούτε ο υπέρβαρος, ούτε ο φαλακρός, ούτε ο άσχημος, ούτε ο άρρωστος και βέβαια σε αυτό το πρότυπο δεν ταιριάζει ο θάνατος με συνέπεια αυτό να οδηγήσει στην εξάλειψη της παράδοσης», τονίζει.

Ένας άλλος λόγος σύμφωνα με τον κ. Ευαγγέλου που άλλαξε η παράδοση είναι και πρακτικός, καθώς στα μικρά διαμερίσματα των μεγαλουπόλεων δεν μπορεί να γίνει η διαδικασία με το ξενύχτι του νεκρού στο σπίτι παρουσία συγγενών και φίλων, οπότε επιλέγεται η λύση των αιθουσών που διαθέτουν πλέον τα γραφεία τελετών: «Εγώ θυμάμαι ότι στο χωριό όταν πέρναγε το λείψανο οι άνθρωποι σηκώνονταν, ή έβγαιναν στο δρόμο, : έσκυβαν το κεφάλι τους, έκαναν το σταυρό τους, ήταν κάτι το ιερό, ακόμη και το σκήνωμα ήταν αντικείμενο τιμής και σεβασμού. Στο «δεύτε τελευταίον ασπασμό» περνούσαν οι παριστάμενοι και ασπάζονταν το λείψανο. Αυτά τώρα στις πόλεις έχουν καταργηθεί. Όλη αυτή η πραγματικότητα έγινε ακόμη πιο δύσκολη εξαιτίας του κορονοϊού και του πρωτοκόλλου που ακολουθείται».

Ο ίδιος επισημαίνει ότι η ταφή του νεκρού μέσα σε μια σακούλα, δημιουργεί και πρακτικό πρόβλημα καθώς έτσι γίνεται δυσκολότερη η αποσύνθεση του σώματος, ενώ επισημαίνει ότι στα νεκροταφεία των μεγάλων πόλεων εξαιτίας της έλλειψης χώρων θάβονται και ξαναθάβονται στα ίδια σημεία οι νεκροί, το έδαφος χάνει τη διαβρωτική του ικανότητα, με αποτέλεσμα όταν έρχεται η ώρα της εκταφής το σκήνωμα να μην έχει λιώσει και ακολούθως να «πετιέται» σε χωνευτήριο. «Στην χριστιανική παράδοση ο τάφος έπρεπε να παραμείνει ασύλητος, η εκταφή των σωμάτων είναι μια καινούργια σχετικά διαδικασία, η οποία δημιουργεί τα δικά της προβλήματα» τονίζει.

Ο Βασίλης Μπαμπούλας, από τον ομώνυμο οίκο τελετών, επισημαίνει στη Voria.gr, ότι ο κορωνοϊός άλλαξε τις συνήθειες της κηδείας από την τελετή μέχρι την προσέλευση του κόσμου. Σημειώνει ότι στην αίθουσα που έχει το δικό του γραφείο πριν τον κορωνοϊό, σε μια κηδεία προσέρχονται περίπου 80 άτομα, με τον αριθμό αυτό να πέφτει στα 15 την περίοδο της πανδημίας.

Χαρακτηρίζει βάρβαρη τη διαδικασία που ακολουθείται όταν ένας άνθρωπος πεθαίνει από κορωνοϊό. «Έχω κάνει κηδείες που ήμασταν εντελώς μόνοι μας, χωρίς συγγενείς», λέει φέρνοντας ένα παράδειγμα παιδιών που ζούσαν στην Αγγλία και ο γονιός τους πέθανε στην Ελλάδα. «Κάναμε κηδείες μέσω Viber, και έβλεπαν την κηδεία με βιντεοκλήση. Ζήσαμε πρωτόγνωρα πράγματα» επισημαίνει.

Μέσω... βιντεοκλήσης

Η Μάρθα Γιαννακίδου, που πρόσφατα έχασε την αγαπημένη της γιαγιά από παθολογικά αίτια, λέει στη Voria.gr, ότι εξαιτίας της απαγόρευσης των επισκέψεων στα νοσοκομεία λόγω του κορωνοϊού η ίδια και οι γονείς της, δεν είχαν τη δυνατότητα να βρίσκονται δίπλα της, στο τέλος του βίου της. Μιλά συγκλονισμένη για τη διαδικασία που ακολούθησε μέχρι και την ταφή: «Δεν περιγράφεται με λέξεις αυτό που βιώσαμε, το συναίσθημα ότι δεν μπορούσαμε να είμαστε δίπλα της, στις τελευταίες της ώρες, πραγματικά είναι το χειρότερο που μπορεί να νιώσει ένας άνθρωπος. Ακόμη και η διαδικασία της περιποίησής το νεκρού σώματος έγινε από τους ανθρώπους του γραφείου τελετών μέσω βιντεοκλήσης, με εμάς να τους δίνουμε τις οδηγίες, βλέποντας τη γιαγιά μας, πάνω στο νεκρικό κρεβάτι στον ειδικό χώρο του νοσοκομείου».

Η κ. Γιαννακίδου εξηγεί πως παρά το γεγονός ότι η γιαγιά έμενε σε ένα χωριό στον Άγιο Αθανάσιο έξω από τη Θεσσαλονίκη, η διαδικασία της ταφής έγινε με συνοπτικές διαδικασίες με τη σορό να έρχεται κατευθείαν στα κοιμητήρια, όπου παρουσία λίγων συγγενών, λόγω των υγειονομικών μέτρων, έγινε η ταφή. «Παρά το γεγονός ότι ζούμε σε χωριό, πλέον λόγω και του κορωνοϊού οι συνήθειες του νεκρικού εθίμου έχουν αλλάξει» επισημαίνει.

Να σημειωθεί ότι μέχρι την Τρίτη 8 Μαρτίου οι νεκροί από τις επιπλοκές του Covid 19 στη χώρα μας έφτασαν τους 26.303.