Μπάχαλο και τρικυμία φαίνεται να επικρατεί στην κυβέρνηση σχετικά με τα έργα διαχείρισης των απορριμμάτων, ειδικά στην Κεντρική Μακεδονία και τη Θεσσαλονίκη. Την ώρα που ο περιφερειακός σχεδιασμός έχει εγκριθεί και πρέπει να υλοποιηθεί, καθώς τα χρονικά περιθώρια είναι στενά και οι πόροι περιορισμένοι, με ευθύνη του Φορέα Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων Κεντρικής Μακεδονίας (ΦΟΔΣΑ), αυτός έχει βρεθεί στο μέσο μιας διαφωνίας, που φαίνεται να υπάρχει στην ίδια την κυβέρνηση.
Ο υφυπουργός Οικονομίας και Ανάπτυξης, Στέργιος Πιτσιόρλας, εξυμνεί τα έργα μέσω ΣΔΙΤ λέγοντας χαρακτηριστικά: «Το ΣΔΙΤ είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο αρκεί να ξεπεράσουμε τους δισταγμούς που έχουμε και να καταλάβουμε τι μπορεί να προσφέρει. Η κυβέρνηση έχει κάνει τη βασική επιλογή και είναι αποφασισμένη να στηρίζει τα έργα ΣΔΙΤ γιατί είναι ένα εργαλείο που μπορεί να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη της χώρας και πρέπει να αποδεχθούμε και να μπει στη λογική μας ο συνδυασμός των δημοσίων με τους ιδιωτικούς πόρους. Μάθαμε να τα περιμένουμε όλα από το κράτος, με τα λεφτά του κράτους που χρόνο με το χρόνο λιγοστεύουν, λίγα έργα μπορούν να γίνουν αν όμως συνδυάσουμε τα ιδιωτικά κεφάλαια με την ιδιωτική πρωτοβουλία μπορούμε να καταφέρουμε πολλά».
Μάλιστα, εγκαινιάζονται συνεχώς εντάξεις έργων διαχείρισης απορριμμάτων σε όλη τη χώρα το τελευταίο διάστημα, οι οποίες γίνονται μέσω ΣΔΙΤ, ενώ, σύμφωνα με πληροφορίες, αναμένονται ανακοινώσεις (της πλευράς Πιτσιόρλα) για τη μονάδα της δυτικής Θεσσαλονίκης, που προκαλεί πλέον τις μεγάλες τριβές...
Την ίδια στιγμή αντίστοιχα ο αναπληρωτής υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σωκράτης Φάμελλος, αναφέρει πως μπορούμε με δημόσια χρηματοδότηση να κάνουμε μονάδες για τα απορρίμματα και ρίχνει αιχμές κατά του ΦΟΔΣΑ για την απόφαση του διοικητικού του συμβουλίου να υλοποιήσει τη Μονάδα Επεξεργασίας Δυτικού Τομέα μέσω ΣΔΙΤ.
Είναι χαρακτηριστικό ότι και σε σημερινές δηλώσεις του στο «Πρακτορείο FM», ο κ. Φάμελλος αναφερόμενος στην πορεία των έργων διαχείρισης απορριμμάτων στην Κεντρική Μακεδονία επισήμανε: «Έχουμε καθυστερήσει ιδιαίτερα στη χωροθέτηση έργων στην Κεντρική Μακεδονία. Υπάρχει ένα απίστευτο κενό από πέρσι από το Μάρτιο περίπου του 2016 μέχρι τώρα, όπου, μάλιστα, για μια από όλες τις μονάδες, τη σημαντικότερη, που θα γίνει στη δυτική Θεσσαλονίκη, δεν υπάρχει καν το οικόπεδο προσδιορισμένο».
Οι αντιθέσεις
Είναι φανερό ότι στην κυβέρνηση υπάρχουν δυο τάσεις ή δυο στάσεις απέναντι στον τρόπο υλοποίησης και τα ίδια τα έργα διαχείρισης των απορριμμάτων.
Από τη μια υπάρχει η θέση ότι πρέπει να «τρέξουν» τα έργα που προβλέπονται στους εγκεκριμένους περιφερειακούς σχεδιασμούς και πως μια ενδεδειγμένη μέθοδος είναι η αξιοποίηση των δυνατοτήτων που δίνουν οι Συμπράξεις Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα.
Από την άλλη υπάρχει μια άλλη τάση, που θέλει τα λεγόμενα «μεγάλα» έργα των περιφερειακών σχεδίων να μην είναι αποδεκτά και να πρέπει να αλλάξουν κι επειδή αυτό δε γίνεται, να βρεθούν προσχώματα ώστε να μη γίνουν ποτέ.
Τουλάχιστον αυτό φαίνεται. Προφανώς και η δεύτερη τάση συμφωνεί με τη λογική που επικρατούσε στον ΣΥΡΙΖΑ όλα τα προηγούμενα χρόνια και οδήγησε στην αναπροσαρμογή του Εθνικού Σχεδιασμού Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, ο οποίος πλέον προβλέπει πολλά μικρά έργα σε σχέση με τις μονάδες – θηρία που προέβλεπε ο προηγούμενος.
Στο πλαίσιο αυτό όμως αναπροσαρμόστηκαν και οι περιφερειακοί σχεδιασμοί και έγιναν και τα τοπικά σχέδια των δήμων (όχι όλων όπως ορθώς επισημαίνει ο κ. Φάμελλος). Εκεί όμως προβλέπονται πλέον και Μονάδες Επεξεργασίας Αποβλήτων, οι οποίες θεωρούνται «κόκκινο πανί» για τους υποστηρικτές της δεύτερης αυτής τάσης. Ήδη υπάρχουν σχετικές ανακοινώσεις και από τον ΣΥΡΙΖΑ στη Θεσσαλονίκη, αλλά και από άλλους φορείς. Οι ανακοινώσεις αυτές δεν έχουν υιοθετηθεί από την κυβέρνηση. Ο κ. Φάμελλος αποδείχτηκε πολύ προσεχτικός στις διατυπώσεις του και εξέφρασε την αντίθεσή του για τη χρήση των ΣΔΙΤ κι όχι απέναντι στις νέες μονάδες. Αυτή την εξέφρασε εμμέσως, κάνοντας λόγο για άλλες πολιτικές και άλλη λογική στη διαχείριση των απορριμμάτων.
Είναι χαρακτηριστική η δήλωσή του ότι στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πολιτικής είναι υποχρέωση της Ελλάδας να ανακυκλώνεται το 50% των απορριμμάτων, διαφορετικά θα της επιβληθούν πρόστιμα. «Τα ποσοστά ανακύκλωσης κυμαίνονται στο 5 με 6% μόνο από τους δήμους. Είναι πάρα πολύ πίσω. Θα πρέπει οι δήμοι να ασχοληθούν ουσιαστικά με την ανακύκλωση των απορριμμάτων, όχι μόνο για τα μάτια του κόσμου. Αυτή είναι η προτεραιότητα που θα πρέπει να έχει κάθε δήμος». Αντιστοίχως, για τα κονδύλια που θα χρησιμοποιηθούν για την ανακύκλωση, διευκρίνισε ότι υπάρχει 1 δισεκατομμύριο ευρώ από έργα του ΕΣΠΑ, ενώ θα διατεθούν και εθνικοί πόροι από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων και για να γίνουν τα σχέδια των δήμων εφαρμόσιμα αλλά και για την αποκατάσταση των χωματερών.
Σε αυτό το φαύλο κύκλο προφανώς και θα είναι πολύ δύσκολο να προχωρήσει ο οποιοσδήποτε προγραμματισμός από την πλευρά του ΦΟΔΣΑ, που πρέπει να υλοποιήσει τα έργα του περιφερειακού σχεδιασμού της Κεντρικής Μακεδονίας.
Οι «ανεπιθύμητες» μονάδες
Τι προβλέπει όμως ο σχεδιασμός;
Τρεις μονάδες επεξεργασίας αποβλήτων για όλη την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας εκ των οποίων οι δύο στη Θεσσαλονίκη (η άλλη στις Σέρρες) και πέντε μονάδες επεξεργασίας βιοαποβλήτων, μετατροπή του ΧΥΤΑ Μαυροράχης σε ΧΥΤΥ και πιθανώς επέκτασή του, οχτώ σταθμούς μεταφόρτωσης απορριμμάτων, τα τέσσερα υφιστάμενα ΚΔΑΥ και ένα επιπλέον στην Ευκαρπία, τουλάχιστον 30 «πράσινα σημεία» σε όλους τους δήμους, πάνω από 45.000 κάδους ανακύκλωσης και οικιακών απορριμμάτων και πάνω από 52.000 κάδους οικιακής κομποστοποίησης.
Αυτά για το νομό Θεσσαλονίκης. Το μεγάλο πρόβλημα είναι σε αυτή τη φάση η ΜΕΑ Δυτικής Θεσσαλονίκης. Μετά μάλιστα τα εγκαίνια του ΣΜΑ Ευκαρπίας και την αναγκαστική... υποστολή των σημαιών εναντίον του συγκεκριμένου έργου, που προκάλεσαν αντιδράσεις στον τοπικό ΣΥΡΙΖΑ, ήρθαν τα προβλήματα στη λειτουργία του τις προηγούμενες μέρες και έτσι πλέον ανοίγει ένας νέος κύκλος αντιπαράθεσης για την αξία του έργου και τις επιπτώσεις του, που προφανώς και φρενάρει τις προσπάθειες για την κατασκευή νέων μεγάλων μονάδων τόσο στη δυτική, όσο και στην ανατολική Θεσσαλονίκη.
Οι δυο ΜΕΑ της Θεσσαλονίκης είναι τα μεγαλύτερα αγκάθια στην υλοποίηση του σχεδιασμού. Προς το παρόν οι τελικοί χώροι στους οποίους θα γίνουν δεν έχουν επιλεγεί.
Όχι ότι δεν έχουν διερευνηθεί. Αντιθέτως, οι αρμόδιοι έχουν υπόψη τους για ποιες περιοχές μιλάμε. Στην ανατολική πλευρά είναι ο Άγιος Αντώνιος (ο ίδιος ο δήμαρχος Θέρμης το είχε πει από το προηγούμενο φθινόπωρο εκφράζοντας άμεσα την κάθετη αντίθεσή του) και στη δυτική πλευρά είναι ένας χώρος κοντά στη Σίνδο (στα όρια τριών δήμων: Δέλτα, Χαλκηδόνας και Ωραιοκάστρου, όπως ο δήμαρχος Δέλτα είχε αποκαλύψει εκφράζοντας κι αυτός την κάθετη αντίθεσή του).
Τελική επιλογή των χώρων δεν έχει γίνει, αλλά αυτό έπεται των διαδικασιών που προχωρούν αυτή τη στιγμή για την υλοποίηση των έργων. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι συγκεκριμένες μονάδες ανήκουν στα έργα πρώτης προτεραιότητας και θα διαχειρίζονται τα υπολειπόμενα σύμμεικτα των αστικών στερεών αποβλήτων μετά τη διαδικασία της διαλογής τους, καθώς και τα υπολείμματα των ΚΔΑΥ και των μονάδων επεξεργασίας βιοαποβλήτων.
Τα στοιχεία τους είναι γνωστά:
-ΜΕΑ Ανατολικού Τομέα (δυναμικότητα 129.300 τόνοι/έτος): για το 36% των παραγόμενων σύμμεικτων απορριμμάτων του νομού Θεσσαλονίκης και τα σύμμεικτα απορρίμματα της Χαλκιδικής.
-ΜΕΑ Δυτικού Τομέα (δυναμικότητα 261.600 τόνοι/έτος): θα επεξεργάζεται το 64% των παραγόμενων σύμμεικτων απορριμμάτων της Θεσσαλονίκης και τα σύμμεικτα απορρίμματα του δήμου Παιονίας Κιλκίς), της Πιερίας, της Πέλλας και της Ημαθίας.
Για να έχουν λόγο ύπαρξης αυτές οι μονάδες προϋπόθεση είναι να ενισχυθούν συγκεκριμένες δομές:
-Διαλογή στην πηγή.
-Οικιακή κομποστοποίηση και «Πράσινα Σημεία».
-ΣΜΑ νέου τύπου.
-ΚΔΑΥ νέου τύπου.
-ΣΜΑ/ΚΔΑΥ νέου τύπου.
-Μονάδες Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων (12 ΜΕΒΑ στην Κεντρική Μακεδονία).
-ΧΥΤΥ (προβλέπονται 12 για όλη την Κεντρική Μακεδονία).
Το ερώτημα πλέον είναι ποια τάση θα επικρατήσει στην κυβέρνηση κι αν θα επικρατήσει εγκαίρως για να γίνουν τα απαιτούμενα έργα (ή να ακυρωθούν κάποια) και να μη χαθεί κι αυτή η ευκαιρία για να μπει μια τάξη στο μείζον θέμα των σκουπιδιών, όπου επί χρόνια η Θεσσαλονίκη πληρώνει την ανυπαρξία σοβαρής διαχείρισης, με ευθύνη των εκάστοτε κυβερνήσεων.