Την εκτίμηση ότι θα απαιτηθούν τουλάχιστον έξι μήνες, προκειμένου να αρχίσει ο μαζικός εμβολιασμός του πληθυσμού στην Ελλάδα εξέφρασε μιλώντας στη Voria.gr ο καθηγητής Φαρμακολογίας της Ιατρικής του ΑΠΘ, Αντώνης Γούλας.
Σύμφωνα με τον καθηγητή, με τα μέχρι στιγμής δεδομένα που έχουν ανακοινώσει οι εταιρείες που έχουν ριχτεί στη μάχη για την παραγωγή εμβολίων κατά του κορωνοϊού, στην Ελλάδα μπορεί να δούμε τους πρώτους εμβολιασμούς σε υγειονομικούς και ευπαθείς ομάδες μέσα στο επόμενο δίμηνο, ωστόσο θα απαιτηθεί ένα εύλογο χρονικό διάστημα, προκειμένου να υπάρξουν επαρκείς ποσότητες για το σύνολο των πολιτών. Επισημαίνει δε ότι το τοπίο παραμένει θολό σε ό,τι αφορά το εμβόλιο που τελικά θα φτάσει στη χώρα μας, αλλά και ο χρόνος που αυτό θα προσφέρει ανοσία στους εμβολιαζόμενους.
«Υπάρχει ένας αριθμός εμβολίων που είναι σε πολύ προχωρημένη φάση, με την έννοια ότι άμεσα παίρνουν άδεια και αρχίζουν να κυκλοφορούν. Δεν θα μου έκανε εντύπωση αν μέσα στους επόμενους δύο μήνες ξεκινήσουν οι εμβολιασμοί τουλάχιστον για το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό. Και μια αισιόδοξη εκτίμηση είναι ένα εξάμηνο για να αρχίσουν οι μαζικοί εμβολιασμοί», ανέφερε ο κ. Γούλας.
Τα τρία εμβόλια που προηγούνται
Στον αγώνα δρόμου μεταξύ των φαρμακευτικών εταιρειών προηγούνται μέχρι στιγμής η Pfizer, η Moderna και η AstraZeneca, οι οποίες βασίζονται σε δύο διαφορετικές, καινοτόμες στρατηγικές στην παρασκευή του εμβολίου.
«Η ομοιότητα είναι ότι και οι τρεις χρησιμοποιούν ένα κομμάτι του γενετικού υλικού του ιού, αυτό που κωδικοποιεί την πρωτεΐνη «ακίδα» (spike protein). H Pfizer και η Moderna παίρνουν το RNA που περιέχει πληροφορία γι’ αυτήν την πρωτεΐνη, το βάζουν μέσα σε έναν φορέα ο οποίος δεν είναι ιικής προέλευσης, δηλαδή είναι ένα τεχνητό στοιχείο, το οποίο όμως διασφαλίζει ότι θα μπορέσει να μπει μέσα στο ανθρώπινο κύτταρο κι εκεί να το παραλάβουν οι μηχανισμοί του κυττάρου να το μετατρέψουν σε πρωτεΐνη, η οποία στη συνέχεια θα ενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστημα. Στην περίπτωση της AstraZeneca χρησιμοποιείται ως φορέας ένας αδενοϊός, ο οποίος προέρχεται από χιμπατζήδες, αλλά δεν είναι νοσογόνος για τον άνθρωπο. Αυτοί οι αδενοϊοί, εξάλλου, χρησιμοποιούνται στην γονιδιακή θεραπεία εδώ και πολλά χρόνια», εξήγησε ο κ. Γούλας.
Σε ό,τι αφορά τυχόν τη σύγκριση μεταξύ των δύο εμβολίων σε ό,τι αφορά τυχόν επικίνδυνες παρενέργειες, ο καθηγητής εξέφρασε την εκτίμηση ότι, με βάση τον θεωρητικό μηχανισμό δράσης τους, σε αυτά που βασίζονται στον RNA ο κίνδυνος είναι μικρότερος από αυτόν που ενέχει η χρήση πιο συμβατικών φορέων. «Όταν εμβολιάζεσαι με ένα εξασθενημένο στέλεχος ενός ιού, υπάρχει πάντα η πιθανότητα αυτό το στέλεχος να «ζωντανέψει» και να σου κάνει κακό», είπε χαρακτηριστικά.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει υπογράψει συμφωνία με άλλες τρεις εταιρείες, εκ των οποίων η μία βασίζεται επίσης σε αδενοϊούς και οι υπόλοιπες δύο σε καθαρή πρωτεΐνη. Σε ό,τι αφορά τα εμβόλια που ήδη έχουν αρχίσει να χορηγούν οι Ρώσοι και οι Κινέζοι ο κ. Γούλας ανέφερε ότι βασίζονται σε παρόμοιες στρατηγικές με αυτό της Οξφόρδης (AstraZeneca), είναι δηλαδή DNA μέσα σε αδενοϊούς και λέγεται πως είναι αποτελεσματικά, ωστόσο υπάρχει ένα σχετικό κενό πληροφόρησης ειδικά στην περίπτωση του ρωσικού.
Διαδικασίες εξπρές
Βασικός προβληματισμός σχετικά με τα επικείμενα εμβόλια είναι ο σύντομος χρόνος με τον οποίο θα διατεθούν στην αγορά, τη στιγμή που για την κυκλοφορία αντίστοιχων εμβολίων και φαρμάκων απαιτούνται συνήθως αρκετά χρόνια.
«Ένας λόγος που βγήκαν τόσο γρήγορα τα εμβόλια είναι ότι αυτές οι τεχνολογίες βασίζονται σε γνώση, η οποία συγκεντρώθηκε και χρησιμοποιήθηκε σε δοκιμές εμβολίων για τον έμπολα, αλλά και για τον SARS, η οποία όμως δεν χρησιμοποιήθηκε γιατί δεν χρειάστηκε. Ένας άλλος λόγος για τον οποίο τα πράγματα εξελίσσονται τόσο γρήγορα είναι ότι έχει αλλάξει η κλασική, διαδοχική εναλλαγή των φάσεων των κλινικών δοκιμών, δηλαδή οι τρεις φάσεις (σ.σ. χορήγηση σε μικρό αριθμό υγιών ανθρώπων, σε περιορισμένο αριθμό αρρώστων και σε μεγαλύτερο αριθμό), η αδειοδότηση και στη συνέχεια η μαζική παραγωγή και τροφοδοσία της αγοράς. Από τη μια, η φάση δύο έχει συγχωνευτεί με τη φάση τρία, γίνεται δηλαδή από την αρχή δοκιμή σε μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων και από την άλλη ακολουθείται ένας μηχανισμός, σύμφωνα με τον οποίο η μαζική παραγωγή ξεκινά στη διάρκεια της φάσης τρία, προτού δηλαδή βγουν όλα τα δεδομένα», επισήμανε ο καθηγητής.
Η διάθεση των εμβολίων
Ερωτηματικό παραμένει πάντως το πώς θα διατεθούν στις χώρες της ΕΕ τα εμβόλια που θα κυκλοφορήσουν.
«Υπάρχουν αρκετά ερωτηματικά σε ό,τι αφορά τη στρατηγική χορήγησης. Κατ’ αρχάς δεν ξέρουμε πότε θα έχουμε έναν επαρκή αριθμό εμβολίων. Δεύτερον, δεδομένου ότι η ΕΕ έχει υπογράψει συμφωνίες με συνολικά έξι εταιρείες, το θέμα είναι με ποια κριτήρια θα πάρει κάθε χώρα διαφορετικό εμβόλιο. Ένας άλλος παράγοντας που θα παίξει ρόλο είναι το πώς θα επηρεάσει η σταθερότητα αυτών των εμβολίων τη διανομή τους. Για παράδειγμα αυτό της Pfizer είναι ένα εμβόλιο ευαίσθητο στις θερμοκρασίες, που πρέπει να συντηρηθεί στους -70 βαθμούς. Ετοιμάζονται μεν ειδικά κουτιά, αλλά αυτό ανεβάζει το κόστος του συγκεκριμένου εμβολίου», είπε ο κ. Γούλας.
Η ανοσία της αγέλης
Το μεγάλο ερωτηματικό πάντως παραμένει το για πόσο χρονικό διάστημα το κάθε εμβόλιο θα προσφέρει ανοσία και βέβαια πότε τελικά θα επιτευχθεί η λεγόμενη ανοσία της αγέλης.
«Η μικρή εικόνα είναι το πώς προφυλάσσω τον άνθρωπο, ο οποίος είναι πιο εκτεθειμένος σε αυτόν τον ιό. Η μεγάλη εικόνα έχει να κάνει με το πώς χτίζω τείχος ανοσίας, πώς δηλαδή πάμε στην ανοσία της αγέλης. Δεν είναι τυχαίο ότι ο FDA πριν από μήνες είχε πει ότι θέλει εμβόλιο που να έχει τουλάχιστον 50% αποτελεσματικότητα. Γιατί ο συνδυασμός αυτού του ποσοστού συν την όποια φυσική ανοσία έχει προκαλέσει ο ιός στο πέρασμά του μέσα από τον πληθυσμό, θα δώσει μία ικανοποιητική, λειτουργική ανοσία της αγέλης.
Αυτό που δεν ξέρουμε ακόμα είναι για πόσο χρόνο θα προκαλούν ανοσία αυτά τα εμβόλια. Γιατί, ειδικά σε αυτούς που δεν έχουν έντονη συμπτωματολογία όταν νοσούν, φαίνεται ότι τα αντισώματα που παράγει ο οργανισμός κατά του ιού ελαττώνονται σχετικά γρήγορα. Γι’ αυτό βλέπουμε ανθρώπους που έχουν νοσήσει και δεύτερη φορά», εξήγησε ο καθηγητής.
Μικρός, πάντως, φαίνεται –με τα υπάρχοντα δεδομένα- να είναι ο κίνδυνος να καταστούν τα εμβόλια αναποτελεσματικά λόγω μετάλλαξης του ιού. «Αυτό που έχει διαπιστωθεί είναι ότι δεν φαίνεται να μαζεύει γρήγορα ο ιός μεταλλάξεις στην ακιδωτή πρωτεΐνη που χρησιμοποιούν όλες οι εταιρίες για να προκαλέσουν τη σύνθεση αντισωμάτων στον οργανισμό, για να φτιάξουν εμβόλια. Τουλάχιστον με τα μέχρι τώρα δεδομένα φαίνεται ότι η αποτελεσματικότητα των εμβολίων δεν θα εξαρτηθεί σε τόσο μεγάλο βαθμό από την ικανότητα του ιού να μεταλλάσσεται», κατέληξε ο κ. Γούλας.