Η διοργάνωση από 11 έως 19 Σεπτεμβρίου της 85ης Διεθνούς Εκθέσεως, που δεν πραγματοποιήθηκε πέρσι λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, επαναφέρει εκ των πραγμάτων τη συζήτηση γύρω από τις προοπτικές της Θεσσαλονίκης. Στον άτυπο διάλογο που θα διεξαχθεί τις επόμενες εβδομάδες μέχρι τα εγκαίνια, αλλά και στο πλαίσιο της Έκθεσης, η κυβέρνηση, η αντιπολίτευση, οι παραγωγικοί φορείς, η κοινωνία των πολιτών, οι δημοσιολόγοι, με δύο λόγια οι πάντες, θα τοποθετηθούν επί του θέματος, θα κάνουν προτάσεις και θα ασκήσουν κριτική. Τα περισσότερα από αυτά που θα ειπωθούν θα αναφέρονται σε ζητήματα για τα οποία έχουμε ξανακούσει. Πρακτικές τοποθετήσεις, οι οποίες επί της ουσίας αφορούν την υλοποίηση μιας ατζέντας που διαμορφώθηκε στη Θεσσαλονίκη των δεκαετιών του 1980 και του 1990. Μεγάλα έργα και παρεμβάσεις όπως η κατασκευή του μετρό, η δημιουργία χώρων στάθμευσης, η επέκταση και η ενίσχυση της περιφερειακής οδού, η αξιοποίηση των στρατοπέδων που βρίσκονται στον αστικό ιστό, όπως και οι εξελίξεις στο λιμάνι και στο αεροδρόμιο, που λόγω της φύσεώς τους και παρά την ιδιωτικοποίησή τους, θεωρούνται πεδία δημοσίου συμφέροντος. Πιθανότατα για διατυπωθούν και ιδέες για την αξιοποίηση της γεωγραφικής θέσης της πόλης στα βαλκάνια και την ευρύτερη Νοτιοανατολική Ευρώπη.
Μόνο που όλα αυτά –αναμφισβήτητα πρόκειται για σημαντικά ζητήματα, που καλό είναι να ολοκληρωθούν ή να προωθηθούν, έστω και με καθυστέρηση- δεν μπορούν, πλέον, να υπογράψουν το μέλλον της Θεσσαλονίκης. Οι αντιλήψεις και οι μέθοδοι στον ανεπτυγμένο κόσμο αλλάζουν με ραγδαίους ρυθμούς. Η εποχή κάποιου… Μεσσία, που υποδύεται τον ηγέτη και σκέφτεται πριν από μας για μας και ασφαλώς γνωρίζει το καλό μας καλύτερα από εμάς, έχει παρέλθει, παρά τους θύλακες αντίστασης που υπάρχουν στην Ελλάδα. Η τεχνολογία βοηθάει στη συνεργασία και στο σχεδιασμό δράσεων, που στοχεύουν απευθείας στην αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής των ανθρώπων και στην δι’ αυτής της δημιουργικής οδού στην ανάπτυξη της κοινωνίας και της οικονομίας. Πολύπλοκα αστικά προβλήματα, όπως είναι η αστική φτώχεια, η περιβαλλοντική υποβάθμιση και η δημιουργία ικανοποιητικών θέσεων εργασίας, βρίσκονται –ακόμη κι αν δεν το αντιλαμβανόμαστε πλήρως- στην πρώτη γραμμή προτεραιότητας. Και δικαίως. Η εποχή έχει αλλάξει και τα παλιά εργαλεία δεν μπορούν να επιλύσουν τα σύγχρονα προβλήματα, η διαχείριση των οποίων είναι πολυπαραγοντική και απαιτεί πολυεπίπεδες συνεργασίες και ανάλογη διακυβέρνηση. Η ανταγωνιστικότητα των πόλεων, η κοινωνική συνοχή, η προστασία του αστικού περιβάλλοντος, η προσβασιμότητα, η κινητικότητα και άλλα πολλά συμπεριλαμβάνονται στις στρατηγικές Βιώσιμης Αστικής Ανάπτυξης, που προωθεί ήδη εδώ και κάποια χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά στην Ελλάδα –και στη Θεσσαλονίκη- μάλλον δεν απασχολούν πέραν των υποχρεωτικών πρωτοβουλιών που συνδέονται με τις κοινοτικές χρηματοδοτήσεις. Κι όμως πρόκειται για στρατηγικές, τις οποίες έχει ανάγκη η Θεσσαλονίκη. Όπως, επίσης, και η δυνατότητα δικτυώσεων της Θεσσαλονίκης στο ευρωπαϊκό και παγκόσμιο περιβάλλον, που ανοίγουν δυνατότητες οι οποίες μέχρι πριν από λίγα χρόνια δεν υπήρχαν.
Όλα αυτά μπορούν να οδηγήσουν μια σύγχρονη πόλη όπως η Θεσσαλονίκη πιο μακριά από εκεί που βρίσκεται σήμερα. Διότι στην εποχή του Διαδικτύου, της ψηφιακότητας της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, της κυκλικής οικονομίας, της πράσινης ενέργειας και της ευρύτερης περιβαλλοντικής ευαισθησίας η αξία των βαρειών υποδομών (δρόμοι, γεφύρια, πεζοδρόμια, πλατείες, τούνελ και τα σχετικά) δεν είναι αυτή που ήταν πριν από 40 ή 50 χρόνια. Για κάποιους ακόμη και σήμερα η έννοια της ανάπτυξης είναι συνυφασμένη με το real estate και οι υποδομές με τα κατασκευαστικά έργα. Όσο πιο μεγάλα σε μέγεθος και όγκο είναι, τόσο περισσότερο ευεξήγητοι είναι οι θηριώδεις προϋπολογισμοί τους. Όσο πιο… φαραωνική είναι η λογική στην οποία υπακούν, τόσο περισσότερο δικαιολογούν την ύπαρξή τους και απολαμβάνουν υψηλότερου κύρους.
Η Θεσσαλονίκη έχει μία πιθανότητα να αλλάξει βηματισμό και να κερδίσει έστω ένα μέρος από το χαμένο έδαφος των τελευταίων 100 ετών μόνο εάν συντονιστεί με την εποχή της Ευρώπης. Εάν υιοθετήσει νέα στρατηγική, που θα έχει στη βάση της έξυπνες λύσεις και προτάσεις, αλλά και σύγχρονο κοσμοπολιτισμό. Εάν αλλάξει γήπεδο και σταματήσει απλώς να παζαρεύει με την κεντρική εξουσία ποσοστώσεις σε χρόνο και χρήμα. Το ζήτημα είναι ότι για να γίνει κάτι τέτοιο απαιτείται φυσική ηγεσία, που αφενός να αντιλαμβάνεται πλήρως τα νέα δεδομένα -γεωγραφικά, τεχνολογικά, πολιτισμικά-, ενώ αφετέρου, να είναι διατεθειμένη να γίνει «στάχτη και μπούρμπερη», όπως ο καθένας που προσπαθεί να πει νέες αλήθειες και να περάσει προς τα κάτω καινούριες νοοτροπίες. Οπότε; Μάλλον απέχουμε ακόμη από τέτοιες εξελίξεις, αν και ψήγματά τους υπάρχουν στην ατμόσφαιρα, εξαιτίας μεμονωμένων πρωτοβουλιών, κατά κανόνα σχετικά περιορισμένης εμβέλειας. Άρα; Ο αναμενόμενος διάλογος των προσεχών ημερών και εβδομάδων για τη Θεσσαλονίκη, με αφορμή την 85η ΔΕΘ του 2021, δεν θα κρύβει ιδιαίτερες εκπλήξεις. Και για να μην ξεχνιόμαστε: Από τη συζήτηση του επόμενου μικρού διαστήματος δεν θα απουσιάζει ούτε ο ΟΑΣΘ και οι επιδόσεις του στην καθημερινότητα των πολιτών ούτε η ίδια η ΔΕΘ με τον ιστορικό συμβολισμό της και το εκθεσιακό της κέντρο, που οδεύει προς χωροταξική ανάπλαση, ώστε κάποια στιγμή δι’ αυτής της οδού να εκσυγχρονίσει την εκθεσιακή της λειτουργία, δηλαδή το ουσιαστικό παραγωγικό της αντικείμενο. Από πρωτοτυπία άλλο τίποτα!