Το Μπεζεστένι είναι ένα από τα σημαντικότερα τοπόσημα της Θεσσαλονίκης με μακραίωνη ιστορία και πλούσια πολιτιστική κληρονομιά. Δεσπόζει στο κέντρο της πόλης, στη συμβολή των οδών Βενιζέλου με Σολωμού, κάτω από την Εγνατία, απέναντι από το Αλκαζάρ και το παλιό δημαρχείο της Θεσσαλονίκης.
Χτίστηκε επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, στα μέσα περίπου του 14ου αιώνα, υπό τον Σουλατάνο Μεχμέτ Β’ και πήρε το όνομά του από την τουρκική λέξη bezesten που σημαίνει αγορά υφάσματος (bez – ύφασμα).
Για αιώνες ήταν από τις σπουδαιότερες αγορές της Θεσσαλονίκης, όπου η Ανατολή συναντούσε τη Δύση και αντίστροφα, με εμπορεύματα από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα να φτάνουν στο Μπεζεστένι για να διατεθούν στην αγορά και σε εκλεκτούς πελάτες.
Εντός και εκτός του οικοδομήματος με τα θολοσκεπάσματα και τους τρούλους λειτουργούσαν δεκάδες καταστήματα, κυρίως με υφάσματα και πολύτιμα είδη, και άλλα συναφή επαγγέλματα, τα οποία για δεκαετίες γνώριζαν μεγάλη άνθηση, συνεισφέροντας στην ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης.
Οι αιτίες της παρακμής
Τα χρόνια πέρασαν και οι εξελίξεις στην παγκόσμια αγορά ήταν ραγδαίες, αλλάζοντας άρδην το τοπίο τόσο στο εμπόριο όσο και στις καταναλωτικές συνήθειες του κόσμου. Οι παραδοσιακές αγορές δέχτηκαν μια σειρά από χτυπήματα, κάποια από τα οποία ήταν μοιραία και μη αναστρέψιμα.
Το Μπεζεστένι από επίκεντρο της οικονομικής ζωής πέρασε σταδιακά στην απαξίωση. Η μεγάλη οικονομική κρίση του 2000, δεν θα μπορούσε να μην αφήσει τα σημάδια της, στην ιστορική αγορά. Τα μικρά υφασματάδικα, οι βιοτεχνίες και οι μικροέμποροι, δεν μπόρεσαν να αντέξουν στις ασφυκτικές οικονομικές συνθήκες, με αποτέλεσμα να κατεβάσουν ρολά.
Η επί χρόνια παραμονή του εργοταξίου του μετρό στη Βενιζέλου, με τις λαμαρίνες, τους κλειστούς δρόμους και η εν γένει καθυστέρηση στην ολοκλήρωση του έργου, έδωσαν τη χαριστική βολή στην ιστορική γειτονιά.
Οι λίγοι εναπομείναντες καταστηματάρχες είναι κυρίως άνθρωποι μεγάλης ηλικίας που η ζωή τους έχει συνδεθεί αναπόσπαστα με τους δρόμους της αγοράς. Ένας από αυτούς είναι ο Λάζαρος Εφραίμογλου, 86 ετών, υφασματοποιός από πάππου προς πάππου.
Από τα μάτια του μπροστά πέρασαν τα μεγαλεία αλλά και οι καταστροφές. Αναπολεί με νοσταλγία τα χρόνια που ως νέος μπήκε στην οικογενειακή επιχείρηση, η οποία λειτουργεί από το 1928, τα μάτια του χάνονται πίσω στον χρόνο: «Αυτό που γινόταν εδώ δεν περιγράφεται, υπήρχαν καταστήματα με υφάσματα, εργοστάσια υποκαμίσων, κοσμηματοπωλεία. Όλα ήταν διαφορετικά, η κίνηση ήταν άλλο πράγμα, τα καταστήματα που λειτουργούσαν, τα προϊόντα που ερχόταν, το εμπόριο που ανθούσε, ο κόσμος που ψώνιζε. Δεν υπάρχει καμιά σύγκριση της παρούσας κατάστασης με αυτό που ζούσαμε εμείς εκείνα τα χρόνια».
Ο κ. Εφραίμογλου εκτιμά ότι η περιοχή μπορεί να αναπτυχθεί ξανά με την ολοκλήρωση των εργασιών στον σταθμό της Βενιζέλου και η λειτουργία του Μετρό. «Το μετρό θα δώσει ώθηση, δεν γεννάται θέμα, θα ανοίξουν ξανά καταστήματα, έστω και αν δεν είναι σαν τα δικά μας» αναφέρει.
Ο κ. Κρητικόπουλος είναι από τους τελευταίους των... Μοϊκανών στο Μπεζεστένι. «Είμαι γέννημα θρέμμα της γειτονιάς, αυτά εδώ ήταν όλα μαγαζάκια με υφάσματα και ανδρικά είδη. Από τότε που έγιναν τα μεγάλα εμπορικά και τα έτοιμα υφάσματα σε συνδυασμό με την κρίση, η αγορά εδώ ερήμωσε. «Είναι σημαντικό να δώσουν αξία και στο Μπεζεστένι και να μπορέσει να γίνει κάτι ανάλογο όπως στη Στοά Μοδιάνο, η οποία βρίσκεται υπό ανακαίνιση», λέει.
Ο Κωνσταντίνος Γιαγμούρης, με υφάσματα και ιερατικά είδη, είναι ο συνεχιστής τρίτης γενιάς μιας επιχείρησης που λειτουργεί από το 1935. Σημειώνει ότι ένα από τα βασικά προβλήματα στο Μπεζεστένι είναι τα υψηλά ενοίκια που ζητούν οι ιδιοκτήτες παρά το γεγονός ότι οι εποχές έχουν αλλάξει προς το χειρότερο οικονομικά. «Όσοι μπόρεσαν να πείσουν τους ιδιοκτήτες να τους κατεβάσουν τα ενοίκια, μπόρεσαν να κρατηθούν, είναι ένας από τους λίγους που έχουμε μείνει μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού», τονίζει. Ο ίδιος επισημαίνει ότι η λειτουργία του σταθμού του μετρό στη Βενιζέλου, θα φέρει άνθηση στην αγορά, αλλά αυτό δεν θα γίνει αμέσως, καθώς θα χρειαστεί κάποιος χρόνος, όπως λέει, μέχρι να αλλάξει εικόνα, αρκεί όπως επισημαίνει και τα ενοίκια να συμβαδίζουν με την κατάσταση της οικονομίας της εποχής.
Η εικόνα επί της Βενιζέλου, κάτω από τη Σολωμού και πίσω από το εργοτάξιο του μετρό, είναι αποκαρδιωτική. Ο κλειστός δρόμος για τις ανάγκες του έργου έχει προκαλέσει ασφυξία στα εναπομείναντα καταστήματα, με τους επαγγελματίες να απευθύνουν έκκληση να δοθεί στην κυκλοφορία όσο το δυνατό πιο γρήγορα. «Είμαστε κέντρο, αλλά νιώθουμε απόκεντρο, δεν υπάρχει κίνηση, δεν υπάρχει δουλειά, επικρατεί εγκατάλειψη και παρακμή» αναφέρει η Γιώτα, ιδιοκτήτρια κοσμηματοπωλείου. «Με το άνοιγμα του δρόμου και τη λειτουργία του μετρό ευελπιστούμε ότι η σημερινή κατάσταση θα αναστραφεί, γεροί βέβαια να είμαστε μέχρι τότε» επισημαίνει με νόημα.