Όπως δήλωσε η Σουηδή πρωθυπουργός, Μαγκνταλένα Άντερσον, η Σουηδία και η Φινλανδία κατέθεσαν τα ιστορικά αιτήματα ένταξής τους στο ΝΑΤΟ «χέρι με χέρι». Όμως ο δρόμος που ακολούθησαν προς το αρχηγείο της Συμμαχίας στις Βρυξέλλες δεν ήταν ο ίδιος.
Η απρόκλητη επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία – η οποία είχε, τουλάχιστον εν μέρει, ως στόχο να περιορίσει την επέκταση του ΝΑΤΟ – κατέληξε να έχει το αντίθετο αποτέλεσμα, καθώς η Φινλανδία και η Σουηδία άφησαν πίσω τους δεκαετίες στρατιωτικής ουδετερότητας, με αποτέλεσμα να υπάρξει μια σημαντική στροφή σε ό,τι αφορά τα δεδομένα της ασφάλειας στην Ευρώπη.
Κάθε μία από τις δύο αυτές χώρες είχε τους δικούς της λόγους που παρέμενε εκτός της Συμμαχίας μέχρι σήμερα, ενώ η ουδετερότητά τους στηριζόταν σε διαφορετικά γεωγραφικά, ιστορικά και εθνικά χαρακτηριστικά. Και οι δύο κατέληξαν στην ίδια απόφαση αυτή την εβδομάδα, αλλά δεν ήταν ίδια και τα αίτια που τις οδήγησαν σε αυτήν.
«Στιγμή εθνικής αφύπνισης» για τη Φινλανδία
Η ουδετερότητα της Φινλανδίας, σύμφωνα με ειδικούς, ήταν ο μόνος δυνατός τρόπος για να καταστεί διαχειρίσιμο το γεγονός ότι μοιράζεται μια συνοριογραμμή 1.340 χιλιομέτρων με τη Ρωσία, ότι κέρδισε την ανεξαρτησία της από τη Μόσχα μόλις το 1917 καθώς και ότι απέκρουσε δύο φορές τις επιθέσεις του Κόκκινου Στρατού εναντίον της κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Η φινλανδική πολιτική σε ό,τι αφορά την Ασφάλεια υπήρξε ανέκαθεν πλήρως πραγματιστική, απλώς κάναμε ό,τι ήταν το καλύτερο για εμάς, χωρίς στην πραγματικότητα να εξετάζουμε ιδεολογικούς παράγοντες», αναφέρει η Μίνα Όλαντερ, ειδική σε θέματα της βόρειας Ευρώπης στο γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Ζητημάτων Ασφαλείας.
Όπως αναφέρει, η προσέγγιση βασιζόταν στις «καλές σχέσεις με τη Ρωσία και στη διατήρηση της υψηλής ικανότητας [διατήρησης] της ασφάλειας. Από τον Φεβρουάριο, λοιπόν, το πρώτο έχει πάψει να ισχύει».
Για τη Φινλανδία, οι ενταξιακές συνομιλίες έχουν να κάνουν κυρίως με την ασφάλεια. Η Ρωσία έχει γίνει ένας αναξιόπιστος και επιθετικός γείτονας, και μόνο η συλλογική Άμυνα του ΝΑΤΟ θα ήταν πλέον αρκετή για τη χώρα.
Ήταν ένα μεγάλο βήμα. Φινλανδοί πολιτικοί κάνουν λόγο για μια «στιγμή εθνικής αφύπνισης».
Τον Ιανουάριο, ωστόσο, που τα ρωσικά στρατεύματα συγκεντρώνονταν στα σύνορα της Ουκρανίας, η Φινλανδή πρωθυπουργός, Σάνα Μάριν, έλεγε ότι «δεν ήταν καθόλου πιθανό» να ενταχθεί η Φινλανδία στο ΝΑΤΟ κατά τη διάρκεια της θητείας της. Όταν όμως το κοινοβούλιο ψήφισε σχετικά με την ένταξη στη Συμμαχία, μόνο οκτώ από τους 200 βουλευτές ήταν αντίθετοι.
Σημαντικό ρόλο έπαιξε και μια δραματική αλλαγή της κοινής γνώμης. Πέρυσι, μια σχετική δημοσκόπηση έδειξε πως μόλις το 34% υποστήριζε την ένταξη στο ΝΑΤΟ. Την περασμένη εβδομάδα όμως, το ποσοστό αυτό είχε ανέβει στο 76%.
«Πιστεύω πως μπορούμε να πούμε ότι ήταν σεισμικού μεγέθους» αυτή η μεταστροφή, αναφέρει η Όλαντερ.
Το γεωγραφικό προνόμιο της Σουηδίας
Η αλλαγή στάσης της Σουηδίας είναι εξίσου μνημειώδης, αναφέρει η Γκουνίλα Χέρολφ από το Σουηδικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων. «Μείναμε πιστοί σε ένα δόγμα για 200 χρόνια», δήλωσε. «Αυτό δεν είναι λίγο. Σημαίνει κάτι για τον λαό. Μετατρέπεται σε ζήτημα ταυτότητας».
«Ρωτήστε τους Σουηδούς για τα τρία στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη χώρα τους», είπε, σημειώνοντας ότι πολλοί ίσως να απαντήσουν: «το κυνήγι ελαφιού, η ρέγκα και η ουδετερότητα». Με τη Φινλανδία να λειτουργεί ως προστατευτικός φραγμός ενάντια στη Ρωσία, η Σουηδία, η οποία δεν έχει εμπλακεί σε πόλεμο και δεν έχει πάρει μέρος σε συμμαχίες από το 1812, μπορούσε να διαμορφώσει την ουδετερότητά της σε πιο ιδεαλιστικές και ιδεολογικές γραμμές.
«Ήμασταν προστατευμένοι πίσω από τη Φινλανδία, η οποία σε αντίθεση με εμάς δεν ένιωσε ποτέ ασφαλής», αναφέρει η Χέρολφ. «Είχαμε την πολυτέλεια να λέμε ό,τι θέλαμε». Έτσι, κατά τους δύο προηγούμενους αιώνες, και ιδιαίτερα από το 1945, η Σουηδία είχε διαμορφώσει έναν πολύτιμο χώρο για τον εαυτό της: Ειρήνη, πυρηνικός αφοπλισμός, διεθνής διαμεσολάβηση και υποστήριξη σε νεοσύστατες δημοκρατίες παγκοσμίως.
Αυτό έγινε μέρος της εθνικής της εικόνας – και κυρίως της ταυτότητας των ισχυρών Σοσιαλδημοκρατών της Σουηδίας, οι οποίοι κερδίζουν σε όλες τις εκλογές εδώ και 100 χρόνια. Στον χώρο της Αριστεράς, πάντως, εξακολουθούν να πιστεύουν πως η πυρηνική αποτροπή του ΝΑΤΟ αυξάνει τις εντάσεις και θα καταστήσει λιγότερη ασφαλή τη Σουηδία, ενώ θα της κοστίσει και τον ρόλο της σε ό,τι αφορά τις προσπάθειες πυρηνικού αφοπλισμού σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η Χέρολφ δήλωσε επίσης ότι η Σουηδία δεν συμπεριφερόταν πάντα όπως άρμοζε σε μια ουδέτερη χώρα. Έστειλε στρατιωτική βοήθεια στη Φινλανδία στον Χειμερινό Πόλεμο, ενώ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου πραγματοποίησε μυστικές επαφές για την Ασφάλεια με το Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ, που οδήγησαν μέχρι την οικοδόμηση αεροδιαδρόμων πολύ μεγαλύτερων από ό,τι χρειάζονταν, προκειμένου να εξυπηρετούνται τα αμερικανικά αεροσκάφη.
Ωστόσο, η Χέρολφ δεν δέχεται το επιχείρημα ότι οι Φινλανδοί είναι πιο πραγματιστές από τους «ιδεαλιστές» Σουηδούς. «Δεν είμαι σίγουρη αν η Σουηδία θα συμπεριφερόταν διαφορετικά από τη Φινλανδία εάν βρισκόταν στη γεωγραφική της θέση».
Δεν βρίσκεται όμως, και γι’ αυτό μείωσε τις στρατιωτικές της δυνάμεις κατά τη δεκαετία του 90 και έβαλε τέλος στην υποχρεωτική στράτευση. Την επανέφερε όμως το 2014, όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία, ενώ ενίσχυσε εκ νέου και τη χρηματοδότηση του τομέα της Άμυνας.
Στη Σουηδία, ωστόσο, όπου περίπου το 55% υποστηρίζει την ένταξη στο ΝΑΤΟ, πολλοί παραμένουν εκείνοι πως θεωρούν ότι η απόφαση ήταν τουλάχιστον βεβιασμένη. Επιπλέον, πολλοί είναι και αυτοί που αξιολογούν ως αρνητικό το γεγονός ότι ήταν η Φινλανδία που κινήθηκε πρώτη προς αυτή την κατεύθυνση. «Η ταχεία απόφαση της Φινλανδίας επηρέασε σε μεγάλο βαθμό το σουηδικό ντιμπέιτ», λέει η Όλαντερ.
«Η Σουηδία δεν γινόταν να είναι η μόνη βόρεια χώρα εκτός ΝΑΤΟ», προσθέτει η Χέρολφ, σημειώνοντας ότι έτσι, η χώρα θα έμενε εκτεθειμένη σε τεράστιο βαθμό.
Η προσέγγιση «Χέρι με Χέρι»
Και κάπως έτσι, οι δύο χώρες κατέληξαν στην προσέγγιση «χέρι με χέρι», αναγνωρίζοντας την ισχυρή αλληλοεξάρτησή τους σε ό,τι αφορά την Ασφάλεια, παρά τις διαφορές στην Ιστορία τους. Η Φινλανδία είναι «πολύ ευγνώμων που η Σουηδία έκανε αυτό το βήμα, παρά τα ιδεολογικά εμπόδια», λέει ο Χένρικ Μεϊνάντερ, ιστορικός στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι.
Καμία από τις δύο χώρες δεν αναμένει σοβαρές συνέπειες. Η Ρωσία διέκοψε τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας στη Φινλανδία και αναμένεται να κάνει το ίδιο και με το φυσικό αέριο, αλλά και οι δύο αυτές πηγές αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 10% των συνολικών προμηθειών της και έχουν ήδη αντικατασταθεί. Πέρα από αυτό, λέει η Όλαντερ, θα μπορούσαν να προκύψουν θέματα όπως «αποπληροφόρηση, κυβερνοεπιθέσεις, ίσως και κάποιες παραβιάσεις του εναέριου χώρου. Είμαστε έτοιμοι για αυτά».
Όταν ήρθε η στιγμή της απόφασης, σύμφωνα με την ίδια, η Ρωσία – παρά τις απειλές στις οποίες είχε προβεί – στην ουσία αποδέχθηκε αυτό που όλοι ήξεραν ήδη: Η Φινλανδία και η Σουηδία ήταν μια χαμένη μάχη για τη Μόσχα από τη στιγμή που μπήκαν στην Ε.Ε.
«Πολλοί άνθρωποι έμειναν πραγματικά έκπληκτοι από το πόσο ψύχραιμα το πήρε η Ρωσία», σημειώνει η ίδια. «Η ένταξη στο ΝΑΤΟ φαντάζει κάτι το πολύ σπουδαίο για τη Φινλανδία και τη Σουηδία. Ίσως δεν θα’ πρεπε».
Πηγή: Guardian, Καθημερινή
Πηγή φωτογραφίας: REUTERS/ Johanna Geron