Skip to main content

Νερό και Βιώσιμη Ανάπτυξη: Τα πλαστικά σκοτώνουν τη θαλάσσια ζωή

Λάστιχα αυτοκινήτων, γόπες, πλαστικά μιας χρήσης, γυάλινα μπουκάλια, αλλά και πολλές μάσκες πλέον κρύβει ο βυθός των ελληνικών θαλασσών.

Οι πλέον δυσοίωνες προβλέπεις, που όμως βασίζονται σε ερευνητικά δεδομένα, λένε πως ως το 2050 στις θάλασσες θα υπάρχουν περισσότερα πλαστικά από ότι ψάρια. Οι καταδύσεις των ειδικών στο βυθό της θάλασσας επιβεβαιώνουν και επαυξάνουν τη διαπίστωση αυτή.

Τουλάχιστον 100.00 θαλάσσια θηλαστικά πεθαίνουν παγκοσμίως κάθε χρόνο εξαιτίας της ρύπανσης από τα πλαστικά, ενώ το 52% των θαλάσσιων χελωνών παγκοσμίως έχει καταναλώσει πλαστικά απορρίμματα και πάνω από 200 διαφορετικά θαλάσσια είδη έχουν βρεθεί μπλεγμένα σε εγκαταλελειμμένα αλιευτικά εργαλεία.

Η εικόνα για τις ελληνικές θάλασσες δεν είναι καλύτερη και εδικά για τον Θερμαϊκό κόλπο ο καθαρισμός του βυθού και των ακτών δείχνει πως το υδάτινο περιβάλλον είναι επιβαρυμένο με γόπες, πλαστικά κάθε είδους και μεγέθους, γυαλιά, οικιακά απορρίμματα, εσχάτως και μάσκες, πολλές μάσκες, υφασμάτινες, χειρουργικές, μονόχρωμες, πολύχρωμες, παιδικές και ενηλίκων.

Το πρόγραμμα #zeroplastic

Η περιβαλλοντική οργάνωση iSea, που εδρεύει στη Θεσσαλονίκη, υλοποιεί από το 2019 μια μεγάλη καμπάνια που με τίτλο #zeroplastic, έχει σκοπό να ενημερώσει, αλλά και να ευαισθητοποιήσει τους πολίτες για τις συνέπειες της ρύπανσης από πλαστικά και μικροπλαστικά στις ελληνικές θάλασσες.

Στο πλαίσιο αυτό έχουν υλοποιηθεί παράκτιοι και υποβρύχιοι καθαρισμοί σε πολλά σημεία της ακτογραμμής της χώρας, με απογοητευτικά αποτελέσματα για το τι έχει βρεθεί. Επιπλέον μέσα από ένα ερωτηματολόγιο μέτρησαν τις γνώσεις και τις διαθέσεις των πολιτών.

«Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι συμμετέχοντες δεν ήταν ενημερωμένοι για το θέμα της θαλάσσιας ρύπανσης, ούτε για την Οδηγία της Ε.Ε. για τα πλαστικά μιας χρήσης. Ωστόσο, εξέφρασαν θετική στάση, συμπεριλαμβανομένου και της προθυμίας τους να πληρώσουν, αλλά και να δράσουν προκειμένου να μειώσουν τα πλαστικά τους απορρίμματα. Από το 2020 το πρόγραμμα, στοχεύοντας στην τουριστική βιομηχανία και ειδικότερα στα καταδυτικά κέντρα στην Ελλάδα, τα οποία υποδέχονται κάθε χρόνο δεκάδες χιλιάδες τουρίστες, προσπάθησε να μειώσει το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των επιχειρήσεων», αναφέρει στη Voria, o Νίκος Δούμπας, υπεύθυνος του πυλώνα Υδάτινων Απορριμμάτων της iSea.

Σύμφωνα με τον κ. Δούμπα μια από τις επόμενες δράσεις της οργάνωσης είναι η δημιουργία ενός graffiti με στόχο την ευαισθητοποίηση του κοινού πάνω στο θέμα της ρύπανσης από πλαστικά. Το graffiti θα γίνει είτε στο 37ο Δημοτικό Σχολείο στην οδό Ιασωνίδου, είτε στο Κέντρο Αλσχάιμερ στη Νέα Εγνατία.

Παράλληλα, θα τοποθετηθούν stencil (παρτιτούρες) με παρόμοια για τις γόπες που πετιούνται ανεξέλεγκτα, αλλά και την μείωση των απορριμμάτων, σε σχάρες υπονόμων και σε κάδους.

Είναι ενδεικτικό πως μόνο σε μία από τις δράσεις για τον Κελλάριο κόλπο (ανατολικά του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης), οι δύτες της οργάνωσης έβγαλαν πάνω από 1,5 τόνο απορρίμματα από το βυθό, συμπεριλαμβανομένων λάστιχα από αυτοκίνητα, μεταλλικά αντικείμενα και πλαστικά μιας χρήσης.


Το περασμένο καλοκαίρι η καμπάνια #zeroplastic, που χρηματοδοτείται από την OceanCare και το Beyond Plastic Med, επεκτάθηκε στα καταδυτικά κέντρα, σε μια προσπάθεια να μειωθούν τα πλαστικά που χρησιμοποιούν τα κέντρα αυτά. Οι ίδιες οι επιχειρήσεις λειτουργούν ως εκπρόσωποι του προγράμματος, ευαισθητοποιούν και ενημερώνουν τους τουρίστες, τόσο για την καμπάνια, όσο και για το πρόβλημα της ρύπανσης από πλαστικά.

Σύμφωνα με τον κ. Δούμπα, «στο πρόγραμμα συμμετείχαν πέρσι 16 καταδυτικά κέντρα, φέτος θα γίνουν 25, ενώ θα συμμετάσχουν και 5 καταδυτικά από την Κύπρο σε συνεργασία με την τοπική οργάνωση Aquademia».

Τα καταδυτικά κέντρα υποδέχονται δεκάδες χιλιάδες τουρίστες κυρίως κατά τους θερινούς μήνες στηρίζοντας τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεών τους κατά μεγάλο βαθμό στο θαλάσσιο φυσικό πλούτο. Οι δραστηριότητές τους λοιπόν συνδέονται άρρηκτα με τη βιωσιμότητα του θαλάσσιου οικοσυστήματος, αλλά διαδραματίζουν και σημαντικό ρόλο για την προστασία του. Στόχος της φετινής καμπάνιας αποτελεί όχι μόνο η ενημέρωση των καταδυτικών κέντρων και των επισκεπτών τους σχετικά με το ζήτημα των υδάτινων απορριμμάτων, αλλά κυρίως η ενεργός εμπλοκή καταδυτικών κέντρων στη μείωση των απορριμμάτων στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων τους.

Ταυτόχρονα με αυτό, σε λίγο καιρό ξεκινούν οι παράκτιοι και υποβρύχιοι καθαρισμοί από την iSea, αλλά και παράλληλες εκδηλώσεις για το θέμα της θαλάσσιας ρύπανση με την επόμενη να έχει προγραμματιστεί στις αρχές Απριλίου.

Η ρύπανση στις ελληνικές θάλασσες

Tα πλαστικά απορρίμματα που καταλήγουν στα υδάτινα οικοσυστήματα της Ελλάδας ξεπερνούν το 50% των συνολικών απορριμμάτων. Οι διαφορετικές μορφές, τα μεγέθη και οι προσμίξεις των πλαστικών σε συνδυασμό με την ικανότητα διασποράς τους μέσω των ρευμάτων καθιστούν ιδιαίτερα πολύπλοκη την αντιμετώπιση της ρύπανσης. Σημαντικό φορτίο των πλαστικών στα υδάτινα οικοσυστήματα αποτελείται από την κατηγορία των μικροπλαστικών, που είναι διαμέτρου μικρότερης των 5mm και είναι κυρίως συστατικό προϊόντων καθημερινής περιποίησης και φροντίδας, όπως οδοντόκρεμες, κρέμες και άλλα καλλυντικά. Ανεξάρτητα από τις συνθήκες δημιουργίας τους, τα μικροπλαστικά έχουν επιπτώσεις τόσο στους θαλάσσιους οργανισμούς, όσο και τον άνθρωπο, που αποτελεί τελικό αποδέκτη μέσω της τροφικής αλυσίδας.

Η ρύπανση από τα πλαστικά αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα παγκόσμια περιβαλλοντικά προβλήματα και για το λόγο αυτό οι νομοθεσίες όλων των χωρών, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας, προωθούν τη μείωση των πλαστικών και την κατάργηση των πλαστικών μίας χρήσης.

Μπουκάλια νερού μιας χρήσης, πλαστικά ποτήρια, καλαμάκια, μπατονέτες, κάψουλες του καφέ (κυρίως από τα παραλιακά καφέ), αλλά και πολλές πολλές γόπες είναι τα πιο συχνά ευρήματα στη θάλασσα και στις ακτές. Εδώ και δύο χρόνια προστέθηκαν και οι μάσκες, αλλά και τα γάντια μιας χρήσης, ενώ από πέρσι παρατηρείται μια -μικρή έστω- μείωση στη χρήση του πλαστικού μιας χρήσης.

Ειδικά για τα καταδυτικά κέντρα, όπου τρέχει η καμπάνια #zeroplastic, οι ιδιοκτήτες τους ανέφεραν ότι μειώθηκε η κίνηση, λόγω των υγειονομικών περιορισμών για την covid-19, αλλά οι πελάτες προτιμούσαν πλαστικά ποτήρια μιας χρήσης, αντί για τα επαναχρησιμοποιούμενα που τους πρότειναν.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκέντρωσαν τα καταδυτικά κέντρα, κατά μέσο όρο 6 λίτρα προϊόντων που περιείχαν μικροπλαστικά χρησιμοποιήθηκαν ανά μήνα στο πλαίσιο της της δραστηριότητάς τους, ενώ η μέση ποσότητα προϊόντων γέλης σαμπουάν αντιστοιχεί σε πάνω από 3 λίτρα/μήνα. Σύμφωνα με τους ειδικούς, 1g τέτοιων προϊόντων περιέχει 27-30 μικροσφαιρίδια. Λαμβάνοντας υπόψη την πυκνότητα των προϊόντων, μπορεί να ειπωθεί ότι απελευθερώνονται κατά μέσο όρο περισσότερα από 240.000 μικροσφαιρίδια στο περιβάλλον ανά μήνα από κάθε καταδυτικό κέντρο.

Η ρύπανση των ωκεανών

Εκατομμύρια τόνοι πλαστικών απορριμμάτων υπολογίζεται ότι επιβαρύνουν τους ωκεανούς κάθε χρόνο και οι διεθνείς μελέτες αναφέρουν ότι το 32% όλων των πλαστικών συσκευασιών διαφεύγει από τα συστήματα συγκομιδής απορριμμάτων και καταλήγει στα φυσικά οικοσυστήματα.

Σήμερα, πάνω από 8 εκατομμύρια τόνοι πλαστικού καταλήγουν στους ωκεανούς κάθε χρόνο κι αν διατηρηθούν οι σημερινοί ρυθμοί, η ποσότητα αυτή θα διπλασιαστεί ως το 2030 και θα τετραπλασιαστεί ως το 2050. Αυτό σημαίνει ότι τότε θα υπάρχουν περισσότερα πλαστικά από ψάρια στους ωκεανούς, με βάρος 1,12 δισεκατομμύρια τόνους.


Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως η παραγωγή πλαστικών καταναλώνει ιδιαίτερα μεγάλους πόρους και εκτιμάται πως θα απορροφά περίπου το 20% του παραγόμενου πετρελαίου ως το 2050. Ωστόσο μόνο το 14% των πλαστικών συσκευασιών συλλέγεται για ανακύκλωση και το ποσοστό επαναχρησιμοποίησης είναι ακόμη πιο χαμηλό σε σύγκριση με άλλα υλικά όπως λ.χ. το 58% του χαρτιού.
Τα στοιχεία που έρχονται από τους διεθνείς οργανισμούς είναι απογοητευτικά. Περίπου 1 εκατομμύριο θαλάσσια πουλιά πεθαίνουν κάθε χρόνο εξαιτίας της ρύπανσης από πλαστικά και πάνω από 1.200 διαφορετικά θαλάσσια είδη φωλιάζουν ή αναπτύσσονται πάνω σε θαλάσσια απορρίμματα. Σχεδόν 640.000 τόνοι εγκαταλελειμμένων ή χαμένων αλιευτικών εργαλείων συνεχίζουν την...άδηλη αλιεία απειλώντας τη θαλάσσια ζωή και περίπου 51 τρισεκατομμύρια μικροπλαστικά βρίσκονται μέσα στους ωκεανούς.
Είναι χαρακτηριστικό πως το 35% από δείγμα 672 ψαριών που συλλέχθηκαν από τον Ειρηνικό ωκεανό, είχαν καταναλώσει πλαστικά και μετά το τσουνάμι που ακολούθησε τον ισχυρό σεισμό στη Φουκοσίμα της Ιαπωνίας τον Μάρτιο του 2011, εντοπίστηκαν σχεδόν 280 νέα θαλάσσια είδη στις δυτικές ακτές των ΗΠΑ, πάνω σε επιπλέοντα απορρίμματα.

Πηγή Φωτογραφιών: iSea