Η Θεσσαλονίκη και η Μακεδονία είναι η βασική, ισχυρή πύλη των αμερικανικών εταιρειών και επενδυτών στη σημαντική αγορά των 30 εκατομμυρίων πολιτών των δυτικών Βαλκανίων, είπε κατά την διήμερη επίσκεψη του στην πόλη -την Πέμπτη και την Παρασκευή- ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Ελλάδα, Τζέφρι Πάιατ. Εκείνο που ενδεχομένως ήθελε να πει είναι ότι η Θεσσαλονίκη θα μπορούσε να είναι η πύλη των ΗΠΑ προς τα Βαλκάνια. Ή ακόμη ότι μπορεί κάποια στιγμή να εξελιχθεί σε κάτι τέτοιο. Διότι με τα σημερινά δεδομένα, δηλαδή σε ενεστώτα χρόνο, η Θεσσαλονίκη απέχει πολύ από το να θεωρείται αμερικανική πύλη προς τα Δυτικά Βαλκάνια. Επουδενί δικαιολογεί κάτι τέτοιο η παρουσία δύο αμερικάνικων εταιρειών –της φαρμακευτικής Phizer και της τεχνολογικής - τηλεπικοινωνιακής Cisco-, οι οποίες μόλις τους τελευταίους μήνες αποφάσισαν να επενδύσουν στη Θεσσαλονίκη. Όχι για να βρίσκονται κοντά στις βαλκανικές αγορές, αλλά επειδή κατάλαβαν ότι θα βρουν ανθρώπινο δυναμικό με τα προσόντα που θέλουν και σχετικά χαμηλές αμοιβές. Χώρια που στη μία από τις δύο περιπτώσεις –Phizer- έπαιξε ρόλο ότι ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας είναι Έλληνας, ο οποίος γεννήθηκε, μεγάλωσε και σπούδασε στη Θεσσαλονίκη.
Γενικά, πάντως, η επενδυτική απουσία των ΗΠΑ από την Ελλάδα γενικά και τη Β. Ελλάδα ειδικότερα τα πολλά τελευταία χρόνια είναι σημαντική. Σε πολιτικούς και επιχειρηματικούς κύκλους της περιοχής το θέμα έχει συζητηθεί εξαντλητικά, σε σύγκριση με τους Γερμανούς, οι οποίοι δεν χάνουν ευκαιρία να τοποθετηθούν στην Ελλάδα και στη Β. Ελλάδα. Οι Αμερικανοί όχι. Αυτή είναι η τάση, για τη διαμόρφωση της οποίας προφανώς υπάρχουν λόγοι, αλλά η πραγματικότητα δεν αλλάζει.
Ως προς τον ρόλο της Θεσσαλονίκης στην περιοχή, κανείς δεν μπορεί να μαντέψει πως θα εξελιχθούν τα πράγματα στα –εξ αντικειμένου και εκ παραδόσεως- ρευστά Βαλκάνια, αλλά μέχρι σήμερα η σχέση της Θεσσαλονίκης με την περιοχή είναι τραυματική. Στην ουσία παραμένει εδώ και αιώνες στάσιμη, καθώς καθορίζεται σχεδόν αποκλειστικά από την γεωγραφία και την ιστορία. Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης εξυπηρετεί τις μεταφορές, διότι βρίσκεται σε βολικό σημείο. Οι Βαλκάνιοι κατεβαίνουν στη Θεσσαλονίκη για ψώνια και σε Χαλκιδική και Πιερία, διότι είναι ό,τι πιο ανεπτυγμένο έχουν στη γειτονιά τους. Σε όλα αυτά δεν παρεμβαίνει κάτι οργανωμένο ή συστηματικό, κάτι το οποίο βαρύνει, κυρίως, την ανεπτυγμένη Ελλάδα, που μετά το 1989 – 1990 είχε την ευκαιρία της. Την εποχή που οι γειτονικές χώρες αναζητούσαν υποστήριξη για να δημιουργήσουν τη νέα τους ταυτότητα στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο της ελεύθερης αγοράς, που γεννήθηκε μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και το «χαμήλωμα» των συνόρων, η Ελλάδα ήταν απούσα. Βυθισμένη στην εσωστρέφεια και τον αθηνοκεντρισμό της προτίμησε να αφοσιωθεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας και τα… ζεστά κέρδη κι έτσι έχασε τη δυνατότητα να παρέμβει δημιουργικά στον προς Βορράν ζωτικό της χώρο.
Να αποτελέσει τη γέφυρα προς την Ευρώπη και τις Ατλαντικές δομές γι’ αυτές τις χώρες. Να επηρεάσει ουσιωδώς την οργανωτική διαμόρφωση των νέων δημοκρατιών, που αναδύθηκαν από τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Να αξιοποιήσει υπέρ της τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που υπήρξαν, ώστε να καταστεί, με αιχμή τη Θεσσαλονίκη, πραγματικό επίκεντρο και σημείο αναφοράς. Ούτε πρωτεύουσα των Βαλκανίων, ούτε επικυρίαρχος της περιοχής. Οικονομικό και εκπαιδευτικό επίκεντρο κατ’ αρχήν, προς όφελος όλης της περιοχής. Αντ’ αυτού άφησε χώρο σε άλλα κράτη που κινήθηκαν δυναμικά, όπως η Γερμανία, η Αυστρία και η Ιταλία, να κάνουν παιχνίδι. Μόνο οι Έλληνες επιχειρηματίες του Βορρά κατάλαβαν έγκαιρα την ευκαιρία και οι τράπεζες που τους ακολούθησαν. Αλλά χωρίς τη σοβαρή υποστήριξη που οι ανεπτυγμένες χώρες προσφέρουν στις επιχειρήσεις τους εκτός των συνόρων, χωρίς καν ευχερή πρόσβαση στις βαλκανικές πρωτεύουσες, κάποιες δουλειές περπάτησαν, οι περισσότερες ναυάγησαν και με την κρίση του 2010 οι τράπεζες υποχρεώθηκαν να υποχωρήσουν και να αποχωρήσουν.
Οι παροικούντες την… Ιερουσαλήμ των Βαλκανίων τα γνωρίζουν αυτά πολύ καλά. Ανάμεσα τους ασφαλώς συγκαταλέγεται και ο κ. Πάιατ, διπλωμάτης έμπειρος στην περιοχή της Ν.Α. Ευρώπης. Άνθρωπος αισιόδοξος και υποστηρικτικός –πέραν της πύλης των ΗΠΑ προς Βορράν, χαρακτήρισε τη Θεσσαλονίκη κόμβο επιστημονικό και τεχνολογικό-, ο οποίος ασφαλώς δεν χάνει την ευκαιρία να τονώσει το ηθικό, να καλλιεργήσει προσδοκίες και να προβάλλει ωραίες εικόνες από το μέλλον. Έχει κι αυτό την αξία του…
ΥΓ. Η επίσκεψη του κ. Πάιατ στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης έχει το ενδιαφέρον της. Ή μάλλον τον συμβολισμό της. Ο Αμερικανός πρέσβης έχει κατ’ επανάληψη εκφράσει την άποψη ότι το στρατηγικής σημασίας λιμάνι της Θεσσαλονίκης δεν βρίσκεται στα «σωστά» χέρια. Ίσως γι’ αυτό οι Αμερικανοί κινητοποιούνται τώρα πέριξ των λιμανιών της Αλεξανδρούπολης, της Καβάλας και του Βόλου. Κάτι που δεν έκαναν στη Θεσσαλονίκη, αφού στον διαγωνισμό για την ιδιωτικοποίηση της ΟΛΘ ΑΕ δεν κατεγράφη αμερικανική υποψηφιότητα. Βέβαια στον χώρο των επιχειρήσεων –σε αυτό που λέμε αγορά- η κινητικότητα είναι συνεχής. Αέναη κατά κάποιο τρόπο. Αμερικανικό γραφείο ανέλαβε την επιλογή του αναδόχου για την επέκταση της 6ης προβλήτας και το αποτέλεσμα του διαγωνισμού ίσως να αφορά το μέλλον.