Skip to main content

Ο κρότος έξω από τη Θεσσαλονίκη τον Οκτώβρη του '44 που σήμανε απελευθέρωση (φωτο)

Από το καλοκαίρι του 1944 αποτελούσε κοινό μυστικό ότι οι γερμανικές κατοχικές δυνάμεις θα αποχωρούσαν από την Ελλάδα. Μια άγνωστη ιστορία της εποχής.

Το βράδυ της 27ης Οκτωβρίου του 1944, ένας δυνατός κρότος αναστατώνει την κωμόπολη του Λαγκαδά. Όλη η περιοχή είναι βυθισμένη στο σκοτάδι, καθώς η περιοχή όπως και όλη η χώρα, περιμένει από μέρα σε μέρα την αποτίναξη του ναζιστικού ζυγού, που έκανε την περιοχή αλλά και όλη την Ευρώπη να υποφέρει.

Αυτή η έκρηξη, που σημειώθηκε τις βραδινές ώρες, έμελε να είναι και το κύκνειο άσμα των Γερμανών κατακτητών στην περιοχή, που σε μια ακόμα επίδειξη βαρβαρότητας και ρεβανσισμού, ανατίναξαν τη γέφυρα του Λαγκαδά, η οποία συνέδεε τον οικισμό, διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής με το επαρχιακό οδικό δίκτυο, αλλά και την πόλη της Θεσσαλονίκης, περνώντας πάνω από τον χείμαρρο του Μπογδάνα.

Η αποχώρηση των Γερμανών ήταν από το καλοκαίρι του 1944 ένα κοινό μυστικό τόσο για τον Λαγκαδά όσο και για όλη την Ελλάδα, που περίμενε με αγωνία ένα καλό νέο μετά από τέσσερα χρόνια πολέμου, σπαραγμού, θανάτου, φτώχειας, πείνας και ανέχειας.

Η υποψία άρχισε σιγά σιγά να γίνεται βεβαιότητα, όταν οι Γερμανοί στρατιώτες κατόπιν εντολών των ανωτέρων τους αναζητούν εναγωνίως άλογα και άλλα ιπποειδή, θέλοντας προφανώς να μεταφέρουν μέσα από ένα όχι και τόσο φιλικό οδικό δίκτυο όλα όσα είχαν φέρει κατά τη παραμονή τους στον Λαγκαδά για όσο διήρκεσε η γερμανική κατοχή.

Είναι αλήθεια ότι η κατοχή στον Λαγκαδά δεν ήταν εύκολη υπόθεση. Τα βουνά ήταν κοντά και εκεί βρίσκονταν οι δυνάμεις του ΕΑΜ ΕΛΑΣ, που όσο έφταναν οι πληροφορίες περί αποδυνάμωσης ή ακόμα και αποσάθρωσης της χιτλερικής πολεμικής μηχανής, ολοένα και περισσότερο πλησίασαν προς τα αστικά και ημιαστικά κέντρα, όπως αυτό του Λαγκαδά.

Οι κάτοικοι της περιοχής βέβαια, παρά τη συγκρατημένη αισιοδοξία περί απελευθέρωσης, συνεχίζουν να κρατούν μικρό καλάθι. Οι κατακτητές, με πληγωμένο τον εγωισμό από την ήττα που υπέστησαν, θα μπορούσαν με μια σπίθα να εκδηλώσουν εκδικητική συμπεριφορά στον άμαχο πληθυσμό. Οι συγκεχυμένες πληροφορίες για τις σφαγές σε διάφορα σημεία της χώρας, με πιο κοντινή αλλά και πρόσφατη αυτή του Χορτιάτη τον Σεπτέμβρη της ίδια χρονιάς, δεν άφηναν περιθώρια για αισιοδοξία.

Τον εφιάλτη της ναζιστικής βαρβαρότητας έζησε βέβαια και ο ίδιος ο Λαγκαδάς με το περιβόητο μπλόκο.

Στο πλαίσιο της αλλοπρόσαλλης τακτικής τους που έσπερνε θάνατο, οι Γερμανοί είχαν στήσει την 1η Αυγούστου μπλόκο στην περιοχή, συγκεντρώνοντας όλους τους άνδρες άνω των 16 ετών στην πλατεία της πόλης. Αποτέλεσμα, πολλοί εξ αυτών να φυλακισθούν και οκτώ να βρουν τραγικό θάνατο.

Ο κρότος της απελευθέρωσης

Η ανατίναξη της γέφυρας του Λαγκαδά, αποτελεί ένα κομβικό ιστορικό κομμάτι για την περιοχή, αφού σηματοδοτεί τη νέα εποχή για το οικονομικό και αγροτικό κέντρο έξω από τη Θεσσαλονίκη.

Η πιο χαρακτηριστική μαρτυρία για την έκρηξη που συντάραξε την πόλη του Λαγκαδά, λίγες ώρες πριν συμπληρωθεί μια τετραετία από την είσοδο της Ελλάδας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι αυτή του Χρήστου Φυλάκη, στο βιβλίο «Αναμνήσεις από τον Λαγκαδά».

Η σιδερένια γέφυρα του Λαγκαδά την περίοδο της κατοχής

«Είχε νυχτώσει για τα καλά, δεν ξέρω τι ώρα ήταν. Σάμπως είχαμε ρολόγια τότε. Δεν ξέρω πόσο φυλάξαμε σκοπιά και περίπολο αλλά μας φάνηκε πολύς ο χρόνος. Εκεί που είχε ησυχία ούτε φως δεν φαινόταν πουθενά ξαφνικά ακούστηκε ένας κρότος που ταράχτηκαν τα πάντα. Τροχάδην εμείς στο σπίτι να τους πούμε τι ήταν αυτό που ακούστηκε. Σε μηδέν χρόνο φτάσαμε στο σπίτι μας και αφού κατέβηκαν όλοι από τις σκάλες τους λέμε τι θόρυβος ήταν αυτός που ακούστηκε; Τότε λέει ένας από τους ξένους, την γέφυρα  ανατίναξαν “τα γουρούνια”. Πως το ήξερε αυτός δεν ξέρω, αλλά αμέσως μας το είπε. Και μετά έφυγαν ένας ένας για να μην δώσουμε υποψίες» και σε άλλο σημείο ο συγγραφέας αναφέρει: «Βλέπω τότε έναν άνθρωπο κάπως βιαστικό και αμέσως τον ρωτάω το γίνεται ρε φίλε; Χαρούμενος μου λέει, έφυγαν οι Γερμανοί, ελευθερωθήκαμε. Τώρα μου λέει, μαζεύεται κόσμος στην πλατεία και έφυγε».

Οι επόμενες ώρες ήταν πανηγυρικές για την περιοχή, καθώς εισήλθαν στην πόλη οι δυνάμεις του ΕΑΜ ΕΛΑΣ και ο κόσμος εξέφρασε την χαρά του, μην γνωρίζονταν ότι σε λίγους μήνες θα ερχόταν ο εμφύλιος σπαραγμός.

Η πληγή της διαλυμένης γέφυρας

Η κατεστραμμένη γέφυρα του Λαγκαδά τα επόμενα χρόνια αποτέλεσε ένα σημείο που προκαλούσε μεγάλη στεναχώρια στους κατοίκους της περιοχής.

Η βόλτα που συνήθιζαν να κάνουν οι Λαγκαδιανοί τα απογεύματα μέχρι τη γέφυρα που είχε κατασκευαστεί τη δεκαετία του 1920 και εξυπηρετούσε σε μεγάλο βαθμό την πόλη, άλλαξε.

Τα συντρίμμια της γέφυρας ήταν μια αποκαρδιωτική εικόνα για τους κατοίκους, που δεν ήθελαν ούτε να αντικρίζουν.

Μόνο τα παιδιά, που είχαν άγνοια κινδύνου, έβλεπαν τη διαλυμένη γέφυρα ως τόπο παιχνιδιού.

«Με τον καιρό η γέφυρα έγινε μια άμορφη μάζα από τσιμέντο και σίδερο», εξηγεί στην Voria.gr ο Τάσος Τομπούλης, παλιός αντιδήμαρχος του Λαγκαδά και νυν πρόεδρος της ΕΑΣ ΣΕΓΑΣ Θεσσαλονίκης.

Παιδί τα μεταπολεμικά χρόνια ο ίδιος, αναφέρει ότι η κατεστραμμένη γέφυρα ήταν τόπος παιχνιδιού, αφού ανέδυε το μυστήριο των ιστοριών του πολέμου, της κατοχής και των σκληρών κατακτητών.

Η τσιμεντένια γέφυρα στη θέση της σιδερένιας που ανατίναξαν οι Γερμανοί

 

«Δεν γνωρίζαμε τότε τον κίνδυνο που υπήρχε και το κάναμε τόπο παιχνιδιού», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Τομπούλης.

Μάλιστα, η διέλευση από τον Μπογδάνα γινόταν με πρωτόγονο τρόπο, αφού τον περνούσαν μόνο όταν δεν είχε νερό.  Σε σημείο λίγο πιο κάτω από την κατεστραμμένη γέφυρα υπήρχε ένα ανάχωμα όπου είχε κατασκευαστεί μια υποτυπώδης ξύλινη γέφυρα.

Λίγα χρόνια αργότερα κατασκευάστηκε στο σημείο της παλιάς γέφυρας μια τσιμεντένια, η οποία ωστόσο, σύμφωνα με μαρτυρίες, στήθηκε αρκετά πρόχειρα και παρουσίασε σοβαρά ζητήματα στατικότητας.

Αν και η τσιμεντένια γέφυρα υπάρχει ακόμα, θυμίζοντας την προσπάθεια ανοικοδόμησης του Λαγκαδά, έχει αντικατασταθεί εδώ και αρκετά χρόνια από τη σύγχρονη γέφυρα από την οποία διέρχονται ΙΧ και βαρέα οχήματα.

Κεντρική φωτογραφία: Η γέφυρα του Μπογδάνα το 1942