Το κύρος και τη φερεγγυότητα δυο σεβαστών κατά τα άλλα επαγγελματικών κλάδων απειλεί το μετρό Θεσσαλονίκης. Όσοι βιάζονται να βγάλουν συμπεράσματα και να πάρουν θέση καλό είναι να κρατούν μικρό καλάθι σε όσα ακούν από ειδικούς και μη, τα οποία δυστυχώς είναι εσχάτως τόσα πολλά, που καθίστανται μη διαχειρίσιμα.
Ο σταθμός Βενιζέλου εκθέτει αρχαιολόγους και μηχανικούς. Αν βγει κάποιος από το κουβάρι των αντιπαραθέσεων, θα διαπιστώσει ότι τόσο οι αρχαιολόγοι, όσο και οι μηχανικοί έχουν εκτεθεί ανεπανόρθωτα στα μάτια της κοινής γνώμης, καθώς όχι μόνο αδυνατούν να συμφωνήσουν στο αντικείμενο, στο οποίο καθένας τους θεωρείται ειδικός, αλλά φτάνουν σε σημείο να αναιρούν τις απόψεις που κατά καιρούς εκφράζουν και την πρακτική που οι ίδιοι ακολουθούν ανά περίπτωση. Λες και δεν έχουν οι επιστήμες τους κανόνες (δηλαδή δεν είναι επιστήμες).
Δείτε για παράδειγμα το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, που υποτίθεται ότι θα έπρεπε να βγάζει αποφάσεις, οι οποίες δεν επιδέχονται αμφισβήτησης. Έχει εγκρίνει με διαφορά λίγων ετών και τις δυο προκρινόμενες λύσεις για το σταθμό Βενιζέλου. Με τη δική μου οπτική αυτό σημαίνει ότι όποια λύση και να υιοθετηθεί δεν έχει πρόβλημα από τους αρχαιολόγους. Μακάρι να ήταν έτσι. Δεν είναι γιατί οι ίδιοι οι αρχαιολόγοι αναιρούν εαυτούς και δεν σέβονται τις αποφάσεις του ΚΑΣ. Επίσης, επιμένουν σε εντελώς διαφορετικές θέσεις μεταξύ τους θαρρείς και η επιστήμη τους είναι λάστιχο, βασίζεται σε αμφισβητήσιμες εκτιμήσεις κι όχι σε επιστημονικά δεδομένα. Αν ήμουν κακεντρεχής θα έλεγα ότι επιχειρούν να στήσουν καριέρες πάνω στην πλάτη του μετρό (ευτυχώς δεν είμαι...).
Δείτε για παράδειγμα τους μηχανικούς. Προφανώς και υπάρχουν τεχνικές λύσεις για να γίνει οποιοδήποτε έργο, όσο δύσκολο κι αν φαντάζει. Στη θεωρία, διότι στην πράξη μπαίνουν κι άλλες παράμετροι, τις οποίες αποφεύγουν να συνυπολογίσουν λες και ζουν σε κενό αέρος... Η λύση της κατά χώρας ανάδειξης των αρχαίων και της κατασκευής του σταθμού δεν έχει εφαρμοστεί στην Ελλάδα. Κανείς δεν έχει πει με τεκμηριωμένο τρόπο πόσα θα κοστίσει και κανείς δεν είναι σε θέση να μας δώσει ένα σαφές χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης, δεδομένου ότι υπάρχουν και πρόσθετες ανασκαφές και εργασίες, οι οποίες δεν μπορούν ακόμη να υπολογιστούν. Και από την άλλη η αντίθετη πλευρά επικαλείται το παράδειγμα του σταθμού Αγίας Σοφίας για τον οποίο δεν άνοιξε ρουθούνι, αποφεύγοντας όμως να πει ότι πρέπει να γίνει εκ νέου μελέτη για το σταθμό Βενιζέλου με ό,τι αυτό σημαίνει σε κόστος, χρόνο και επιπτώσεις στα ευρήματα και στο έργο, δηλαδή στην πόλη. Ισχύει επίσης και γι' αυτούς η προαναφερθείσα μη κακεντρέχεια...
Προφανώς και υπάρχει η διαφορετική οπτική αρχαιολόγων και μηχανικών ή αν θέλετε ανθρώπων του πολιτισμού και εργολάβων (εκεί το έχουν ανάγει ορισμένοι υποτιμητικά), αλλά αυτή είναι φυσιολογική. Και επειδή νιώθω την ανάγκη να αποτυπώσω όλες τις σκέψεις μου, παρότι δε με διακατέχει καμιά κακεντρέχεια, δεν μπορώ να παραβλέψω ότι κάποιοι με όλα αυτά που γίνονται κερδίζουν λεφτά. Κάτι η εταιρία από τις αποζημιώσεις για τις καθυστερήσεις, κάτι οι αρχαιολόγοι από τις συνεχιζόμενες ανασκαφές, κάτι οι μηχανικοί από τις μελέτες επί μελετών, κάτι πολιτικοί που θέλουν να έχουν ατζέντα... Υπάρχουν και χαμένοι. Σ' αυτούς είμαστε όλοι εμείς, οι πολίτες, η πόλη, το έργο, τα αρχαία, η χώρα, οι φορολογούμενοι, η ΕΕ...
Σήμερα όλοι έχουν πάρει θέση για το σταθμό Βενιζέλου -άγνωστο γιατί- αγνοώντας ή σωστότερα εθελοτυφλώντας μπροστά στο θολό τοπίο, που επί πολλά χρόνια καλλιέργησαν οι διάφοροι πολιτικοί, αλλά και οι ειδικοί (αρχαιολόγοι και μηχανικοί). Με τους πολιτικούς δεν έχω θέμα διότι μπαίνουν άλλες παράμετροι στον λόγο τους και στη δημόσια τοποθέτησή τους, που κρίνονται τις περισσότερες φορές με βάση την ιδεολογία, την κομματική τοποθέτηση, την επαγγελματική προέλευση, τη βούληση των ψηφοφόρων τους κτλ. Και πάντως, μπορούν να εκφράζουν απόψεις, οι οποίες δεν στηρίζονται αποκλειστικά στα επιστημονικά δεδομένα. Δεν είναι τεχνοκράτες, είναι πολιτικοί.
Δυστυχώς, περίπου επτά χρόνια μετά την ανακίνηση του ζητήματος της Βενιζέλου, πιστεύω ότι όχι μόνο δε γίναμε σοφότεροι, αλλά χάσαμε και την ευκαιρία να μάθουμε την αλήθεια, διότι αυτοί οι οποίοι θα μας την έλεγαν κατέστησαν εαυτούς αναξιόπιστους.
Οι εμμονές, οι «παπισμοί» και ο ξερολισμός, η βιασύνη να βγάλουμε συμπέρασμα και να αποκτήσουμε άποψη, να έχουμε θέση, οδήγησε σχεδόν κάθε Θεσσαλονικιό στον δογματισμό. Σε μια νέα ιδεοληψία και σε οπαδική νοοτροπία, για ένα θέμα που φαίνεται να είναι αμφιλεγόμενο. Τόσο, που θα έπρεπε να μην είναι αδιανόητο να πούμε «δεν ξέρω», ακόμη και για όσους γεννηθήκαμε με το θεϊκό χάρισμα της γνώσης των πάντων... Κι όμως συμβαίνει (γι' ακόμη μια φορά) το αντίθετο. Όλοι μας κατέχουμε τη δική μας μία και μοναδική αλήθεια και για τον σταθμό Βενιζέλου.
Ας δούμε τα δεδομένα, που δεν είναι πολλά. Για μένα είναι μόλις δύο. Το πρώτο ότι οι αρχαιότητες είναι σπουδαίες και πρέπει να προστατευθούν και να αναδειχθούν. Το δεύτερο ότι πρέπει το μετρό να ολοκληρωθεί το συντομότερο δυνατό, διότι 13 χρόνια μετά την έναρξή του έχει εξαντληθεί πια όλη η πόλη και αρχίζει να απαξιώνεται ως μέσο προτού καν λειτουργήσει. Άσε που ορισμένοι συμπολίτες μας ήδη καταστράφηκαν...
Με αυτά τα δεδομένα, κανείς μα κανείς δεν έχει μονοπώλιο στην ευαισθησία. Σε κάθε ευαισθησία. Και σ' αυτή που αφορά στην πολιτιστική και ιστορική μας κληρονομιά και σ' αυτή που αφορά στις επιπτώσεις από τις καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση του έργου.
Να ψάχνουμε σήμερα για ευθύνες για το μπάχαλο που δημιουργήθηκε είναι αδόκιμο και εκτός τόπου και χρόνου. Είναι αποπροσανατολισμός. Θυμάμαι όταν γινόταν όλη αυτή η συζήτηση προ ετών όλα όσα σήμερα συζητούνται είχαν εξαντληθεί και μας είχαν εξαντλήσει. Εμμένουμε όμως στα ίδια και στα ίδια και την πληρώνει τελικά η πόλη και το σημαντικότερο σύγχρονο έργο υποδομής της. Να πάμε πίσω στα χρόνια της χάραξης του μετρό, όταν η τότε πολιτική ηγεσία λάμβανε στα χέρια της την εισήγηση ότι ο σταθμός Βενιζέλου δεν έπρεπε να γίνει (ούτε της Αγίας Σοφίας, αλλά κεντρικά ένας στην Αριστοτέλους); Να πάμε ακόμη πιο πίσω; Στα χρόνια που η πόλη αναλωνόταν στην κουβέντα αν όντως χρειάζεται μετρό η Θεσσαλονίκη, όπως η Αθήνα ή όχι;
Ποια λογική τελικά έχουν όλα αυτά τα πισωγυρίσματα;
Ευθύνες υπάρχουν και μακροπρόθεσμα θα αποδοθούν. Όσα γράφηκαν θα ξαναγραφούν. Όμως, ζώντας στο παρελθόν, χάνουμε το παρόν και υποθηκεύουμε το μέλλον. Ο δημόσιος διάλογος είναι χρήσιμος, όταν οι ειδικοί έχουν βάλει στο τραπέζι τα δεδομένα. Ελλείψει αξιόπιστων δεδομένων, ο δημόσιος διάλογος δεν είναι παρά ευφυολογήματα και ανεδαφικές τοποθετήσεις. Είναι σαν να θέλουμε να δώσουμε αξιόπιστη απάντηση σε διαχρονικά οπαδικά διλήμματα.
Με τα δυο δεδομένα που προανέφερα (σημασία αρχαιοτήτων και ταχύτερη δυνατή λειτουργία του όλου μετρό) και επιπροσθέτως με σοβαρή κοστολόγηση και οριστικό χρονοδιάγραμμα ας ληφθούν οι αποφάσεις από εκείνους που έχουν εκλεγεί ή οριστεί για να τις λάβουν. Έτσι κι αλλιώς και πάλι θα είμαστε ελεύθεροι να τους κρίνουμε, να πούμε τα δικά μας και θα έχουμε και το πλεονέκτημα να ξέρουμε ποιος είναι ο υπεύθυνος. Αν θέλουμε όλοι να γίνει το μετρό μια μέρα, γιατί ούτε γι' αυτό είμαι σίγουρος...