Το φαινόμενο του brain drain παρουσιάστηκε ως απότοκο της κρίσης, τουλάχιστον στο μέγεθος που εξελίχθηκε τα τελευταία χρόνια. Υπολογίστηκε ότι περίπου μισό εκατομμύριο νέοι άνθρωποι μετανάστευσαν από το 2008 μη αντέχοντας τα δεινά της κρίσης.
Οι νέοι αυτοί από τις ποιοτικές αναλύσεις προέκυψε ότι δεν είναι όλοι τους υψηλών προσόντων και εξειδίκευσης, δεν είναι επιστήμονες, δεν είναι υψηλότατης μόρφωσης. Κυρίως πρόκειται, όπως αναφέρουν οι σχετικές έρευνες, για εργατικό δυναμικό, το οποίο επλήγη άλλωστε μισθολογικά και γενικότερα οικονομικά σε αυτό το διάστημα των 11 ετών περισσότερο από όλους.
Όσοι επέλεξαν μάλιστα να μεταναστεύσουν για οικονομικούς και επαγγελματικούς λόγους, φαίνεται να μην επιστρέφουν. Παρότι το ψωμί της ξενιτιάς είναι... πικρό, οι νέοι που έφυγαν από την πατρίδα δείχνει να τα βγάζουν πέρα στους νέους τόπους κατοικίας τους και να μη σκέφτονται να πάρουν το δρόμο της επιστροφής.
Αυτό σημαίνει πολλά σε πολιτικό επίπεδο. Αν μετά δέκα χρόνια κρίσης δεν έχουν γυρίσει αυτοί οι άνθρωποι, δεν βρίσκω το λόγο για να επιστρέψουν τώρα, που υποθετικά έστω βγήκαμε από την κρίση ως χώρα, επειδή πρόκοψαν εκεί που πήγαν.
Η κυβέρνηση επιχειρεί με ένα νέο σχέδιο, που το ονόμασε Rebrain Greece, να δώσει ένα δέλεαρ για να επιστρέψουν οι νέοι που έφυγαν στα χρόνια της κρίσης, καθώς προφανώς και θεωρεί σημαντικό για την οικονομία να γυρίσουν πίσω και να προσφέρουν μερικά από τα καλύτερα μυαλά της, ενώ βλέπει και την σημαντική απειλή που συνιστά αυτή η διαρροή σε εθνικό επίπεδο και για το μέλλον της χώρας.
Μπορεί να το πετύχει; Σκεφτείτε μόνο ότι η κρίση έφερε στην επιφάνεια μια σειρά από ζητήματα της ελληνικής κοινωνίας, που δεν έχουν να κάνουν με την αδυναμία εξεύρεσης αξιοπρεπούς εργασίας και επαρκούς μισθού, όπως για παράδειγμα η αναξιοκρατία, το βόλεμα, η εκτεταμένη διαφθορά, η στασιμότητα σε πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο, η αδυναμία σύγκλισης με το μέσο ευρωπαϊκό όρο σε βιοτικό επίπεδο κ.ά. Είναι κι αυτά που έδιωξαν τους νέους στο εξωτερικό, αλλά μάλλον μας βολεύει να τα παραβλέπουμε.
Η απογοήτευση μπορεί να μετατράπηκε σε αποδοχή για τους πολλούς. Για ορισμένους όμως που είχαν τη δυνατότητα να διεκδικήσουν ένα καλύτερο μέλλον για τους ίδιους και τις οικογένειές τους δεν έγινε ποτέ αποδεκτή. Γιατί να γίνει τώρα; Ή μπας και άλλαξε κάτι στο μεσοδιάστημα;
Το δέλεαρ των καλύτερων (για τα εγχώρια δεδομένα) μισθών και μάλιστα επιδοτούμενων δύσκολα θα λειτουργήσει και δύσκολα θα πείσει υψηλά καταρτισμένους νέους που έφυγαν και έχουν βρει την άκρη τους στο εξωτερικό να επιστρέψουν. Πρέπει να αλλάξουν πολλά για να συμβεί αυτό. Και έτσι κι αλλιώς έστω κι αν αυτό γίνει, ακόμη και το χτεσινό «πρωτοπόρο» και αξιόλογο ανθρώπινο δυναμικό, που καταγράφουμε ως απώλεια, θα θεωρείται «ξεπερασμένο».
Επισημαίνω αυτές τις δυσκολίες, διότι ως Πολιτεία επιχειρούμε με κοντόφθαλμο τρόπο να λύσουμε τα προβλήματά μας. Εκείνο που πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα είναι πως θα σταματήσουμε τη φυγή κι άλλων νέων στο εξωτερικό.
Αν κάποιος μιλήσει με νέους θα διαπιστώσει ότι ακόμη θέλουν να φύγουν από τη χώρα, όχι επειδή δεν την αγαπούν, αλλά επειδή βλέπουν να μην έχουν μέλλον, να μην μπορούν να ανοίξουν τα φτερά τους, να μην μπορούν να διασφαλίσουν μια αξιοπρεπή ζωή, σε ένα αξιοπρεπές περιβάλλον, δίνοντας και μια σοβαρή προοπτική στα παιδιά τους, που θα αποκτήσουν κάποια στιγμή. Επειδή οι παθογένειες της κοινωνίας μας -που όλοι αναγνωρίζουν, αλλά δεν θέλουν να περιορίσουν- τους σπρώχνουν στην απαισιοδοξία, τη μιζέρια και την κατάθλιψη. Αυτοί οι άνθρωποι όμως θέλουν αισιοδοξία, θέλουν να κάνουν όνειρα, θέλουν κι ένα σταθερό περιβάλλον ανάπτυξης.
Τα χρονίζοντα προβλήματα όμως δεν φροντίζουμε να τα αντιμετωπίσουμε κι έτσι κάθε σχέδιο και κάθε πολιτική για την αντιστροφή του brain drain είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Θα ήθελα να είμαι πιο αισιόδοξος και μακάρι να πετύχει ο σχεδιασμός της κυβέρνησης, αλλά θα προτιμούσα να εστιάσει στη συγκράτηση των νέων που βγαίνουν τώρα στην αγορά εργασίας διασφαλίζοντας καλύτερους όρους εργασίας και αμοιβών.
Αυτή άλλωστε είναι η πραγματική κρίση από την οποία καλείται να βγει η κοινωνία μας κι όχι η έξοδος από τα μνημόνια. Κι αυτή η κρίση δεν κρατάει δέκα χρόνια. Κρατάει πολλές δεκαετίες πια...