Στις αγορές τα μονοπώλια κερδίζουν, επιβάλλουν τους όρους τους και ποτέ δεν είναι ικανοποιημένα. Αυτό συμβαίνει είτε πρόκειται τα ιδιωτικά, είτε για δημόσια μονοπώλια. Ιδιαίτερα στην Ελλάδα, μια ελεύθερη οικονομία στην οποία (υποτίθεται ότι) λειτουργεί ο ανταγωνισμός, επί δεκαετίες τα δημόσια μονοπώλια ταλαιπωρούν και ταυτόχρονα απομυζούν τους πολίτες.
Όπου τις τελευταίες δεκαετίες είχαμε απελευθέρωση –από τις τηλεπικοινωνίες μέχρι την ενέργεια- η κατάσταση για τους καταναλωτές, δηλαδή για την κοινωνία, έχει βελτιωθεί. Αντίθετα όπου τα μονοπώλια διατηρούνται η εικόνα παραμένει επιβαρυμένη έως αρνητική.
Ο Οργανισμός Αστικών Συγκοινωνιών Θεσσαλονίκης είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Λειτουργούσε προβληματικά ως ιδιωτικός φορέας, λειτουργεί προβληματικά και ως δημόσιος φορέας. Όχι μόνο στο καθημερινό, πρακτικό επίπεδο με τα αραιά δρομολόγια, τον παλαιό στόλο, το στριμωξίδι, την έλλειψη αιρκοντίσιον –ας υποθέσουμε ότι αυτά υπό προϋποθέσεις ενδέχεται κάποια στιγμή εν μέρει να τακτοποιηθούν. Το κυριότερο είναι ότι σε περιόδους αναστατώσεως οι επιβάτες, οι πολίτες, η ίδια η κοινωνία μένουν ξεκρέμαστοι. Ποιος στη Θεσσαλονίκη θα ξεχάσει το εφιαλτικό τελευταίο καλοκαίρι του ιδιωτικού ΟΑΣΘ, όταν οι εργαζόμενοι τραβούσαν το χειρόφρενο για λογαριασμό των μετόχων του Οργανισμού, που ήθελαν να εισπράξουν από το κράτος για να τους πληρώσουν;
Ανάλογες μνήμες ξυπνούν τις τελευταίες ώρες λόγω της κινητοποίησης των εργαζομένων του ΟΑΣΘ, οι οποίοι αντιδρούν στην εκχώρηση μέρους του έργου τους, προς τα ορεινά του νομού, στο ΚΤΕΛ. Από χθες το απόγευμα η πόλη έχει νεκρώσει και όσοι χρειάζεται να μετακινηθούν είτε το αναβάλουν –εάν γίνεται-, είτε βάζουν βαθιά το χέρι στην τσέπη για να πληρώσουν ταξί. Σε αυτή την περίπτωση οι όσοι εργάζονται δαπανούν σχεδόν ολόκληρο το μεροκάματο για να πάνε και να επιστρέψουν στη δουλειά.
Σταθερό θύμα του μονοπωλιακού ΟΑΣΘ είναι η αγορά του κέντρου της Θεσσαλονίκης. Έτσι κι αλλιώς ο Οργανισμός ουδέποτε νοιαζόταν για τους ρυθμούς της. Για παράδειγμα, ποτέ τα δρομολόγια των λεωφορείων δεν προσαρμόζονται τις Κυριακές που τα καταστήματα μένουν ανοιχτά. Όπως και τα δρομολόγια από και προς το αεροδρόμιο δε λαμβάνουν υπόψιν τους τις αναχωρήσεις και τις αφίξεις πτήσεων. Εξίσου ποτέ οι εργαζόμενοι δεν υπολόγισαν στις αποφάσεις τους την οικονομική ζημία που προκαλούν. Όταν με το καλό λειτουργήσει το μετρό –και όταν με το καλύτερο ολοκληρωθούν οι επεκτάσεις του μετρό προς τα δυτικά και προς τα ανατολικά- ίσως τα πράγματα να είναι διαφορετικά. Μέχρι τότε η ταλαιπωρία είναι το σίγουρο ραντεβού για τους Θεσσαλονικείς – μικρότερη όταν κυκλοφορούν όπως κυκλοφορούν τα λεωφορεία, πολύ μεγαλύτερη όταν οι εργαζόμενοι απεργούν.
Στον πολιτισμένο κόσμο –από την κοντινή Αθήνα μέχρι την πιο μακρινή μας Ευρώπη- τα μέσα μαζικής μεταφοράς συνιστούν βασικό κομμάτι του κοινωνικού και οικονομικού κύκλου. Διότι πολύ απλά μια πόλη χωρίς αστικές συγκοινωνίες δεν υπάρχει. Στη Θεσσαλονίκη κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Ούτε καν συζητείται. Απλώς εκλαμβάνεται –αν ακούγεται και όσο ακούγεται- ως κάτι πολύ μακρινό, όταν ακούγεται, όσο ακούγεται και αν ακούγεται. Μακρινό όνειρο απατηλό για κάποιους. Σύντομο ανέκδοτο για πολλούς.