Εχει πρωτοχριστιανικές ρίζες και αποτελεί πιθανόν προέκταση της αρχαίας, πλούσιας και ξακουστής Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.
Την τύχη της ιστορικής πορείας στο διάβα του χρόνου του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας ακολούθησε και η αρχαία και ιστορική Πατριαρχική Βιβλιοθήκη Αλεξανδρείας. Ανθρώπινες επεμβάσεις αλλά και οι κατά καιρούς φυσικές καταστροφές ήταν
αιτία να απολεσθούν σημαντικοί πνευματικοί θησαυροί και χειρόγραφοι κώδικες ανεκτίμητης αξίας.
Η Πατριαρχική Βιβλιοθήκη Αλεξανδρείας, θα μπορούσε να λεχθεί, ότι έχει πρωτοχριστιανικές ρίζες και αποτελεί πιθανόν προέκταση της αρχαίας, πλούσιας και ξακουστής Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.
Η πρωταρχική αυτή βιβλιοθήκη στεγάστηκε στην αρχή στον ναό του Αγίου Θεωνά. Από την εποχή του Μ. Αθανασίου μέχρι και την αραβική κατάκτηση (642), βρισκόταν στο Καισάρειο, τη "Μεγάλη Εκκλησία" της Αλεξάνδρειας. Μετά την αραβική κατάκτηση ο Πατριαρχικός Θρόνος έμεινε κενός άνευ ορθοδόξου Πατριάρχη
(642-727) και πολλά βιβλία και κώδικες καταστράφηκαν και χάθηκαν. Ο πρώτος Πατριάρχης μετά την αραβική κατάκτηση, Κοσμάς Α΄, κατάφερε να διασώσει αρκετά χειρόγραφα και κώδικες της Βιβλιοθήκης. Ουσιαστικά όμως ο Πατριάρχης ο οποίος αναδιοργάνωσε τη Βιβλιοθήκη και την έθεσε στην υπηρεσία του Πατριαρχείου και των πιστών ήταν ο Πατριάρχης Ευτύχιος (933-940), πολύ μορφωμένος κληρικός και συγγραφέας αρκετών έργων, με κυριότερο από αυτά τη χρονογραφία του.
Το έτος 1252, και επί Πατριάρχη Νικολάου του Α΄ η Βιβλιοθήκη ακολούθησε την μεταφορά της έδρας του Πατριαρχείου και μεταφέρθηκε στο Κάιρο στην συνοικία Χάρετ ελ Ρούμ (Συνοικία των Ρωμιών). Καθ΄ όλο το διάστημα οι κατά καιρούς
Πατριάρχες Αλεξανδρείας ενδιαφέρθηκαν ζωηρά για τη βιβλιοθήκη, τη συντήρηση των θησαυρών της και τον εμπλουτισμό της.
Σταθμός μεγάλης ιστορικής σημασίας που αξίζει να αναφερθεί αποτελεί το γεγονός του εορτασμού της χιλιετηρίδας της Βιβλιοθήκης το 1952. Ως terminus post quem για τον καθορισμό της χιλιετηρίδας ορίσθηκε ο αρχαιότερος χειρόγραφος κώδικας της Βιβλιοθήκης (αρ. 34), ο οποίος είναι των μέσων του 10ου αι.
Από το έτος 2000 η Βιβλιοθήκη εισήλθε σε νέα φάση χωροταξικής αναδιοργάνωσης, ψηφιοποίησης των συλλόγων της και της διασύνδεσής της με διεθνείς βάσεις δεδομένων. Έργο το οποίο σήμερα βρίσκεται εν εξελίξει.
Σήμερα η Πατριαρχική Βιβλιοθήκη Αλεξανδρείας καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του ισογείου και του πρώτου ορόφου του οριζοντίου άξονα του Πατριαρχικού Οίκου. Οι δύο όροφοι εκσυγχρονίσθηκαν, οργανώθηκαν και εξοπλίσθηκαν με δαπάνη τηςΕθνικής Τράπεζας της Ελλάδος.
Περιλαμβάνει σαράντα χιλιάδες (40.000) και πλέον τόμους βιβλίων. Τρεις χιλιάδες (3.000) παλαιοτύπων από το 1460 μέχρι το 1800. Όλα αυτά είναι τοποθετημένα στα κυλιόμενα βιβλιοστάσια των έξι μεγάλων αιθουσών του ισογείου και του πρώτου ορόφου. Στον ισόγειο χώρο και καθώς εισέρχεται ο επισκέπτης, αριστερά, υπάρχει ευρύχωρο, άνετο και σύγχρονο αναγνωστήριο.
Στο βάθος του πρώτου ορόφου μια αίθουσα έχει διαμορφωθεί ως αρχειοφυλακείο και κωδικοφυλακείο. Η αίθουσα αυτή περιλαμβάνει συστήματα υψίστης ασφαλείας καθώς και συστήματα υψηλής τεχνολογίας για την προστασία των χειρογράφων
και του αρχείου, από κλοπή, πυρκαγιά και τις κλιματικές και καιρικές αλλαγές. Εδώ φυλάσσονται τα 530 χειρόγραφα του Πατριαρχείου τα οποία αποτελούν το κόσμημά του αλλά και τους αψευδείς μάρτυρες της πολυετούς ιστορίας του.
Στη συλλογή περιλαμβάνονται και χειρόγραφα που περιέχουν τραγωδίες του Αισχύλου του Ευρυπίδη κ.ά. (π.χ. αρ. 18). Φιλοσοφικά έργα του Πλάτωνα (αρ. 193), του Αριστοτέλη. Για παράδειγμα το χειρ. αρ. 87, του 13ου αι., περιλαμβάνει τα έργα του Αριστοτέλη με σχόλια του Θεόδωρου Μετοχίτη (+1332). Σπάνια χειρόγραφα, όπως το αρ. 248, που αποτελεί μελέτη του ηλιακού και σεληνιακού κύκλου, με έτος γραφής το 1902, και το χειρόγραφο αρ. 430, που περιέχει μύθους του Αισώπου και είναι από τα σπανιότερα στον κόσμο.
Η Πατριαρχική Βιβλιοθήκη Αλεξανδρείας, διασώζοντας διαχρονικά τα ιστορικά στοιχεία της πορείας του ορθοδόξου γένους στη Νειλοχώρα και συνεκδοχικώς σε ολόκληρη την Αφρική και αποτελώντας τον λύχνο εκείνον ο οποίος με το τρεμάμενο και
λιγοστό του φως φώτιζε αδιάκοπα ακόμη και μέσα στους ζοφερούς και σκοτεινούς αιώνες της ιστορικής πορείας της Αλεξανδρινής Εκκλησίας, ίσταται, σήμερα περήφανη στον πλήρως ανακαινισμένο χώρο της, έτοιμη να συνεχίσει την πολυδιάστατη αποστολή της και να δεχθεί τον κάθε άνθρωπο όπου γης, ερευνητή ή φιλόμουσο μελετητή.
(Κείμενο από το βιβλίο για τα Ιερά Προσκυνήματα του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής)
Υπεύθυνος: κ.Αντώνιος Μπαλάσκας τηλ. +2-03-4868595
αιτία να απολεσθούν σημαντικοί πνευματικοί θησαυροί και χειρόγραφοι κώδικες ανεκτίμητης αξίας.
Η Πατριαρχική Βιβλιοθήκη Αλεξανδρείας, θα μπορούσε να λεχθεί, ότι έχει πρωτοχριστιανικές ρίζες και αποτελεί πιθανόν προέκταση της αρχαίας, πλούσιας και ξακουστής Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.
Η πρωταρχική αυτή βιβλιοθήκη στεγάστηκε στην αρχή στον ναό του Αγίου Θεωνά. Από την εποχή του Μ. Αθανασίου μέχρι και την αραβική κατάκτηση (642), βρισκόταν στο Καισάρειο, τη "Μεγάλη Εκκλησία" της Αλεξάνδρειας. Μετά την αραβική κατάκτηση ο Πατριαρχικός Θρόνος έμεινε κενός άνευ ορθοδόξου Πατριάρχη
(642-727) και πολλά βιβλία και κώδικες καταστράφηκαν και χάθηκαν. Ο πρώτος Πατριάρχης μετά την αραβική κατάκτηση, Κοσμάς Α΄, κατάφερε να διασώσει αρκετά χειρόγραφα και κώδικες της Βιβλιοθήκης. Ουσιαστικά όμως ο Πατριάρχης ο οποίος αναδιοργάνωσε τη Βιβλιοθήκη και την έθεσε στην υπηρεσία του Πατριαρχείου και των πιστών ήταν ο Πατριάρχης Ευτύχιος (933-940), πολύ μορφωμένος κληρικός και συγγραφέας αρκετών έργων, με κυριότερο από αυτά τη χρονογραφία του.
Το έτος 1252, και επί Πατριάρχη Νικολάου του Α΄ η Βιβλιοθήκη ακολούθησε την μεταφορά της έδρας του Πατριαρχείου και μεταφέρθηκε στο Κάιρο στην συνοικία Χάρετ ελ Ρούμ (Συνοικία των Ρωμιών). Καθ΄ όλο το διάστημα οι κατά καιρούς
Πατριάρχες Αλεξανδρείας ενδιαφέρθηκαν ζωηρά για τη βιβλιοθήκη, τη συντήρηση των θησαυρών της και τον εμπλουτισμό της.
Σταθμός μεγάλης ιστορικής σημασίας που αξίζει να αναφερθεί αποτελεί το γεγονός του εορτασμού της χιλιετηρίδας της Βιβλιοθήκης το 1952. Ως terminus post quem για τον καθορισμό της χιλιετηρίδας ορίσθηκε ο αρχαιότερος χειρόγραφος κώδικας της Βιβλιοθήκης (αρ. 34), ο οποίος είναι των μέσων του 10ου αι.
Από το έτος 2000 η Βιβλιοθήκη εισήλθε σε νέα φάση χωροταξικής αναδιοργάνωσης, ψηφιοποίησης των συλλόγων της και της διασύνδεσής της με διεθνείς βάσεις δεδομένων. Έργο το οποίο σήμερα βρίσκεται εν εξελίξει.
Σήμερα η Πατριαρχική Βιβλιοθήκη Αλεξανδρείας καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του ισογείου και του πρώτου ορόφου του οριζοντίου άξονα του Πατριαρχικού Οίκου. Οι δύο όροφοι εκσυγχρονίσθηκαν, οργανώθηκαν και εξοπλίσθηκαν με δαπάνη τηςΕθνικής Τράπεζας της Ελλάδος.
Περιλαμβάνει σαράντα χιλιάδες (40.000) και πλέον τόμους βιβλίων. Τρεις χιλιάδες (3.000) παλαιοτύπων από το 1460 μέχρι το 1800. Όλα αυτά είναι τοποθετημένα στα κυλιόμενα βιβλιοστάσια των έξι μεγάλων αιθουσών του ισογείου και του πρώτου ορόφου. Στον ισόγειο χώρο και καθώς εισέρχεται ο επισκέπτης, αριστερά, υπάρχει ευρύχωρο, άνετο και σύγχρονο αναγνωστήριο.
Στο βάθος του πρώτου ορόφου μια αίθουσα έχει διαμορφωθεί ως αρχειοφυλακείο και κωδικοφυλακείο. Η αίθουσα αυτή περιλαμβάνει συστήματα υψίστης ασφαλείας καθώς και συστήματα υψηλής τεχνολογίας για την προστασία των χειρογράφων
και του αρχείου, από κλοπή, πυρκαγιά και τις κλιματικές και καιρικές αλλαγές. Εδώ φυλάσσονται τα 530 χειρόγραφα του Πατριαρχείου τα οποία αποτελούν το κόσμημά του αλλά και τους αψευδείς μάρτυρες της πολυετούς ιστορίας του.
Στη συλλογή περιλαμβάνονται και χειρόγραφα που περιέχουν τραγωδίες του Αισχύλου του Ευρυπίδη κ.ά. (π.χ. αρ. 18). Φιλοσοφικά έργα του Πλάτωνα (αρ. 193), του Αριστοτέλη. Για παράδειγμα το χειρ. αρ. 87, του 13ου αι., περιλαμβάνει τα έργα του Αριστοτέλη με σχόλια του Θεόδωρου Μετοχίτη (+1332). Σπάνια χειρόγραφα, όπως το αρ. 248, που αποτελεί μελέτη του ηλιακού και σεληνιακού κύκλου, με έτος γραφής το 1902, και το χειρόγραφο αρ. 430, που περιέχει μύθους του Αισώπου και είναι από τα σπανιότερα στον κόσμο.
Η Πατριαρχική Βιβλιοθήκη Αλεξανδρείας, διασώζοντας διαχρονικά τα ιστορικά στοιχεία της πορείας του ορθοδόξου γένους στη Νειλοχώρα και συνεκδοχικώς σε ολόκληρη την Αφρική και αποτελώντας τον λύχνο εκείνον ο οποίος με το τρεμάμενο και
λιγοστό του φως φώτιζε αδιάκοπα ακόμη και μέσα στους ζοφερούς και σκοτεινούς αιώνες της ιστορικής πορείας της Αλεξανδρινής Εκκλησίας, ίσταται, σήμερα περήφανη στον πλήρως ανακαινισμένο χώρο της, έτοιμη να συνεχίσει την πολυδιάστατη αποστολή της και να δεχθεί τον κάθε άνθρωπο όπου γης, ερευνητή ή φιλόμουσο μελετητή.
(Κείμενο από το βιβλίο για τα Ιερά Προσκυνήματα του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας και πάσης Αφρικής)
Υπεύθυνος: κ.Αντώνιος Μπαλάσκας τηλ. +2-03-4868595