Ανάμεσα στις πολλές εκφράσεις που έχουν χάσει το νόημα τους στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια της κρίσης, ξεχωριστή θέση κατέχει η λέξη «εκπτώσεις», τουλάχιστον στη διάστασή της για την αγορά.
Μια λέξη που κάποτε σηματοδοτούσε πολύ ενδιαφέρουσες περιόδους για το λιανεμπόριο -τους εμπόρους και τους καταναλωτές- είναι, πλέον, «πουκάμισο αδειανό», το οποίο ο εμπορικός κόσμος και η πολιτική ηγεσία περιφέρουν επί ματαίω όταν συζητούν για την αγορά. Ο μεν για να δείξει ότι έχει προτάσεις και η δε για να πείσει ότι ενδιαφέρεται. Ήδη προ ολίγων ημερών οι έμποροι δήλωσαν ότι επιθυμούν εκπτώσεις μόνο (!) δύο μήνες το χρόνο και το αρμόδιο υπουργείο σχολίασε ότι το… συζητάει.
Σήμερα ξεκινούν οι χειμερινές εκπτώσεις, που θα διαρκέσουν μέχρι τις 29 Φεβρουαρίου, δηλαδή επτά εβδομάδες! Έχουν προηγηθεί -ακόμη και μέσα στις γιορτές- προσφορές, οι οποίες ακολούθησαν τις ενδιάμεσες εκπτώσεις, των οποίων είχαν προηγηθεί φθινοπωρινές προσφορές. Κάπου εκεί ανάμεσα υπήρξε η Black Friday, που στην πράξη ήταν κάτι μεταξύ Black Weekend και Black Week, αλλά και η Cyber Monday, που στην πραγματικότητα είναι Cyber Always. Μετά τις 29 Φεβρουαρίου θα ακολουθήσουν οι προ-πασχαλινές εκπτώσεις και προσφορές, μετά οι προ-καλοκαιρινές προσφορές, μέχρι να φτάσουμε στις περίπου δύο μηνών θερινές εκπτώσεις.
Είναι προφανές ότι το θέμα των εκπτώσεων στην ελληνική αγορά έχει χάσει το νόημα του, αλλά -κυρίως- την οποιαδήποτε αξία του. Συνιστά ένα ακόμη σύμπτωμα της ελληνικής ιδιοτυπίας, βασικό χαρακτηριστικό της οποίας είναι ότι ενώ όλα αλλάζουν, οι πάντες επιμένουν να υποστηρίζουν ότι βασικές αλλαγές δεν υπάρχουν. Μόνο… προσαρμογές. Σε μια κανονική οικονομία, όμως, (πρέπει να) υπάρχουν κανόνες. Ακόμη κι αν οι αρμόδιοι αποφασίσουν ότι στο ελληνικό λιανεμπόριο δεν θα υπάρχουν κανόνες πρέπει να το δηλώσουν, ώστε να το ξέρουν οι πάντες. Εάν η Ελλάδα αποφασίσει και στο συγκεκριμένο ζήτημα να ακολουθήσει τις πρακτικές των ανεπτυγμένων χωρών της Ευρώπης, τότε οι εκπτώσεις όπως τις γνωρίζουμε οφείλουμε να τις ξεχάσουμε.
Τα πράγματα είναι απλά: η αγορά είναι ελεύθερη και κάθε κλάδος ή επιχείρηση αποφασίζει πως θα κινηθεί στο πλαίσιο του ανταγωνισμού. Κι αν στο ωράριο ή στην κυριακάτικη λειτουργία των καταστημάτων έχει βρεθεί μετά από μακροχρόνιες ωδίνες μια κάποια ισορροπία, οι τιμές είναι κάτι διαφορετικό, αφού διαμορφώνονται με βάση όχι μόνο την προμήθεια των προϊόντων συν κάποιο κέρδος, αλλά και από την παρέμβαση του μάρκετινγκ. Κάτι που σημαίνει ότι σε πολλές περιπτώσεις οι τιμές προϊόντων και υπηρεσιών μπορούν να διαφοροποιούνται από εποχή σε εποχή, από μέρα σε μέρα, ακόμη και από ώρα σε ώρα. Ήδη αυτό συμβαίνει… Το ενδιαφέρον των εκπτώσεων στην σύγχρονη εποχή θα ήταν να αξιοποιηθούν ως παράγοντας του μάρκετινγκ, κάτι που σημαίνει πρωτίστως ότι ως λέξη θα αποκτήσει και πάλι τη σημασία, το κύρος και τη δυναμική της, ενώ θα σημαίνει για όλους -επιχειρήσεις και καταναλωτές- το ίδιο. Για παράδειγμα θα μπορούσε να συνεννοηθεί η αγορά για μία ημέρα ή για ένα Σαββατοκύριακο «τρελών τιμών», με στόχο τα μεν καταστήματα να ξεστοκάρουν ράφια και αποθήκες, οι δε καταναλωτές να προμηθευτούν -αν φυσικά βρουν- σε καλές τιμές κάτι που χρειάζονται πραγματικά.
Όλα τα άλλα -πολύ περισσότερο αυτό που ισχύει σήμερα- είναι μια κανονική κοροϊδία. Θυμίζουν άλλες εποχές και άλλα συστήματα. Τα καταστήματα κάνουν ότι έχουν εκπτώσεις, οι καταναλωτές -έστω κάποιοι καταναλωτές- πιστεύουν ότι αγοράζουν με τιμές χαμηλότερες απ’ ότι το υπόλοιπο διάστημα του χρόνου και η ζωή συνεχίζεται. Χαρακτηριστικό της πραγματικότητας είναι το συμπέρασμα που δημοσιεύει στην πρώτη του σελίδα ο γνωστός ιστότοπος αναζήτησης προϊόντων και αγορών Skroutz. Σημειώστε επί λέξη: «Συνολικά από όλα τα προϊόντα που αγοράστηκαν μέσω του Skroutz κατά την εβδομάδα της Black Friday 2019, μόνο το 8,5% αγοράστηκε φθηνότερα και το 90,3% αγοράστηκε σε παρόμοια τιμή. Το υπόλοιπο 1,2% αγοράστηκαν ακριβότερα. Σε σχέση με το 2018, οι φετινές εκπτώσεις (σ.σ. του 2019) κατά την Black Friday ήταν αισθητά πιο περιορισμένες στο σύνολό τους. Υπενθυμίζεται ότι πέρυσι (σ.σ. το 2018) το 15% των προϊόντων αγοράστηκαν φθηνότερα, δηλαδή σχεδόν τα διπλάσια αναλογικά από ότι φέτος (σ.σ. το 2019)». Και για να μη νομίζει κανείς ότι τα μεγέθη είναι αμελητέα ο ιστότοπος αναφέρει: «Μόνο την ημέρα της Black Friday (29 Νοέμβρη) περίπου 1,15 εκατ. χρήστες επισκέφτηκαν το Skroutz, μια αύξηση 65% συγκριτικά με μια κανονική Παρασκευή -την προηγούμενη Παρασκευή 15 Νοεμβρίου-, πραγματοποιώντας πάνω από 1,6 εκατ. αναζητήσεις. Αντίστοιχα, αυξημένη ήταν και η συνολική επισκεψιμότητα της σελίδας κατά 93,5%, αφού καταγράφηκαν 1,9 εκατ. επισκέψεις και 16 εκατ. προβολές σελίδων».
Για την αγορά της Θεσσαλονίκη οι εκπτώσεις είχαν παλαιότερα υψηλό εμπορικό ενδιαφέρον. Τότε που όλη η Κεντρική Μακεδονία κατέβαινε να ψωνίσει, πρωτίστως στην Εγνατία και τη Βενιζέλου και δευτερευόντως στην Τσιμισκή και την Αγίας Σοφίας. Τότε που πολλοί Βαλκάνιοι έφταναν επίσης για να ψωνίσουν. Τότε που δεν υπήρχαν στην περιφερειακή περίμετρο εμπορικά κέντρα. Τότε που η πρόσβαση στο κέντρο δεν ήταν τόσο δύσκολη όσο σήμερα, ούτε οι λαμαρίνες «υπέγραφαν» το αισθητικό τοπίο και τη λειτουργικότητα του κέντρου της πόλης. Σήμερα οι εκπτώσεις -ως γενικό φαινόμενο, όχι ως μεμονωμένη περίπτωση-, κινητοποιούν είτε τους ρομαντικούς που τους αρέσουν οι παλιομοδίτικες εκφράσεις, είτε τους αφελείς, που κατά τεκμήριο πληρώνουν τα ίδια, αλλά νομίζουν ότι πλήρωσαν λιγότερο.