Όποιος συνομιλεί με ανθρώπους που ασχολούνται με το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα, τόσο στη χώρα μας, όσο και εκτός αυτής, θα διαπιστώσει πως κάθε προσπάθεια, κάθε μέτρο για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα έχει τεράστια κενά.
Και εκείνα τα μέτρα που εφαρμόζονται και εκείνα που προτείνονται. Κι αυτό το αποδέχονται όλοι. Κοινώς δεν υπάρχει αντιμετώπιση, παρά ένας περιορισμός των επιπτώσεων του προβλήματος. Ενός προβλήματος πολυπαραγοντικού και συνεπώς δυσεπίλυτου.
Πολλά μπορούν να ειπωθούν για εκείνους που δημιουργούν το πρόβλημα και επιμένουν να μην κάνουν κάτι για να λυθεί, παρότι φαίνεται πως η μόνη λύση μπορεί να προέλθει αποκλειστικά από αυτούς. Έχουν ειπωθεί άλλωστε σε επίπεδο πολύ σοβαρών αναλύσεων πάρα πολλά παγκοσμίως.
Το θέμα είναι ότι δυστυχώς στη χώρα μας -και όχι μόνο- είμαστε αναγκασμένοι να αντιμετωπίζουμε το ζήτημα ακόμη είτε σε αμιγώς εθνικό, είτε σε τοπικό επίπεδο, ούτε καν σε διακρατικό. Διάθεση συνεργασίας από όσους πρέπει να συνεργαστούν σε ένα ευρύτερο επίπεδο δεν υπάρχει. Δείχνει πολλά αυτό και για την εξέλιξη του ζητήματος.
Το πρόβλημα του προσφυγικού και μεταναστευτικού, λόγω της διάρκειάς του έχει μετατραπεί σε μια ανοιχτή πληγή, που συνεχώς ματώνει, είτε με δική μας ευθύνη, είτε με ευθύνη τρίτων.
Γι' ακόμη μια φορά, την ώρα που ήδη αντιμετωπίζαμε θέμα με τα μέτρα που λαμβάνονταν στο πλαίσιο της διαχείρισης του προβλήματος, ήρθε να προστεθεί το νέο κύμα προσφύγων και μεταναστών στα σύνορα και όσα συμβαίνουν με απόφαση της Τουρκίας.
Πόσο άστοχη ήταν η όλη σύγκρουση στα νησιά τελικά; Εκ των υστέρων εξαιρετικά άστοχη. Οι κάτοικοι των νησιών που αντέδρασαν στις κλειστές δομές και έλεγαν «δεν πάει άλλο», τώρα υποδέχονται, θέλουν δε θέλουν, νέους πρόσφυγες και μετανάστες. Η δε κυβέρνηση τι θα κάνει τώρα; Θα γεμίσει με κλειστές δομές όλη τη χώρα ή θα αποφασίσει κάποια στιγμή μια διαφορετική πολιτική;
Ας πούμε να καταστρατηγήσει τη συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας. Έχει πολλούς τρόπους να το κάνει, παίρνοντας έστω και προσωρινά ανάσα. Το κάνουν εξάλλου και η ΕΕ και η Τουρκία, καθώς τα μόνα θύματα είναι τρίτοι: Η Ελλάδα και οι πρόσφυγες και μετανάστες. Έτσι κι αλλιώς η πρόβλεψη ότι όσοι μετανάστες ή πρόσφυγες φύγουν από τα νησιά δεν μπορούν να επιστραφούν στην Τουρκία δε λύνει, αλλά δημιουργεί προβλήματα. Πολύ μεγαλύτερα από τις ικανότητες της ελληνικής κυβέρνησης...
Η νέα Ειδομένη αυτή τη φορά είναι στα ελληνοτουρκικά σύνορα κι από την άλλη πλευρά, όχι την ελληνική. Όσοι θυμούνται την Ειδομένη καλό είναι να θυμηθούν και την αντίδραση τότε της επίσημης ελληνικής και απέναντι πλευράς, όπως και τι έγινε τελικά. Πήραμε κάποιο μάθημα;
Στις τοπικές κοινωνίες που φιλοξενούν πρόσφυγες και μετανάστες πώς να πεις τώρα ότι θα κληθούν να ζήσουν με ακόμη περισσότερους; Είτε στα νησιά (όπου φαίνεται το πρόβλημα με έντονο τρόπο), είτε στην ενδοχώρα, σε όποια περιοχή υπάρχουν αυξημένοι πληθυσμοί.
Οι τοπικοί άρχοντες που σήκωναν τα λάβαρα της επανάστασης κάθε φορά που ένας «δικός τους» χώρος ακουγόταν ως υποψήφιος να φιλοξενήσει κάποιες εκατοντάδες προσφύγων και μεταναστών, τι θα πουν σε περίπτωση που η χώρα κληθεί να σηκώσει ακόμη μεγαλύτερο βάρος; Θα συνεχίσουν το ίδιο βιολί; Και η Πολιτεία θα συνεχίσει να φορτώνει με προσφυγικούς και μεταναστευτικούς πληθυσμούς τις ίδιες και τις ίδιες περιοχές; Μπορεί να σηκώσει κι άλλη Λέσβο, Χίο και Σάμο; Ή μήπως θα γεμίσει όλη τη χώρα με προσφυγικούς και μεταναστευτικούς πληθυσμούς και θα τους διαχειρίζεται; Πώς άραγε, όταν είναι δεδομένη η διάθεση των ίδιων να φύγουν από τη χώρα προς τον τελικό προορισμό τους, αλλά και η διάθεση των τοπικών κοινωνιών, που με τον τρόπο διαχείρισης του ζητήματος μέχρι σήμερα έχουν αποκτήσει μια διόλου κολακευτική και διόλου ανθρώπινη εικόνα για τους συγκεκριμένους ξένους;
Θα δεχτώ ότι το μεγάλο ζήτημα, στο επίπεδο των νησιών ως κραυγαλέο παράδειγμα, δημιουργείται από τη συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας. Πώς να δεχτώ ότι αυτή τη συμφωνία επιτρέπεται να την καταστρατηγεί όποτε θέλει η Τουρκία, όταν επηρεάζει την Ελλάδα σε τέτοιο βαθμό; Τελικά καλώς υπάρχει συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας και καλώς αφήσαμε στην ΕΕ να διαπραγματευτεί με την Τουρκία το τι θα γίνεται στην Ελλάδα; Προ συμφωνίας το πρόβλημα ήταν ευρωπαϊκό και μετά έγινε ελληνικό;
Το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα δεν πετύχαμε ως χώρα να το κάνουμε ευρωπαϊκό. Αποτύχαμε, όχι με δική μας ευθύνη αποκλειστικά. Η Ευρώπη είδε ότι μπορεί να περιορίσει το πρόβλημα στην Ελλάδα και έδρασε. Όμως πόσο εύκολο είναι για τον Έλληνα πολίτη να καταπιεί το γεγονός ότι η μόνη που πρέπει να υφίσταται το πρόβλημα είναι η χώρα του και ο ίδιος; Και πόσο εύκολο είναι τελικά να κρατήσεις τον πρόσφυγα και τον μετανάστη, που έτσι κι αλλιώς δε θέλει να μείνει σ' αυτό τον τόπο, φυλακισμένο εδώ; Θύμα κι αυτός της ίδιας συμφωνίας.
Η Ελλάδα οφείλει να αποκτήσει επιτέλους τη δική της φωνή στο ζήτημα και να καταθέσει τι ακριβώς θέλει. Αυτό πρέπει να το κάνει η κυβέρνηση. Δεν αντέχει ούτε η σημερινή, ούτε οποιαδήποτε κυβέρνηση να είναι η χώρα σάκος του μποξ. Ξέρουμε όμως τι θέλουμε; Ξέρουμε τι απαιτούμε; Να μας λύσουν άλλοι το πρόβλημα; Το έργο αυτό το βλέπουμε χρόνια τώρα. Δε θα μας το λύσουν. Εμείς έχουμε ως χώρα πια μια πρόταση σοβαρή και μια συγκεκριμένη διεκδίκηση; Διότι μην πει κάποιος ότι είναι σοβαρή διεκδίκηση να ζητάμε από τους Ευρωπαίους να μοιραστούν μαζί μας το πρόβλημα; Ποιος μοιράζεται το πρόβλημα του άλλου;
Τα περί αλληλεγγύης της ευρωπαϊκής οικογένειας δεν δοκιμάζονται απλώς σε τέτοια κρίσιμα για τους πολίτες και τις χώρες ζητήματα. Καταρρέουν. Ας το σκεφτεί και η γραφειοκρατία των Βρυξελλών και οι εταίροι μας, διότι το Brexit μπορεί να μην είναι η μόνη έξοδος από το εύθραυστο οικοδόμημα της ΕΕ, που το πιο δυνατό θεμέλιό του είναι το χρήμα... Εξάλλου, επειδή εμείς καιγόμαστε από το προσφυγικό και μεταναστευτικό, δε σημαίνει ότι είναι το μόνο μείζον ζήτημα, στο οποίο η αλληλεγγύη της ΕΕ είναι ανύπαρκτη.
Μακρινά σενάρια, λίγο μεγαλύτερα από το δικό μας μέγεθος, όμως χωρίς εθνική πολιτική, συγκεκριμένη διεκδίκηση και αποφασιστικότητα, κάνοντας διαρκώς τα καλά παιδιά σε βαθμό παρεξήγησης, επιμένω ότι το προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα δε θα μας το λύσει κανείς άλλος, ούτε θα λυθεί μόνο του. Αν δε δείξει τώρα η χώρα το μπόι της πότε θα το δείξει; Ε, ας μην είμαστε για μια φορά και οι πιο υποδειγματικοί Ευρωπαίοι με τη βαθιά ριζωμένη ευρωπαϊκή ιδέα μέσα μας. Ποιος ξέρει; Αν φωνάξουμε μπορεί και να μας ακούσουν.