Οι προτάσεις βιομηχανικής πολιτικής, οι οποίες συνοδεύονται από άξονες και δράσεις για την υλοποίησή τους, συνιστούν ένα σαφές πλέγμα στρατηγικών κατευθύνσεων για την πορεία και το μέλλον των κλάδων μ
Ιδιαίτερα σημαντικές προτάσεις βιομηχανικής πολιτικής για την άρση των διαχρονικών στρεβλώσεων και την επίλυση των χρονιζόντων προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας προέκυψαν από τις δύο πρώτες συναντήσεις εργασίας του πολυσυνεδρίου «ΣΒΒΕ – Eurobank EFG ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ 2020».
Οι προτάσεις βιομηχανικής πολιτικής, οι οποίες συνοδεύονται από άξονες και δράσεις για την υλοποίησή τους, συμβάλλουν στη χάραξη συγκεκριμένης αναπτυξιακής στρατηγικής για την ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας, συνιστούν ένα σαφές πλέγμα στρατηγικών κατευθύνσεων για την πορεία και το μέλλον των κλάδων μέχρι το έτος 2020, αλλά κυρίως, αίρουν τις ατεκμηρίωτες αιτιάσεις όλων εκείνων που υποβαθμίζουν τη σημασία, το ρόλο, αλλά κυρίως το μέλλον της βιομηχανίας στη χώρα.
Οι συναντήσεις εργασίας αφορούσαν στη μελέτη των κλάδων των δομικών υλικών, της κλωστοϋφαντουργίας και της ένδυσης. Στις συναντήσεις αυτές έλαβαν μέρος περισσότερα από 180 ανώτερα και ανώτατα στελέχη επιχειρήσεων της Βορείου Ελλάδος, εκπρόσωποι της ακαδημαϊκής κοινότητας και φορέων στήριξης της επιχειρηματικότητας.
Το σύνολο των προτάσεων βιομηχανικής πολιτικής για τους παραπάνω κλάδους θα κατατεθεί άμεσα στην Κυβέρνηση, στο πλαίσιο της δημιουργίας ενός νέου, εξωστρεφούς μοντέλου της ελληνικής οικονομίας, το οποίο θα επικεντρώνεται και θα στηρίζει τη μεταποιητική βάση της χώρας και ειδικά της ελληνικής περιφέρειας.
Α. Βασικά ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία για τον κλάδο
1. Η σημασία του κλάδου των δομικών υλικών στην Ελλάδα είναι πολύ μεγάλη, καθώς σχετίζεται άρρηκτα με τον κλάδο των κατασκευών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, ενώ μαζί με τον κλάδο των τροφίμων και ποτών έχουν τις καλύτερες εξαγωγικές επιδόσεις.
2. Η πορεία του κλάδου είναι άμεσα συνυφασμένη με την πορεία των κατασκευαστικών έργων ή και με τις συντηρήσεις και ανακαινίσεις κτιρίων.
Όσον αφορά στα δημόσια έργα, ο κλάδος παρουσίασε τα τελευταία χρόνια μεγάλη αναπτυξιακή δυναμική εξ΄ αιτίας της ανάπτυξης των μεγάλων έργων υποδομής, των Ολυμπιακών έργων, των οδικών αξόνων κλπ.
Όσον αφορά στα ιδιωτικά έργα, από το 1995 υπάρχει κατακόρυφη αύξηση της οικοδομικής δραστηριότητας, λόγω της μείωσης των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων και της ένταξης πολλών περιοχών στο σχέδιο πόλης.
3. Η πορεία των οικοδομικών έργων (δημόσιων και ιδιωτικών) με κριτήρια των αριθμό αδειών, την επιφάνεια και τον όγκο, από το 2000 έως και το 2005 ήταν ανοδική, ενώ από το 2005 κ.ε. διαπιστώνεται πτωτική τάση. Συγκεκριμένα, το 2009 σε σχέση με το 2008, διαπιστώνεται πτώση κατά -16% στον αριθμό των οικοδομικών αδειών, -26% στην επιφάνεια και -27% στον όγκο των νέων οικοδομών.
4. Για το 2008 ο κλάδος των δομικών υλικών αντιπροσωπεύει το 24% του συνόλου των εξαγωγών της χώρας, με κυριότερες χώρες εξαγωγών τις Βαλκανικές. Στις χώρες αυτές, αλλά και σε άλλες ανεπτυγμένες αγορές του Δυτικού κόσμου, οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν δημιουργήσει υποκαταστήματα τόσο με εμπορική όσο και με παραγωγική δραστηριότητα, εξαιτίας του γεγονότος ότι τα περισσότερα προϊόντα είναι εντάσεως μεταφοράς.
5. Το 70% του συνόλου των κτιρίων στη χώρα μας χρήζει ανακαίνισης, προκειμένου να μην είναι ενεργοβόρο. Σύμφωνα με στοιχεία του 2000, το 70% των κτιρίων στη χώρα μας είναι κατασκευασμένο πριν την εφαρμογή του κανονισμού θερμομόνωσης, δηλαδή πριν το 1980.
Β. Ο κλάδος κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης
Η κρίση που διέρχεται ο κλάδος μειώνει την παραγωγή του ΑΕΠ, αυξάνει το ποσοστό ανεργίας, ελαττώνει τα κρατικά έσοδα και επηρεάζει αρνητικά όλες τις επιχειρήσεις που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με αυτόν.
Για την έξοδο από την κρίση, η αρχή θα πρέπει να γίνει με την άμεση υλοποίηση ειδικού προγράμματος για την ενίσχυση των επιχειρήσεων του κλάδου της οικοδομικής δραστηριότητας.
Παράλληλα, θα αποτελούσε ενέργεια προς τη σωστή κατεύθυνση η άμεση υλοποίηση του προγράμματος που εξαγγέλθηκε για την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια.
Μια ακόμη θετική ενέργεια που θα ενισχύσει τις επιχειρήσεις του κλάδου δομικών υλικών την περίοδο της οικονομικής κρίσης είναι η εύκολη πρόσβαση στη χρηματοδότηση των πολιτών και η περιστολή του κόστους δανεισμού για την απόκτηση κατοικίας. Έτσι, θα δοθεί ώθηση στην οικοδομική δραστηριότητα, η οποία τους τελευταίους μήνες παρουσιάζει πτώση μέχρι και 40% σε σχέση με πέρυσι.
Επίσης, θα πρέπει να επανεξετασθούν όλες οι προτάσεις που έχουν υποβληθεί από τις επαγγελματικές οργανώσεις και να ληφθούν άμεσα τολμηρές αποφάσεις, ακόμη και αν έχουν ένα πρόσκαιρο δημοσιονομικό κόστος.
Γ. Προτάσεις βιομηχανικής πολιτικής για την ενίσχυση των επιχειρήσεων του κλάδου
Τα ειδικότερα συμπεράσματα, θέσεις και προτάσεις από τη συνάντηση εργασίας ήταν:
1. Βασικό πρόβλημα του κλάδου, και κυρίως των υγιών επιχειρήσεων, είναι η ανυπαρξία συγκεκριμένων προδιαγραφών για τα εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την ανυπαρξία ελέγχου της αγοράς, έχει σαν αποτέλεσμα την κυκλοφορία προϊόντων του κλάδου αμφίβολης ποιότητας και αμφίβολης ασφάλειας για τον καταναλωτή.
Για τους παραπάνω λόγους προτάθηκε αφενός η δημιουργία πλατφόρμας προδιαγραφών για τα δομικά προϊόντα και αφετέρου η βελτίωση του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου ελέγχου της αγοράς.
Μέσω της θέσπισης προδιαγραφών υποβοηθείται ουσιαστικά τόσο η τεχνολογική αναβάθμιση του κλάδου όσο και η ανάπτυξη προϊόντων με συγκριτικά τεχνολογικά πλεονεκτήματα, γεγονός που μπορεί να τα καταστήσει διεθνώς ανταγωνιστικά.
Σήμερα, η έλλειψη προδιαγραφών αναγκάζει τις επιχειρήσεις να παράγουν προϊόντα χαμηλών ή και ανύπαρκτων προδιαγραφών. Η θέσπιση προδιαγραφών με βεβαιότητα θα ανατρέψει τη σημερινή κατάσταση στον κλάδο και θα ενισχύσει την εγχώρια και διεθνή ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων.
Επιπλέον επισημάνθηκε ότι, εφόσον δημιουργηθεί η πλατφόρμα των προδιαγραφών του κλάδου των δομικών υλικών, σε συνδυασμό με την πλούσια τεχνογνωσία των επιχειρήσεων του κλάδου, αυτή μπορεί να αποτελέσει από μόνη της ακόμη και εξαγώγιμη τεχνολογία για τη χώρα.
Για την προστασία των καταναλωτών θα πρέπει να υπάρξει καμπάνια ενημέρωσης για τις προδιαγραφές των προϊόντων δομικών υλικών που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά.
Τέλος, οι επιχειρήσεις του κλάδου, μέσω των κλαδικών τους φορέων, θα πρέπει να συμπεριληφθούν στις επιτροπές σύνταξης τεχνικών προδιαγραφών, αλλά και στις σχετικές τεχνολογικές πλατφόρμες και φόρα, ούτως ώστε να έχουν ουσιαστικό λόγο σε καίρια ζητήματα που αφορούν τη λειτουργία τους και την ανταγωνιστικότητά τους.
2. Η απουσία εργαστηρίων πιστοποίησης των παραγόμενων προϊόντων επιβαρύνει με επιπλέον κόστος λειτουργίας τις επιχειρήσεις του κλάδου.
Συνεπώς, για πληθώρα δοκιμών και ακολούθως πιστοποίηση προδιαγραφών οι ελληνικές επιχειρήσεις αναγκάζονται να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες εργαστηρίων του εξωτερικού. Η πρόταση των συνέδρων ήταν να καλυφθεί το σχετικό κενό από την πολιτεία, ή/και από τον ιδιωτικό τομέα με την ενίσχυση της πολιτείας.
3. Η κατασκευή έργων υποδομής από την πολιτεία μπορεί να δώσει ώθηση στον κατασκευαστικό κλάδο και κατά συνέπεια και στον κλάδο των δοµικών υλικών.
Η παραγωγή δημοσίων έργων στη χώρα μας δεν χρησιμοποιεί προϊόντα συγκεκριμένων προδιαγραφών ασφάλειας και ποιότητας, με αποτέλεσμα τη χρήση υλικών και προϊόντων χαμηλού κόστους και εισαγωγής.
Κατά συνέπεια, είναι αμφίβολο αν τα τελικά παραδοτέα από τις κατασκευαστικές εταιρείες ακολουθούν τις προδιαγραφές ποιότητας, εξοικονόμησης ενέργειας και προστασίας περιβάλλοντος που τίθενται από την ΕΕ.
Για το λόγο αυτό θα πρέπει να υπάρχουν συγκεκριμένες νομοθετικές και διοικητικές παρεμβάσεις από τα συναρμόδια Υπουργεία που θα καθορίσουν συγκεκριμένες προδιαγραφές πετυχαίνοντας αφενός την καλύτερη ποιότητα των δημοσίων έργων και αφετέρου τη στήριξη τη εγχώριας παραγωγής που, σε κάθε περίπτωση, έχει τη δυνατότητα παραγωγής προϊόντων συγκεκριμένων, και υψηλών, προδιαγραφών.
4. Η παραοικονομία πλήττει την ανταγωνιστικότητα των υγιών επιχειρήσεων του κλάδου.
Το κράτος θα πρέπει να θεσμοθετήσει τους κατάλληλους μηχανισμούς, ούτως ώστε η κάθε μορφή παραοικονομίας να μειωθεί στο ελάχιστο, για να μπορέσουν έτσι οι υγιείς επιχειρήσεις να ανταγωνισθούν με τους ίδιους όρους εκείνους που φοροδιαφεύγουν και εισφοροδιαφεύγουν συστηματικά.
5. Για τον κλάδο το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο, δαιδαλώδες και, κυρίως, σε οποιοδήποτε νόμο, υπάρχουν συναρμοδιότητες υπουργείων που καθιστούν την εφαρμογή του ιδιαίτερα δύσκολη.
Κατά συνέπεια θα πρέπει να εξορθολογισθεί και να απλοποιηθεί το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο, κύρια όσον αφορά στο Υπουργείο Υποδομών (πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ) και να επανεξετασθούν οι υφιστάμενες συναρμοδιότητες των υπουργείων.
Οι επιχειρήσεις του κλάδου και οι εκπρόσωποι των φορέων τους δεσμεύθηκαν ότι θα καταθέσουν τις προτάσεις τους προς την πολιτεία, ούτως ώστε να επιταχυνθούν οι σχετικές διαδικασίες.
6. Στην Ελλάδα, τα κτίρια καταναλώνουν για θέρμανση και ψύξη περίπου το 36 – 40% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα.
Η διαπίστωση αυτή δημιουργεί την ανάγκη για παραγωγή υλικών στα κτίρια που μειώνουν τις θερμικές απώλειες, και, κατά συνέπεια, το κόστος χρήσης του κτιρίου.
Παράλληλα, οι σύγχρονες τάσεις στη βιομηχανία δομικών υλικών σχετίζονται με την παραγωγή οικολογικών προϊόντων φιλικών προς το περιβάλλον, αλλά, κυρίως, ασφαλή για την υγεία τόσο του τεχνίτη – εφαρμοστή, όσο και για τους χρήστες των κτιρίων.
7. Οι επιχειρήσεις του κλάδου στην πλειοψηφία τους είναι ενεργοβόρες.
Για το λόγο αυτό θα πρέπει να τροποποιηθούν και να βελτιστοποιηθούν διεργασίες παραγωγής που για την εκτέλεσή τους απαιτούνται υψηλά ποσά ενέργειας, ούτως ώστε να υπάρξει μείωση τόσο των περιβαλλοντικών ρύπων που εκλύονται όσο και του αντίστοιχου κόστους λειτουργίας.
Συμπληρωματικά προτάθηκε να υπάρξουν κίνητρα από την πολιτεία για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και συνεννοήσεις με τη ΔΕΗ για ρυθμίσεις, ούτως ώστε η κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος να μετακινείται χρονικά και έτσι να μην απαιτούνται ολοένα και μεγαλύτερες επενδύσεις από πλευράς ΔΕΗ για την ικανοποίηση της ζήτησης.
8. Σε αρκετές χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) διαπιστώνονται φαινόμενα προστατευτισμού.
Αυτό έχει σαν συνέπεια τη δημιουργία σημαντικών προσκομμάτων και γραφειοκρατικών δυσκολιών, που καθιστούν ασύμφορη από τη χώρα μας κάθε προσπάθεια εξαγωγής προϊόντων στις χώρες αυτές.
Στο πλαίσιο αυτό προτάθηκε είτε η άρση των προσκομμάτων με την υπογραφή διακρατικών συμφωνιών, είτε η επιβολή ανάλογων μέτρων προστασίας από τα εισαγόμενα, των εγχωρίως παραγομένων προϊόντων.
9. Η ενίσχυση της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων του κλάδου μπορεί να συμβεί όταν εντοπισθούν ξένες αγορές στις οποίες οι επιχειρήσεις μας έχουν συγκεκριμένα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.
Η παρουσία επιχειρήσεων του κλάδου στις ξένες αγορές μπορεί να γίνει τόσο με εμπορικές όσο και με παραγωγικές επενδύσεις.
10. Ο κλάδος των δομικών υλικών πρέπει να δώσει μεγάλη έμφαση στην καινοτομία, στην παρακολούθηση της εξέλιξης της τεχνολογίας και στα θέματα της ποιότητας και της πιστοποίησης.
Όμως, απαραίτητες προϋποθέσεις γι΄ αυτό είναι η παιδεία και η εκπαίδευση που πρέπει να λαμβάνουν μηχανικοί, τεχνικοί και επαγγελματίες του κλάδου.
Συμπληρωματικά, η ύπαρξη τμήματος Έρευνας και Ανάπτυξης κρίθηκε απαραίτητη για μια εταιρεία, τόσο για την παρακολούθηση των τεχνικών εξελίξεων του κλάδου όσο και για την προσφορά σύγχρονων και βελτιωμένων προϊόντων.
11. Οι προτεραιότητες ενίσχυσης της έρευνας, έτσι όπως αυτές θεσπίστηκαν από την πολιτεία, δεν συμπεριλαμβάνουν τον κλάδο των δομικών υλικών.
12. Η σημασία του κλάδου για την ελληνική οικονομία θα έπρεπε να υπαγορεύει τη συμπερίληψή του σε προκηρύξεις ερευνητικών προγραμμάτων, όπως π.χ. το πρόγραμμα «Συνεργασία».
Προτάσεις βιομηχανικής πολιτικής για τον κλάδο της Κλωστοϋφαντουργίας-Ένδυσης
Α. Βασικά ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία για τους κλάδους κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης
1. Οι κλάδοι της κλωστοϋφαντουργίας και της ένδυσης (Κ/Ε) αποτελούν σημαντικούς κλάδους της μεταποίησης τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε ελληνικό επίπεδο. Στην Ευρώπη των 27, οι βιομηχανίες που ανήκουν στους κλάδους της Κ/Ε είναι περισσότερες από 140.000, με κύκλο εργασιών περισσότερο από 202 δις. €, ενώ εξάγουν σε αγορές εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) προϊόντα αξίας περίπου 37 δις. €.
2. Η βιομηχανία της ένδυσης στην Ελλάδα αποτελείται από 9.000 μεταποιητικές επιχειρήσεις, ενώ, αν σ΄ αυτές προστεθούν και οι εμπορικές, ο αριθμός αυτός ανέρχεται σε 22.000. Αντίστοιχα, ο αριθμός των εργαζομένων στις μεταποιητικές είναι 43.000 περίπου, ενώ ανέρχεται σε περίπου 75.000 μαζί με τις εμπορικές. Συνολικά, ο κλάδος της ένδυσης στην Ελλάδα αποτελεί το 8% της απασχόλησης στη μεταποίηση, καταφέρνει να διενεργεί εξαγωγές της τάξης περίπου των 800 εκ. €, ενώ ο κύκλος εργασιών της είναι περίπου 3 δις. €.
3. Στη Βόρεια Ελλάδα, που παραδοσιακά αποτελούσε πυλώνα της μεταποίησης στην περιοχή, είναι συγκεντρωμένο το 50% των επιχειρήσεων του κλάδου της ένδυσης της χώρας, οι οποίες απασχολούν το 58% του συνολικού αριθμού των εργαζομένων στον κλάδο. Το 90% των ελληνικών εξαγωγών του κλάδου της ένδυσης πραγματοποιείται από τη Βόρεια Ελλάδα.
4. Οι σημαντικότερες εξελίξεις την τελευταία δεκαετία που επηρέασαν τη διεθνή ανταγωνιστικότητα των εγχώριων επιχειρήσεων ήταν: α) η απελευθέρωση των ποσοτικών περιορισμών στην εμπορία προϊόντων Κ/Ε από την 1η/1ου/2005, β) η είσοδος της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), γ) η σταδιακή διεύρυνση της ΕΕ με 12 νέες χώρες, δ) η στασιμότητα της κατανάλωσης ενδυμάτων στις σημαντικότερες αγορές του Δυτικού Κόσμου, ε) η συνεχής αύξηση της επιρροής των μεγάλων δικτύων διανομής και στ) η ραγδαία ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών στην παραγωγή, τη διοίκηση, την επικοινωνία και τις πωλήσεις. Αν στα παραπάνω προστεθεί και η παγκόσμια οικονομική κρίση και η άνοδος της ισοτιμίας ευρώ δολαρίου, τότε η εικόνα είναι πλήρης.
5. Οι παραπάνω εξελίξεις είχαν τα ακόλουθα αποτελέσματα: α) την όξυνση του ανταγωνισμού, ιδιαίτερα σε επίπεδο τιμών, β) τη μεταφορά παραγωγικών δραστηριοτήτων εκτός των ανεπτυγμένων χωρών, γ) τη σημαντική μείωση του αριθμού των επιχειρήσεων και των εργαζομένων στις ανεπτυγμένες χώρες, δ) τη ραγδαία αύξηση των εισαγωγών από χώρες της Ασίας, και κυρίως την Κίνα, ε) τις αλλαγές στην καταναλωτική συμπεριφορά και στ) την υπερπροσφορά προϊόντων Κ/Ε στις ανεπτυγμένες αγορές.
Β. Προτάσεις για την ενίσχυση των επιχειρήσεων του κλάδου
1. Θεσμοθέτηση και εφαρμογή πλαισίου ελέγχου της αγοράς που θα προστατεύει ουσιαστικά τις εγχώριες επιχειρήσεις από το παρεμπόριο, τις παράνομες εισαγωγές από τρίτες χώρες και την απουσία προδιαγραφών για τα προϊόντα
2. Εφαρμογή επικαιροποιημένων τεχνικών προδιαγραφών στις προμήθειες του ελληνικού δημοσίου, των ΟΤΑ, των ΔΕΚΟ κλπ.
3. Εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας για τον έλεγχο της σύνθεσης των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, καθώς επίσης και για τον έλεγχο των απαγορευμένων ουσιών (αμίνες, βαρέα μέταλλα)
4. Υποστήριξη των επιχειρήσεων του κλάδου κατά το πρότυπο άλλων χωρών της ΕΕ όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία – μελέτη των σχετικών πολιτικών και προσαρμογή τους στα δεδομένα της Ελλάδας
5. Λήψη αποφάσεων και χάραξη συγκεκριμένης στρατηγικής για την παραγωγή του βαμβακιού στην Ελλάδα, αφού ληφθούν υπόψη οι επιταγές της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) της ΕΕ
6. Σχεδιασμός δράσεων άσκησης πίεσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ούτως ώστε οι αποφάσεις που θα ληφθούν μέχρι τον Ιούνιο του 2010 στα όργανα της ΕΕ για το νέο τρόπο επιδότησης προς τους βαμβακοπαραγωγούς, να είναι ευνοϊκές για τους Έλληνες παραγωγούς
7. Θεσμοθέτηση προγραμμάτων και κινήτρων προς τις επιχειρήσεις για την παραγωγή προϊόντων εντάσεως τεχνολογίας, όπως: technical textiles, functional and multifunctional textiles, smart clothes κλπ,
8. Θεσμοθέτηση προγραμμάτων και κινήτρων προς τις επιχειρήσεις για την υιοθέτηση «μη τεχνολογικών» καινοτομιών, όπως: σχεδιασμός προϊόντων, μόδα, marketing, customer – service, fast fashion και lean retailing
9. Επαναπροκήρυξη του προγράμματος «Κλωστοϋφαντουργία – Ένδυση – Υπόδηση – Δέρμα» (ΚΕΥΔ), στο οποίο θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην τεχνολογική αναβάθμιση του κλάδου και στην εισαγωγή τεχνολογιών πληροφορικής στην εφοδιαστική αλυσίδα
10. Δημιουργία ειδικού προγράμματος υποστήριξης της διεθνοποίησης των επιχειρήσεων του κλάδου από τον Ελληνικό Οργανισμό Εξωτερικού Εμπορίου (ΟΠΕ) που θ΄ αφορά όχι μόνον στις χώρες της ΕΕ αλλά και τρίτες χώρες – αγοραστές προϊόντων και προσανατολισμός των εξαγωγών προϊόντων ένδυσης σε προϊόντα private label
11. Επαναπροσδιορισμός των προγραμμάτων σπουδών των δυο ΑΤΕΙ της χώρας, με τη συμμετοχή εκπροσώπων των κλάδων, ούτως ώστε να επιτευχθεί η σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας
12. Σχεδιασμός και προκήρυξη επιδοτούμενων προγραμμάτων ανάπτυξης ικανοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού στις εξαγωγικές διαδικασίες και τον εμπορικό τομέα
13. Ενίσχυση των υποστηρικτικών δομών του κλάδου (ΕΛΚΕΔΕ – ΕΤΑΚΕΙ)
14. Παροχή κινήτρων για τη δημιουργία συγχωνεύσεων επιχειρήσεων, δημιουργίας clusters, υλοποίησης κοινών δράσεων πολλών ομοειδών επιχειρήσεων κλπ
15. Μείωση των εργοδοτικών εισφορών για δυο έτη (όσο δηλαδή διαρκεί η οικονομική κρίση) για την προσέλκυση στελεχών υψηλού επιπέδου τα οποία θα συμβάλλουν στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του κλάδου
Οι προτάσεις βιομηχανικής πολιτικής, οι οποίες συνοδεύονται από άξονες και δράσεις για την υλοποίησή τους, συμβάλλουν στη χάραξη συγκεκριμένης αναπτυξιακής στρατηγικής για την ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας, συνιστούν ένα σαφές πλέγμα στρατηγικών κατευθύνσεων για την πορεία και το μέλλον των κλάδων μέχρι το έτος 2020, αλλά κυρίως, αίρουν τις ατεκμηρίωτες αιτιάσεις όλων εκείνων που υποβαθμίζουν τη σημασία, το ρόλο, αλλά κυρίως το μέλλον της βιομηχανίας στη χώρα.
Οι συναντήσεις εργασίας αφορούσαν στη μελέτη των κλάδων των δομικών υλικών, της κλωστοϋφαντουργίας και της ένδυσης. Στις συναντήσεις αυτές έλαβαν μέρος περισσότερα από 180 ανώτερα και ανώτατα στελέχη επιχειρήσεων της Βορείου Ελλάδος, εκπρόσωποι της ακαδημαϊκής κοινότητας και φορέων στήριξης της επιχειρηματικότητας.
Το σύνολο των προτάσεων βιομηχανικής πολιτικής για τους παραπάνω κλάδους θα κατατεθεί άμεσα στην Κυβέρνηση, στο πλαίσιο της δημιουργίας ενός νέου, εξωστρεφούς μοντέλου της ελληνικής οικονομίας, το οποίο θα επικεντρώνεται και θα στηρίζει τη μεταποιητική βάση της χώρας και ειδικά της ελληνικής περιφέρειας.
Α. Βασικά ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία για τον κλάδο
1. Η σημασία του κλάδου των δομικών υλικών στην Ελλάδα είναι πολύ μεγάλη, καθώς σχετίζεται άρρηκτα με τον κλάδο των κατασκευών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, ενώ μαζί με τον κλάδο των τροφίμων και ποτών έχουν τις καλύτερες εξαγωγικές επιδόσεις.
2. Η πορεία του κλάδου είναι άμεσα συνυφασμένη με την πορεία των κατασκευαστικών έργων ή και με τις συντηρήσεις και ανακαινίσεις κτιρίων.
Όσον αφορά στα δημόσια έργα, ο κλάδος παρουσίασε τα τελευταία χρόνια μεγάλη αναπτυξιακή δυναμική εξ΄ αιτίας της ανάπτυξης των μεγάλων έργων υποδομής, των Ολυμπιακών έργων, των οδικών αξόνων κλπ.
Όσον αφορά στα ιδιωτικά έργα, από το 1995 υπάρχει κατακόρυφη αύξηση της οικοδομικής δραστηριότητας, λόγω της μείωσης των επιτοκίων των στεγαστικών δανείων και της ένταξης πολλών περιοχών στο σχέδιο πόλης.
3. Η πορεία των οικοδομικών έργων (δημόσιων και ιδιωτικών) με κριτήρια των αριθμό αδειών, την επιφάνεια και τον όγκο, από το 2000 έως και το 2005 ήταν ανοδική, ενώ από το 2005 κ.ε. διαπιστώνεται πτωτική τάση. Συγκεκριμένα, το 2009 σε σχέση με το 2008, διαπιστώνεται πτώση κατά -16% στον αριθμό των οικοδομικών αδειών, -26% στην επιφάνεια και -27% στον όγκο των νέων οικοδομών.
4. Για το 2008 ο κλάδος των δομικών υλικών αντιπροσωπεύει το 24% του συνόλου των εξαγωγών της χώρας, με κυριότερες χώρες εξαγωγών τις Βαλκανικές. Στις χώρες αυτές, αλλά και σε άλλες ανεπτυγμένες αγορές του Δυτικού κόσμου, οι ελληνικές επιχειρήσεις έχουν δημιουργήσει υποκαταστήματα τόσο με εμπορική όσο και με παραγωγική δραστηριότητα, εξαιτίας του γεγονότος ότι τα περισσότερα προϊόντα είναι εντάσεως μεταφοράς.
5. Το 70% του συνόλου των κτιρίων στη χώρα μας χρήζει ανακαίνισης, προκειμένου να μην είναι ενεργοβόρο. Σύμφωνα με στοιχεία του 2000, το 70% των κτιρίων στη χώρα μας είναι κατασκευασμένο πριν την εφαρμογή του κανονισμού θερμομόνωσης, δηλαδή πριν το 1980.
Β. Ο κλάδος κατά την περίοδο της οικονομικής κρίσης
Η κρίση που διέρχεται ο κλάδος μειώνει την παραγωγή του ΑΕΠ, αυξάνει το ποσοστό ανεργίας, ελαττώνει τα κρατικά έσοδα και επηρεάζει αρνητικά όλες τις επιχειρήσεις που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με αυτόν.
Για την έξοδο από την κρίση, η αρχή θα πρέπει να γίνει με την άμεση υλοποίηση ειδικού προγράμματος για την ενίσχυση των επιχειρήσεων του κλάδου της οικοδομικής δραστηριότητας.
Παράλληλα, θα αποτελούσε ενέργεια προς τη σωστή κατεύθυνση η άμεση υλοποίηση του προγράμματος που εξαγγέλθηκε για την εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια.
Μια ακόμη θετική ενέργεια που θα ενισχύσει τις επιχειρήσεις του κλάδου δομικών υλικών την περίοδο της οικονομικής κρίσης είναι η εύκολη πρόσβαση στη χρηματοδότηση των πολιτών και η περιστολή του κόστους δανεισμού για την απόκτηση κατοικίας. Έτσι, θα δοθεί ώθηση στην οικοδομική δραστηριότητα, η οποία τους τελευταίους μήνες παρουσιάζει πτώση μέχρι και 40% σε σχέση με πέρυσι.
Επίσης, θα πρέπει να επανεξετασθούν όλες οι προτάσεις που έχουν υποβληθεί από τις επαγγελματικές οργανώσεις και να ληφθούν άμεσα τολμηρές αποφάσεις, ακόμη και αν έχουν ένα πρόσκαιρο δημοσιονομικό κόστος.
Γ. Προτάσεις βιομηχανικής πολιτικής για την ενίσχυση των επιχειρήσεων του κλάδου
Τα ειδικότερα συμπεράσματα, θέσεις και προτάσεις από τη συνάντηση εργασίας ήταν:
1. Βασικό πρόβλημα του κλάδου, και κυρίως των υγιών επιχειρήσεων, είναι η ανυπαρξία συγκεκριμένων προδιαγραφών για τα εγχωρίως παραγόμενα προϊόντα.
Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την ανυπαρξία ελέγχου της αγοράς, έχει σαν αποτέλεσμα την κυκλοφορία προϊόντων του κλάδου αμφίβολης ποιότητας και αμφίβολης ασφάλειας για τον καταναλωτή.
Για τους παραπάνω λόγους προτάθηκε αφενός η δημιουργία πλατφόρμας προδιαγραφών για τα δομικά προϊόντα και αφετέρου η βελτίωση του υφιστάμενου νομοθετικού πλαισίου ελέγχου της αγοράς.
Μέσω της θέσπισης προδιαγραφών υποβοηθείται ουσιαστικά τόσο η τεχνολογική αναβάθμιση του κλάδου όσο και η ανάπτυξη προϊόντων με συγκριτικά τεχνολογικά πλεονεκτήματα, γεγονός που μπορεί να τα καταστήσει διεθνώς ανταγωνιστικά.
Σήμερα, η έλλειψη προδιαγραφών αναγκάζει τις επιχειρήσεις να παράγουν προϊόντα χαμηλών ή και ανύπαρκτων προδιαγραφών. Η θέσπιση προδιαγραφών με βεβαιότητα θα ανατρέψει τη σημερινή κατάσταση στον κλάδο και θα ενισχύσει την εγχώρια και διεθνή ανταγωνιστικότητα των ελληνικών επιχειρήσεων.
Επιπλέον επισημάνθηκε ότι, εφόσον δημιουργηθεί η πλατφόρμα των προδιαγραφών του κλάδου των δομικών υλικών, σε συνδυασμό με την πλούσια τεχνογνωσία των επιχειρήσεων του κλάδου, αυτή μπορεί να αποτελέσει από μόνη της ακόμη και εξαγώγιμη τεχνολογία για τη χώρα.
Για την προστασία των καταναλωτών θα πρέπει να υπάρξει καμπάνια ενημέρωσης για τις προδιαγραφές των προϊόντων δομικών υλικών που κυκλοφορούν στην ελληνική αγορά.
Τέλος, οι επιχειρήσεις του κλάδου, μέσω των κλαδικών τους φορέων, θα πρέπει να συμπεριληφθούν στις επιτροπές σύνταξης τεχνικών προδιαγραφών, αλλά και στις σχετικές τεχνολογικές πλατφόρμες και φόρα, ούτως ώστε να έχουν ουσιαστικό λόγο σε καίρια ζητήματα που αφορούν τη λειτουργία τους και την ανταγωνιστικότητά τους.
2. Η απουσία εργαστηρίων πιστοποίησης των παραγόμενων προϊόντων επιβαρύνει με επιπλέον κόστος λειτουργίας τις επιχειρήσεις του κλάδου.
Συνεπώς, για πληθώρα δοκιμών και ακολούθως πιστοποίηση προδιαγραφών οι ελληνικές επιχειρήσεις αναγκάζονται να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες εργαστηρίων του εξωτερικού. Η πρόταση των συνέδρων ήταν να καλυφθεί το σχετικό κενό από την πολιτεία, ή/και από τον ιδιωτικό τομέα με την ενίσχυση της πολιτείας.
3. Η κατασκευή έργων υποδομής από την πολιτεία μπορεί να δώσει ώθηση στον κατασκευαστικό κλάδο και κατά συνέπεια και στον κλάδο των δοµικών υλικών.
Η παραγωγή δημοσίων έργων στη χώρα μας δεν χρησιμοποιεί προϊόντα συγκεκριμένων προδιαγραφών ασφάλειας και ποιότητας, με αποτέλεσμα τη χρήση υλικών και προϊόντων χαμηλού κόστους και εισαγωγής.
Κατά συνέπεια, είναι αμφίβολο αν τα τελικά παραδοτέα από τις κατασκευαστικές εταιρείες ακολουθούν τις προδιαγραφές ποιότητας, εξοικονόμησης ενέργειας και προστασίας περιβάλλοντος που τίθενται από την ΕΕ.
Για το λόγο αυτό θα πρέπει να υπάρχουν συγκεκριμένες νομοθετικές και διοικητικές παρεμβάσεις από τα συναρμόδια Υπουργεία που θα καθορίσουν συγκεκριμένες προδιαγραφές πετυχαίνοντας αφενός την καλύτερη ποιότητα των δημοσίων έργων και αφετέρου τη στήριξη τη εγχώριας παραγωγής που, σε κάθε περίπτωση, έχει τη δυνατότητα παραγωγής προϊόντων συγκεκριμένων, και υψηλών, προδιαγραφών.
4. Η παραοικονομία πλήττει την ανταγωνιστικότητα των υγιών επιχειρήσεων του κλάδου.
Το κράτος θα πρέπει να θεσμοθετήσει τους κατάλληλους μηχανισμούς, ούτως ώστε η κάθε μορφή παραοικονομίας να μειωθεί στο ελάχιστο, για να μπορέσουν έτσι οι υγιείς επιχειρήσεις να ανταγωνισθούν με τους ίδιους όρους εκείνους που φοροδιαφεύγουν και εισφοροδιαφεύγουν συστηματικά.
5. Για τον κλάδο το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο, δαιδαλώδες και, κυρίως, σε οποιοδήποτε νόμο, υπάρχουν συναρμοδιότητες υπουργείων που καθιστούν την εφαρμογή του ιδιαίτερα δύσκολη.
Κατά συνέπεια θα πρέπει να εξορθολογισθεί και να απλοποιηθεί το υφιστάμενο νομοθετικό πλαίσιο, κύρια όσον αφορά στο Υπουργείο Υποδομών (πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ) και να επανεξετασθούν οι υφιστάμενες συναρμοδιότητες των υπουργείων.
Οι επιχειρήσεις του κλάδου και οι εκπρόσωποι των φορέων τους δεσμεύθηκαν ότι θα καταθέσουν τις προτάσεις τους προς την πολιτεία, ούτως ώστε να επιταχυνθούν οι σχετικές διαδικασίες.
6. Στην Ελλάδα, τα κτίρια καταναλώνουν για θέρμανση και ψύξη περίπου το 36 – 40% της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα.
Η διαπίστωση αυτή δημιουργεί την ανάγκη για παραγωγή υλικών στα κτίρια που μειώνουν τις θερμικές απώλειες, και, κατά συνέπεια, το κόστος χρήσης του κτιρίου.
Παράλληλα, οι σύγχρονες τάσεις στη βιομηχανία δομικών υλικών σχετίζονται με την παραγωγή οικολογικών προϊόντων φιλικών προς το περιβάλλον, αλλά, κυρίως, ασφαλή για την υγεία τόσο του τεχνίτη – εφαρμοστή, όσο και για τους χρήστες των κτιρίων.
7. Οι επιχειρήσεις του κλάδου στην πλειοψηφία τους είναι ενεργοβόρες.
Για το λόγο αυτό θα πρέπει να τροποποιηθούν και να βελτιστοποιηθούν διεργασίες παραγωγής που για την εκτέλεσή τους απαιτούνται υψηλά ποσά ενέργειας, ούτως ώστε να υπάρξει μείωση τόσο των περιβαλλοντικών ρύπων που εκλύονται όσο και του αντίστοιχου κόστους λειτουργίας.
Συμπληρωματικά προτάθηκε να υπάρξουν κίνητρα από την πολιτεία για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και συνεννοήσεις με τη ΔΕΗ για ρυθμίσεις, ούτως ώστε η κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος να μετακινείται χρονικά και έτσι να μην απαιτούνται ολοένα και μεγαλύτερες επενδύσεις από πλευράς ΔΕΗ για την ικανοποίηση της ζήτησης.
8. Σε αρκετές χώρες εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) διαπιστώνονται φαινόμενα προστατευτισμού.
Αυτό έχει σαν συνέπεια τη δημιουργία σημαντικών προσκομμάτων και γραφειοκρατικών δυσκολιών, που καθιστούν ασύμφορη από τη χώρα μας κάθε προσπάθεια εξαγωγής προϊόντων στις χώρες αυτές.
Στο πλαίσιο αυτό προτάθηκε είτε η άρση των προσκομμάτων με την υπογραφή διακρατικών συμφωνιών, είτε η επιβολή ανάλογων μέτρων προστασίας από τα εισαγόμενα, των εγχωρίως παραγομένων προϊόντων.
9. Η ενίσχυση της εξωστρέφειας των επιχειρήσεων του κλάδου μπορεί να συμβεί όταν εντοπισθούν ξένες αγορές στις οποίες οι επιχειρήσεις μας έχουν συγκεκριμένα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα.
Η παρουσία επιχειρήσεων του κλάδου στις ξένες αγορές μπορεί να γίνει τόσο με εμπορικές όσο και με παραγωγικές επενδύσεις.
10. Ο κλάδος των δομικών υλικών πρέπει να δώσει μεγάλη έμφαση στην καινοτομία, στην παρακολούθηση της εξέλιξης της τεχνολογίας και στα θέματα της ποιότητας και της πιστοποίησης.
Όμως, απαραίτητες προϋποθέσεις γι΄ αυτό είναι η παιδεία και η εκπαίδευση που πρέπει να λαμβάνουν μηχανικοί, τεχνικοί και επαγγελματίες του κλάδου.
Συμπληρωματικά, η ύπαρξη τμήματος Έρευνας και Ανάπτυξης κρίθηκε απαραίτητη για μια εταιρεία, τόσο για την παρακολούθηση των τεχνικών εξελίξεων του κλάδου όσο και για την προσφορά σύγχρονων και βελτιωμένων προϊόντων.
11. Οι προτεραιότητες ενίσχυσης της έρευνας, έτσι όπως αυτές θεσπίστηκαν από την πολιτεία, δεν συμπεριλαμβάνουν τον κλάδο των δομικών υλικών.
12. Η σημασία του κλάδου για την ελληνική οικονομία θα έπρεπε να υπαγορεύει τη συμπερίληψή του σε προκηρύξεις ερευνητικών προγραμμάτων, όπως π.χ. το πρόγραμμα «Συνεργασία».
Προτάσεις βιομηχανικής πολιτικής για τον κλάδο της Κλωστοϋφαντουργίας-Ένδυσης
Α. Βασικά ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία για τους κλάδους κλωστοϋφαντουργίας και ένδυσης
1. Οι κλάδοι της κλωστοϋφαντουργίας και της ένδυσης (Κ/Ε) αποτελούν σημαντικούς κλάδους της μεταποίησης τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε ελληνικό επίπεδο. Στην Ευρώπη των 27, οι βιομηχανίες που ανήκουν στους κλάδους της Κ/Ε είναι περισσότερες από 140.000, με κύκλο εργασιών περισσότερο από 202 δις. €, ενώ εξάγουν σε αγορές εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) προϊόντα αξίας περίπου 37 δις. €.
2. Η βιομηχανία της ένδυσης στην Ελλάδα αποτελείται από 9.000 μεταποιητικές επιχειρήσεις, ενώ, αν σ΄ αυτές προστεθούν και οι εμπορικές, ο αριθμός αυτός ανέρχεται σε 22.000. Αντίστοιχα, ο αριθμός των εργαζομένων στις μεταποιητικές είναι 43.000 περίπου, ενώ ανέρχεται σε περίπου 75.000 μαζί με τις εμπορικές. Συνολικά, ο κλάδος της ένδυσης στην Ελλάδα αποτελεί το 8% της απασχόλησης στη μεταποίηση, καταφέρνει να διενεργεί εξαγωγές της τάξης περίπου των 800 εκ. €, ενώ ο κύκλος εργασιών της είναι περίπου 3 δις. €.
3. Στη Βόρεια Ελλάδα, που παραδοσιακά αποτελούσε πυλώνα της μεταποίησης στην περιοχή, είναι συγκεντρωμένο το 50% των επιχειρήσεων του κλάδου της ένδυσης της χώρας, οι οποίες απασχολούν το 58% του συνολικού αριθμού των εργαζομένων στον κλάδο. Το 90% των ελληνικών εξαγωγών του κλάδου της ένδυσης πραγματοποιείται από τη Βόρεια Ελλάδα.
4. Οι σημαντικότερες εξελίξεις την τελευταία δεκαετία που επηρέασαν τη διεθνή ανταγωνιστικότητα των εγχώριων επιχειρήσεων ήταν: α) η απελευθέρωση των ποσοτικών περιορισμών στην εμπορία προϊόντων Κ/Ε από την 1η/1ου/2005, β) η είσοδος της Κίνας στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ), γ) η σταδιακή διεύρυνση της ΕΕ με 12 νέες χώρες, δ) η στασιμότητα της κατανάλωσης ενδυμάτων στις σημαντικότερες αγορές του Δυτικού Κόσμου, ε) η συνεχής αύξηση της επιρροής των μεγάλων δικτύων διανομής και στ) η ραγδαία ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών στην παραγωγή, τη διοίκηση, την επικοινωνία και τις πωλήσεις. Αν στα παραπάνω προστεθεί και η παγκόσμια οικονομική κρίση και η άνοδος της ισοτιμίας ευρώ δολαρίου, τότε η εικόνα είναι πλήρης.
5. Οι παραπάνω εξελίξεις είχαν τα ακόλουθα αποτελέσματα: α) την όξυνση του ανταγωνισμού, ιδιαίτερα σε επίπεδο τιμών, β) τη μεταφορά παραγωγικών δραστηριοτήτων εκτός των ανεπτυγμένων χωρών, γ) τη σημαντική μείωση του αριθμού των επιχειρήσεων και των εργαζομένων στις ανεπτυγμένες χώρες, δ) τη ραγδαία αύξηση των εισαγωγών από χώρες της Ασίας, και κυρίως την Κίνα, ε) τις αλλαγές στην καταναλωτική συμπεριφορά και στ) την υπερπροσφορά προϊόντων Κ/Ε στις ανεπτυγμένες αγορές.
Β. Προτάσεις για την ενίσχυση των επιχειρήσεων του κλάδου
1. Θεσμοθέτηση και εφαρμογή πλαισίου ελέγχου της αγοράς που θα προστατεύει ουσιαστικά τις εγχώριες επιχειρήσεις από το παρεμπόριο, τις παράνομες εισαγωγές από τρίτες χώρες και την απουσία προδιαγραφών για τα προϊόντα
2. Εφαρμογή επικαιροποιημένων τεχνικών προδιαγραφών στις προμήθειες του ελληνικού δημοσίου, των ΟΤΑ, των ΔΕΚΟ κλπ.
3. Εφαρμογή της υφιστάμενης νομοθεσίας για τον έλεγχο της σύνθεσης των κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων, καθώς επίσης και για τον έλεγχο των απαγορευμένων ουσιών (αμίνες, βαρέα μέταλλα)
4. Υποστήριξη των επιχειρήσεων του κλάδου κατά το πρότυπο άλλων χωρών της ΕΕ όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία και η Ιταλία – μελέτη των σχετικών πολιτικών και προσαρμογή τους στα δεδομένα της Ελλάδας
5. Λήψη αποφάσεων και χάραξη συγκεκριμένης στρατηγικής για την παραγωγή του βαμβακιού στην Ελλάδα, αφού ληφθούν υπόψη οι επιταγές της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) της ΕΕ
6. Σχεδιασμός δράσεων άσκησης πίεσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ούτως ώστε οι αποφάσεις που θα ληφθούν μέχρι τον Ιούνιο του 2010 στα όργανα της ΕΕ για το νέο τρόπο επιδότησης προς τους βαμβακοπαραγωγούς, να είναι ευνοϊκές για τους Έλληνες παραγωγούς
7. Θεσμοθέτηση προγραμμάτων και κινήτρων προς τις επιχειρήσεις για την παραγωγή προϊόντων εντάσεως τεχνολογίας, όπως: technical textiles, functional and multifunctional textiles, smart clothes κλπ,
8. Θεσμοθέτηση προγραμμάτων και κινήτρων προς τις επιχειρήσεις για την υιοθέτηση «μη τεχνολογικών» καινοτομιών, όπως: σχεδιασμός προϊόντων, μόδα, marketing, customer – service, fast fashion και lean retailing
9. Επαναπροκήρυξη του προγράμματος «Κλωστοϋφαντουργία – Ένδυση – Υπόδηση – Δέρμα» (ΚΕΥΔ), στο οποίο θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην τεχνολογική αναβάθμιση του κλάδου και στην εισαγωγή τεχνολογιών πληροφορικής στην εφοδιαστική αλυσίδα
10. Δημιουργία ειδικού προγράμματος υποστήριξης της διεθνοποίησης των επιχειρήσεων του κλάδου από τον Ελληνικό Οργανισμό Εξωτερικού Εμπορίου (ΟΠΕ) που θ΄ αφορά όχι μόνον στις χώρες της ΕΕ αλλά και τρίτες χώρες – αγοραστές προϊόντων και προσανατολισμός των εξαγωγών προϊόντων ένδυσης σε προϊόντα private label
11. Επαναπροσδιορισμός των προγραμμάτων σπουδών των δυο ΑΤΕΙ της χώρας, με τη συμμετοχή εκπροσώπων των κλάδων, ούτως ώστε να επιτευχθεί η σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας
12. Σχεδιασμός και προκήρυξη επιδοτούμενων προγραμμάτων ανάπτυξης ικανοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού στις εξαγωγικές διαδικασίες και τον εμπορικό τομέα
13. Ενίσχυση των υποστηρικτικών δομών του κλάδου (ΕΛΚΕΔΕ – ΕΤΑΚΕΙ)
14. Παροχή κινήτρων για τη δημιουργία συγχωνεύσεων επιχειρήσεων, δημιουργίας clusters, υλοποίησης κοινών δράσεων πολλών ομοειδών επιχειρήσεων κλπ
15. Μείωση των εργοδοτικών εισφορών για δυο έτη (όσο δηλαδή διαρκεί η οικονομική κρίση) για την προσέλκυση στελεχών υψηλού επιπέδου τα οποία θα συμβάλλουν στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του κλάδου