Για τη συγκρότησή της, την άνοιξη του 2005, συνέπραξαν, αρχικά τρεις και στη συνέχεια τέσσερις δημοτικοί σύμβουλοι, από τρεις διαφορετικές παρατάξεις. Ο Γιάννης Μπουτάρης, δημοτικός σύμβουλος με την παράταξη του ΚΚΕ, ο Ανδρέας Κουράκης, με την παράταξη του τότε Συνασπισμού και οι Παναγιώτης Αβραμόπουλος (εξ αρχής) και Λάζαρος Ζαχαριάδης (στη συνέχεια) με την προσκείμενη στο ΠΑΣΟΚ παράταξη του Σπύρου Βούγια. Δεκατέσσερα χρόνια μετά, εκ των οποίων περίπου τα εννέα στο τιμόνι του δήμου, φαίνεται πως η «Πρωτοβουλία για τη Θεσσαλονίκη» όπως είναι ο πλήρης τίτλος της, οδεύει ολοταχώς προς το τέλος της, το οποίο γράφεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, όπως και η αρχή της: με τη διάλυσή της εις τα εξ ων συνετέθη.
Η προ ημερών αποχώρηση της Καλυψώς Γούλα, η οποία είχε επιλεγεί ως η πρόταση της «Πρωτοβουλίας» για υποψήφια δήμαρχος, στη διαβούλευση με τις λοιπές παρατάξεις της κεντροαριστεράς, αποτέλεσε τη θρυαλλίδα για όσα πρόκειται να ακολουθήσουν. Ελάχιστοι ήταν αυτοί οι οποίοι πίστευαν ότι η παράταξη είχε μέλλον μετά την αποχώρηση του Γ. Μπουτάρη. Η αντίστροφη μέτρηση δεν ξεκίνησε τον περασμένο Νοέμβριο όταν ο δήμαρχος ανακοίνωσε πως δεν πρόκειται να είναι εκ νέου υποψήφιος. Τότε άρχισε να γράφεται η αρχή του τέλους. Η αντίστροφη μέτρηση είχε αρχίσει ουσιαστικά από τους πρώτους κιόλας μήνες της δεύτερης δημαρχιακής θητείας του Γ. Μπουτάρη όταν άρχισε να διαφαίνεται ότι η «Πρωτοβουλία», από ένα πρωτοποριακό συλλογικό αυτοδιοικητικό πείραμα, όπως ξεκίνησε και διέπρεψε για περίπου μια δεκαετία, θα μεταλλασσόταν σταδιακά σε μια κλασική παράταξη του «ενός ανδρός αρχή».
Όπως πιστώνεται το μεγαλύτερο μερίδιο της επιτυχίας, ο Γ. Μπουτάρης, μοιραία χρεώνεται και τη μεγαλύτερη ευθύνη για τη διάλυση της παράταξης. Μετά τα πρώτα δύο τρία χρόνια της θητείας του, ευθυγραμμιζόμενος απόλυτα προς το δημαρχοκεντρικό μοντέλο διοίκησης, σε συνδυασμό και με την ιδιοσυγκρασία του, ο Γ. Μπουτάρης αποφάσισε να παρέμβει στο dna της «Πρωτοβουλίας» υποβάλλοντάς την σε σταδιακή μετάλλαξη, ώστε να έρθει πλήρως στα μέτρα του. Να τον υπηρετεί, να τον υπακούει, να εκτελεί εντολές και αποφάσεις.
Προϋπόθεση για την πλήρη μετάλλαξη ήταν ο απόλυτος απογαλακτισμός από οτιδήποτε και οποιονδήποτε θύμιζε το παρελθόν. Νοοτροπία και πρόσωπα. Ιστορικά αλλά και νεότερα. Το τίμημα όλων αυτών ήταν η συγκρότηση μιας άτυπης ενδοπαραταξιακής αντιπολίτευσης η οποία προϊόντος του χρόνου τον έφθειρε και τον οδήγησε σε μεγαλύτερο απομονωτισμό. Και κάπως έτσι ο Γ. Μπουτάρης έγινε ο απόλυτος μεν άρχων, ευρισκόμενος όμως σε πολιτικό κενό. Ένας στρατηγός, με ελάχιστους πιστούς αξιωματικούς γύρω του, αλλά χωρίς στράτευμα.
Κατόπιν όλων αυτών το μοιραίο ήταν αναπόφευκτο. Το μεγάλο πλεονέκτημα της «Πρωτοβουλίας» που ήταν η ανεξαρτησία της από κάθε είδους πολιτικό υποκείμενο, μετετράπη εν τέλει σε μειονέκτημα. Κανείς δεν ένιωθε την ανάγκη να δώσει λογαριασμό σε κανέναν. Ο καθείς λειτουργούσε μόνος του ή ανά ομάδες, οδηγώντας την παράταξη σε πλήρη αποδιάρθρωση. Αυτό, σε συνδυασμό με την απόλυτη ηγεμονία του Γ. Μπουτάρη δεν άφηνε κανένα περιθώριο να υπάρξει συνέχεια έπειτα απ’ αυτόν. Το πολιτικό τέλος του ήταν απολύτως βέβαιο πως θα οδηγούσε στο τέλος και της «Πρωτοβουλίας». Πλέον, εκείνο που απομένει σε μια παράταξη που έβαλε τη δική της σφραγίδα στη Θεσσαλονίκη είναι να προφυλάξει την υστεροφημία της, συνεχίζοντας να ασκεί κανονικά τα διοικητικά της καθήκοντα έως την 31η Αυγούστου 2019 οπότε θα πέσει και τυπικά η αυλαία της.