Παραβατικότητα και Ρομά: Δύο έννοιες ταυτισμένες υπό τη μορφή στερεοτύπου, αρκετές φορές με ρατσιστικό πρόσημο, στην ελληνική κοινωνία. Μία συνθήκη με πολλές προεκτάσεις, διαχρονικά άλυτα προβλήματα και πολύπλευρες ευθύνες, για την οποία όμως δεν έχει γίνει έως σήμερα οποιαδήποτε προσπάθεια επίσημης καταγραφής ή καθοριστικής αντιμετώπισης από την πολιτεία. Ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα αυτή η ταύτιση;
Επιχειρώντας να εμβαθύνει στο ζήτημα, η Voria.gr απευθύνθηκε στον πρόεδρο της ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ, της Πανελλαδικής Συνομοσπονδίας Ελλήνων Ρομά, κ. Βασίλειο Πάντζο, προκειμένου να κατανοήσει τα βαθύτερα αίτια της παραβατικότητας που εμφανίζουν ορισμένα μέλη της κοινότητας, να αναζητήσει τις ευθύνες των αρμόδιων οργάνων για τη διαχρονική περιθωριοποίηση της πληθυσμιακής ομάδας αλλά και να διαπιστώσει τελικά τι είναι μύθος και τι αλήθεια γύρω από αυτή τη συνθήκη.
Όπως επισημαίνει ο κ. Πάντζος, η παραβατικότητα είναι ένα παγκόσμιο κοινωνικό φαινόμενο, που παρατηρείται σε όλες τις κοινωνίες και δεν αφορά μόνο την κοινότητα των Ρομά. «Δεν χωρά αμφιβολία πως κάποιοι από εμάς παραβιάζουν τον νόμο. Και κάποιοι από την ελληνική κοινωνία το ίδιο κάνουν άλλωστε» σημειώνει χαρακτηριστικά, κάνοντας λόγο για μεγάλη προκατάληψη και αδιαφορία προς τους Ρομά.
Τα βαθύτερα αίτια
Για τον ίδιο, τα αίτια πίσω από την παραβατικότητα ορισμένων μελών της κοινότητας είναι πολυεπίπεδα και ανακύπτουν τόσο από τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες τις οποίες βιώνουν οι Ρομά, όσο και από την έλλειψη σταθερού σχεδιασμού και βούλησης της πολιτείας να ασχοληθεί πραγματικά με το ζήτημα και τα στερεότυπα που έχουν ενσωματωθεί πλέον στην κοινή γνώμη.
«Στην πραγματικότητα υπάρχουν πολλοί παράγοντες, αλλά και πολλά παραπλανητικά στερεότυπα που πρέπει να τα προσπεράσουμε αντικαθιστώντας τα με τα πραγματικά δεδομένα» αναφέρει ο κ. Πάντζος και εξηγεί: «Όταν μια κοινωνική ομάδα, όπως οι Έλληνες Τσιγγάνοι, στερείται διαχρονικά βασικά κοινωνικά αγαθά και δικαιώματα και βρίσκεται συνεχώς στιγματισμένη και περιθωριοποιημένη δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος που οδηγεί κάποιες φορές στην παραβατικότητα επιβίωσης. Οι αιτίες που γίνεται αυτό είναι η ακραία φτώχεια, οι δυσανάλογα υψηλοί, σε σχέση με τα εθνικά και ευρωπαϊκά επίπεδα, δείκτες ανεργίας, η έλλειψη εκπαίδευσης, τα αστικοδημοτικά ζητήματα και οι γενικότερες συνθήκες διαβίωσης, ο κοινωνικός αποκλεισμός και η περιθωριοποίηση. Ενώ, η έλλειψη ορθών πολιτικών και σταθερού πολιτικού σχεδιασμού και βούλησης, ώστε να ληφθούν μέτρα για την ολιστική κοινωνική ένταξη και να δοθούν κίνητρα, διαιωνίζουν το φαινόμενο. Η πολιτεία γιατί είναι απούσα;» διερωτάται, εκφράζοντας την ενόχλησή του για το γεγονός πως «τα μέτρα που έχουν παρθεί όλα αυτά τα χρόνια για τη στήριξη της κοινότητας είναι από ελάχιστα έως μηδαμινά».
Δεν παραλείπει να αναφέρει ωστόσο υποβόσκουσες καταστάσεις που συντελούν στη διόγκωση του προβλήματος. «Η στοχοποίηση της κοινότητας, η διαστρεβλωμένη απεικόνιση της πραγματικότητας και το ρατσιστικό παραλήρημα πολλές φορές από τα ΜΜΕ, από πολιτικούς εκπροσώπους, από ρατσιστικές οργανώσεις, που διαπλάθουν την κοινή γνώμη σίγουρα δε βοηθούν την κατάσταση. Είναι άδικο να στιγματίζεται μία ολόκληρη κοινότητα εξαιτίας μεμονωμένων συμπεριφορών και χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα πραγματικά αίτια και όσοι βρίσκονται από πίσω» λέει ο πρόεδρος της ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ, τονίζοντας παράλληλα το πάγιο αίτημά της να πραγματοποιηθεί μία επιστημονική ανάλυση επί του φαινομένου.
«Πταίσματα επιβίωσης»
Εξειδικεύοντας περαιτέρω, ο κ. Πάντζος χρησιμοποιεί τον όρο «πταίσματα επιβίωσης» για να εξηγήσει τη φύση της παραβατικότητας. «Όταν κοιτάξουμε ποια εγκλήματα έχουν καταγραφεί, βλέπουμε πράγματα όπως παράνομη είσοδος, άναμμα φωτιάς στην ύπαιθρο, λαθραίο κυνήγι, βοσκή αλόγων σε ξένα χωράφια, κλοπή φρούτων και λαχανικών από μποστάνια και παρόμοια συμβάντα. Πολύ σπάνια βρίσκουμε αδικήματα όπως κατάχρηση, φόνο, βιασμό ή εκβιασμό, τα οποία αφορούν πολύ συχνότερα τους μη Ρομά. Στην πραγματικότητα το "λεγόμενο έγκλημα" αφορά πταίσματα επιβίωσης» υπογραμμίζει χαρακτηριστικά.
Προσθέτει δε πως υπάρχει μεγάλη προκατάληψη και αδιαφορία προς τους Ρομά, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται σε μέγιστο βαθμό στην εύρεση εργασίας, την ώρα που προγράμματα τα οποία προβλέπουν να εκπαιδευτούν άτομα από την κοινότητα για να πιάσουν νόμιμα δουλειά, δεν γίνονται σχεδόν ποτέ πράξη «και γι’ αυτό δεν ευθύνονται οι ίδιοι οι Ρομά».
«Οι εργοδότες σε μεγάλο βαθμό, όπως και η υπόλοιπη κοινωνία, είναι προκατειλημμένοι, όπως παρατηρούμε σε αναφορές του Συνηγόρου του Πολίτη, με αποτέλεσμα πολλοί Έλληνες Ρομά να αντιμετωπίζουν ρατσιστικές συμπεριφορές και εκμετάλλευση στο εργασιακό τους περιβάλλον». Παράλληλα, επισημαίνει, «υπάρχουν πολλά μέλη στην κοινότητα που μαζεύουν ό,τι βρουν από τα σκουπίδια για να βγάλουν ένα μεροκάματο και να ζήσουν την οικογένειά τους. Όπως και πολλοί μικροπωλητές, ρακοσυλλέκτες ή έμποροι στους οποίους δεν ανανεώνονται οι άδειες, δεν εκδίδονται νέες ή δεν υποστηρίζονται μέσω προγραμμάτων, με αποτέλεσμα να αναγκάζονται να δουλεύουν άτυπα και να έρχονται αντιμέτωποι με υπέρογκα πρόστιμα».
Ένα ακόμη πρόσκομμα στην εύρεση εργασίας, σύμφωνα με τον κ. Πάντζο, είναι τα αστικοδημοτικά ζητήματα, η έλλειψη διεύθυνσης και νομιμοποιητικών εγγράφων που δυσκολεύουν έως καθιστούν αδύνατη τη διαδικασία νόμιμης πρόσληψης, αλλά και η φύση της εργασίας που απασχολούνται οι Ρομά, η οποία αλλάζει με την εξέλιξη της κοινωνίας και της τεχνολογίας.
«Μην ξεχνάμε ότι έχουμε να κάνουμε με εργατικό δυναμικό, που απασχολούνταν κυρίως με χειρωνακτικές εργασίες, αγροτικές, εμπόριο κά. Στις μέρες μας τα επαγγέλματα αυτά τείνουν να εξαλείφονται με αποτέλεσμα οι συμπολίτες μας με χαμηλό μορφωτικό επίπεδο να μένουν χωρίς δουλειά και σε οικονομικό αδιέξοδο» αναφέρει.
Τι γίνεται όμως με τα παιδιά;
Σε οποιαδήποτε συνθήκη βιώνει μία κοινωνία ή μία πληθυσμιακή ομάδα, τα βλέμματα στρέφονται πάντα στα παιδιά, το μέλλον του κάθε τόπου. Ο κ. Πάντζος εκφράζει τη χαρά του για τον αριθμό των ανήλικων που συμμετέχουν στην εκπαιδευτική διαδικασία τα τελευταία χρόνια, χαρακτηρίζοντας μάλιστα τα αποτελέσματα «θεαματικά». «Πρόσφατο λαμπρό παράδειγμα είναι η επιτυχημένη διοργάνωση της Διεθνούς Επετειακής Συνδιάσκεψης Ρομά 1971-2021 (υπό την Αιγίδα της ΠτΔ κ. Σακελλαροπούλου και του Οικουμενικού Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίου) που πραγματοποιήθηκε στη χώρα μας από την ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ με Έλληνες Ρομά επιστήμονες που αποτελούν λαμπρά παραδείγματα κοινωνικής ένταξης μέσω της εκπαίδευσης» επισημαίνει.
Για την ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ άλλωστε ο πλέον καθοριστικός τρόπος πρόληψης και αντιμετώπισης παραβατικών συμπεριφορών είναι η εκπαίδευση, καθώς «μέσα από τη σχολική ένταξη θα έρθει η κοινωνικοποίηση και θα μειωθούν κατακόρυφα τα ποσοστά παραβατικότητας καθώς και η ακραία φτώχεια και απόγνωση που οδηγούν στην παραβατικότητα επιβίωσης». Δεν είναι άλλωστε τυχαίο πως η Συνομοσπονδία έχει διακηρύξει το 2021 ως έτος παιδείας, έχοντας συστήσει Επιτροπή Παιδείας και καταθέσει δέσμη προτάσεων που αντανακλούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του πεδίου των Ελλήνων Ρομά.
Ο πρόεδρος της Συνομοσπονδίας δεν παραβλέπει το γεγονός πως σε ορισμένες περιπτώσεις ανήλικοι εμφανίζουν παραβατικές συμπεριφορές. «Παγιωμένες καταστάσεις με καταυλισμούς γκέτο σίγουρα δεν βοηθάνε τα παιδιά. Φανταστείτε μικρά παιδιά που μεγαλώνουν βλέποντας γύρω τους ανοικτό "ελεύθερο" εμπόριο ναρκωτικών ουσιών, συμπλοκές με την αστυνομία, ή βιώνουν εξώσεις από τα παραπήγματά τους, ζουν χωρίς ρεύμα και νερό και αντιμετωπίζονται με ρατσισμό από την υπόλοιπη κοινωνία» λέει για να προσθέσει: «Δεν φταίνε όμως αυτά τα παιδιά που γεννήθηκαν μέσα στη λάσπη. Οι συνθήκες φταίνε, η έλλειψη του κράτους και η έλλειψη οργανωμένου σχεδίου και δράσεων».
Το κρισιμότερο από τα αγκάθια που καλείται να αντιμετωπίσει η Συνομοσπονδία είναι παιδιά που έχουν γονείς με παραβατική συμπεριφορά. «Η κατάσταση (σ.σ. σε αυτό το περιβάλλον) σίγουρα θα είναι δύσκολη και δεν θα υπάρχει η σωστή υποστήριξη. Εμείς σαν ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ βρισκόμαστε σε συνεχή συνεργασία και επικοινωνία με καταυλισμούς ανά την Ελλάδα στηρίζοντας αυτά τα παιδιά και προσπαθώντας να τους δείξουμε ότι υπάρχει άλλος δρόμος. Δυστυχώς κάποια παιδιά -μικρό ποσοστό- οδηγούνται στη μικροπαραβατικότητα και αυτό είναι λυπηρό. Βέβαια αυτά είναι τα παιδιά που χρειάζονται περισσότερη στήριξη και από την ίδια κοινότητα αλλά και από την ελληνική πολιτεία. Αυτός είναι ο λόγος που επιμένουμε τόσο πολύ στο κομμάτι της εκπαίδευσης».
Για την αντιμετώπιση της ανήλικης παραβατικότητας, σημειώνει ο κ. Πάντζος, είναι επιτακτική η ανάγκη συγκεκριμένου υποστηρικτικού πλαισίου και γενικότερης ψυχοκοινωνικής στήριξης σε συνδυασμό με εκπαιδευτικά προγράμματα έτσι ώστε να τους δοθεί η ευκαιρία να ενταχθούν στην κοινωνία. «Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μόνο και εάν οι ίδιοι οι Ρομά, μέσω του Τριτοβάθμιου Οργάνου τους, γίνονταν πρωταγωνιστές στο κομμάτι του εκπαιδευτικού σχεδιασμού που αφορά την κοινότητα των Ελλήνων Ρομά, αφού είναι οι μόνοι που γνωρίζουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κοινότητας τα οποία οδηγούν σε αγκυλώσεις και παθογένειες» διαπιστώνει.
Οι ευθύνες Πολιτείας και αρχών
Αν μη τι άλλο, οι ευθύνες της Πολιτείας στο ζήτημα είναι διαχρονικές, έχοντας αφήσει στο περιθώριο την κοινότητα και υπολογίζοντας συχνά τα μέλη της ως άτομα τρίτης κατηγορίας. «Οι αρμόδιοι πρέπει επιτέλους να καταλάβουν ότι οι Ρομά αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας. Είναι Έλληνες πολίτες με δικαιώματα και υποχρεώσεις. Και όσο πιο νωρίς το καταλάβουν κάποιοι τόσο πιο γρήγορα θα λάβει χώρα και η ένταξή τους» σημειώνει ο κ. Πάντζος.
Ο ίδιος κάνει λόγο για έλλειψη σταθερού σχεδιασμού και βούλησης της πολιτείας να ασχοληθεί πραγματικά με το ζήτημα, αναφέροντας ως τρανταχτό παράδειγμα την αναλγησία στο να γίνει επίσημη καταγραφή στον πληθυσμό των Ρομά. «Στοιχεία για τους Έλληνες Ρομά δεν υπάρχουν εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων» λέει ο πρόεδρος της ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ, σημειώνοντας πως οποιαδήποτε στοιχεία υπάρχουν για την κοινότητα βασίζονται «κυρίως στην εμπειρία και τη γνώση μας μέσα από το πεδίο».
Σε ό,τι αφορά την ποιότητα ζωής των Ελλήνων Ρομά τονίζει πως η πολιτεία «πρέπει να σπάσει τα γκέτο, με πολιτική βούληση και το κράτος μέσω των κονδυλίων να δώσει κίνητρα στους νέους ανθρώπους. Γιατί για παράδειγμα δεν δίνουν κίνητρα για τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας σε ανθρώπους που έχουν πραγματικά ανάγκη;» συμπληρώνει. Αναφερόμενος στον εργασιακό τομέα, ο κ. Πάντζος, καλεί την πολιτεία να μεριμνήσει ώστε οι Έλληνες Ρομά να μη φτάνουν σε σημείο άτυπης ή παράνομης εργασίας. «Η ορθή αξιοποίηση ολόκληρου του εργατικού δυναμικού της χώρας είναι προς όφελος όλων μας» λέει εμφατικά.
Στο πλαίσιο αυτό, εκφράζει την έντονη δυσαρέσκειά του για το νέο νομοσχέδιο που αφορά το υπαίθριο εμπόριο το οποίο, όπως αναφέρει, «αποκλείει συστηματικά και εξορίζει τους Έλληνες Ρομά από τα παραδοσιακά τους επαγγέλματα». «Αυτό έρχεται σε πλήρη αντίφαση με το πνεύμα και το γράμμα του νέου δεκαετούς Πλάνου της Ευρωπαϊκού Πλαισίου Στήριξης των Ρομά που έχει θέσει ως προτεραιότητα την απασχόληση ως προϋπόθεση ένταξης μαζί με την πρόσβαση στην εκπαίδευση, στην υγεία, στη στέγαση, την ενίσχυση της συμμετοχής στα κέντρα λήψης αποφάσεων και στην πολιτική σφαίρα καθώς και την καταπολέμηση των διακρίσεων, της ρητορικής του μίσους και του αντιτσιγγανισμού με στόχο την ομαλή ένταξη των Ρομά στην υπόλοιπη κοινωνία» προσθέτει.
Ο πρόεδρος της ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ στέκεται και στην αντιμετώπιση που έχουν οι Ρομά από τα αρμόδια ελεγκτικά και δικαστικά όργανα. «Η αστυνομία πολλές φορές συλλαμβάνει Ρομά απλώς και μόνο επειδή είναι Ρομά και μάλιστα τους απαγγέλει κατηγορίες πιο πρόθυμα από ότι σε άλλους». Σε άλλο σημείο, κάνει λόγο για αστυνομική βία σε βάρος της εν λόγω κοινωνικής ομάδας χαρακτηρίζοντας το φαινόμενο ως «την πιο κοινή και ορατή κατάχρηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αντιμετωπίζουν οι Ρομά σε όλη την Ευρώπη και δυστυχώς στη χώρα μας έχουν καταγραφεί πολλαπλά περιστατικά αστυνομικής αυθαιρεσίας και βίας κατά των Ρομά συμπολιτών μας».
«Αλλά και στο δικαστήριο καταδικαζόμαστε συχνότερα και σε ποινές πολύ βαρύτερες από ότι οι άλλοι συμπολίτες μας» προσθέτει και συνεχίζει: «Αυτά τα διπλά κριτήρια δεν είναι νέα αλλά έχουν παράδοση αιώνων. Έχει συχνά επισημανθεί μεταξύ άλλων και από τον Κένεντι ότι όλες οι κοινωνίες χρειάζονται να διαλέγουν κάποιες ομάδες στις οποίες ρίχνουν το φταίξιμο για όλα τους τα προβλήματα. Καλύτεροι στόχοι είναι εκείνοι που δεν μπορούν να προστατέψουν τον εαυτό τους. Αν λοιπόν οι Ρομά είναι μια εδώ και μια εκεί τι καλύτερη απόδειξη υπάρχει πως αυτοί φταίνε για όλα και εξαφανίζονται μόλις κάνουν τη "βρομοδουλειά" τους».
Οι ενέργειες, οι θέσεις και οι προτάσεις της ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ
Μιλώντας εκ μέρους του πανελλαδικού οργάνου των Ρομά ο κ. Πάντζος καταδικάζει κάθε κάθε μορφής παραβατική συμπεριφορά «από όπου και αν προέρχεται», υπογραμμίζοντας την προσπάθεια της Συνομοσπονδίας να ευαισθητοποιήσει την κοινότητα των Ρομά, ειδικότερα τους νέους. «Δεν αρκεί όμως αυτό» σχολιάζει και εξηγεί: «Χρειάζονται στοχευμένα μέτρα εξάλειψης της ακραίας φτώχειας και πείνας, της σχολικής διαρροής και της ανεργίας. Επιπλέον, πρέπει να δοθεί έμφαση στις σχέσεις με την αστυνομία, στην πρόσβαση των Ρομά στη δικαιοσύνη, στις δυσανάλογες ποινές που τους επιφέρουν».
Αξίζει να σημειωθεί πως η ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ έχει προτείνει με υπομνήματα στα αρμόδια υπουργεία ένα πλαίσιο κοινών δράσεων, έχοντας διαχειριστεί, όπως σημειώνει ο κ. Πάντζος, από κοινού κρίσεις και καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
«Εμείς σαν ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ βοηθάμε και θέλουμε το κλίμα ειρήνης, σύμπνοιας και συλλογικότητάς. Οι Έλληνες Ρομά καταγράφουν βαθιά ιστορία στον ελλαδικό χώρο και μάλιστα μέσα από τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα τους έχουν συντελέσει στη διατήρηση του ελληνικού πολιτισμού» τονίζει. «Έχουμε ένα ξεκάθαρο πλάνο ως προς την αντιμετώπιση της παραβατικότητας και έχουμε έρθει σε επαφή τόσο με τον τωρινό Υπουργό Προστασίας του Πολίτη, όπως και με τις προηγούμενες πολιτικές ηγεσίες του Υπουργείου». Οι θέσεις και οι προτάσεις του οργάνου, οι οποίες, σύμφωνα με τον πρόεδρο της Συνομοσπονδίας, αν εφαρμοστούν θα έχουν άμεσα και εντυπωσιακά αποτελέσματα, είναι οι εξής:
· να πραγματοποιηθούν στοχευμένες δράσεις μεταφοράς βιωματικών εμπειριών παραβατών Ρομά (φυλακισμένοι, αποφυλακισμένοι, κ.λπ.) που θα αποτρέπουν από αντίστοιχες παραβατικές συμπεριφορές, σε συνεργασία με ειδικούς επιστήμονες και εκπροσώπους του Υπουργείου και της ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ.
· να δημιουργηθεί μια Επιτροπή για την καταγραφή και την ανάλυση του εγκληματικού φαινομένου που θα λειτουργεί σε κάποιες κοινότητες Ρομά (εγκληματογόνες αιτίες, παραβατικότητα επιβίωσης, οργανωμένο έγκλημα στους κόλπους των Ελλήνων Ρομά) με συγκεκριμένη μεθοδολογία και στην οποία θα συμμετέχουν εκπρόσωποι της ΕΛ.ΑΣ., της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, της ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ και ειδικοί επιστήμονες. Επιπλέον, έργο της Επιτροπής θα πρέπει να είναι και ο σχεδιασμός/επεξεργασία ενός στρατηγικού σχεδίου για την «απογκετοποίηση» των κοινοτήτων Ρομά, με μετεγκατάσταση πληθυσμού / διάχυση πληθυσμού στον κοινωνικό ιστό με κριτήρια ηλικιακά και βαθμό ωρίμανσης ένταξης.
· Απαραίτητη είναι και η διοργάνωση δράσεων ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης της τοπικής κοινωνίας (Ρομά και μη Ρομά) σε άμεση συνέργεια και σύμπραξη με τους εμπλεκόμενους δήμους (Μενίδι, Λιόσια, Ασπρόπυργος, Ζεφύρι, κ.λπ.). Ενδεικτικά η ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ προτείνει τη διοργάνωση ημερίδων, πολιτιστικών και αθλητικών εκδηλώσεων και δημιουργικών ενασχολήσεων.
· Η Υπηρεσία Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΛΑΣ να αναπροσαρμόσει τους ελεγκτικούς μηχανισμούς ενεργητικής ή παθητικής εμπλοκής Ελλήνων αστυνομικών στην ανοχή του παραβατικού φαινομένου.
· Το γραφείο Τύπου του Υπουργείου και της ΕΛΑΣ θα πρέπει σε συνεργασία με το ΕΣΡ, την ΕΡΤ και άλλους ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να υιοθετήσουν κώδικα δεοντολογίας κατά της ρητορικής του μίσους και μετάδοσης της πληροφορίας με ρατσιστικό τρόπο και πρόθεση στοχοποίησης.
· Το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη πέραν του κατασταλτικού χαρακτήρα των πρωτοβουλιών του θα πρέπει να πρωταγωνιστήσει στην αναγκαιότητα ολιστικής προσέγγισης του φαινομένου και τη χάραξη πολιτικών που θα στοχεύουν στην πρόληψη και στον εν γένει σχεδιασμό κοινωνικής ένταξης και ενσωμάτωσης των Ελλήνων Ρομά.
· Η ένταξη νέων Ρομά με ποσόστωση στους κόλπους της ΕΛΑΣ, που, σύμφωνα με τη Συνομοσπονδία, θα έχει τα βέλτιστα δυνατά αποτελέσματα, καθώς οι ίδιοι οι Ρομά γνωρίζουν βιωματικά το φαινόμενο της παραβατικότητας σε όλο του το εύρος.
· Τέλος, απαιτείται διαρκής και καθημερινή συνεργασία της ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ με το Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων καθώς και τα υπόλοιπα συναρμόδια Υπουργεία για πρόληψη φαινομένων αστυνομικής αυθαιρεσίας και εκπαίδευση των αστυνομικών μέσω σεμιναρίων ευαισθητοποίησης.
«Οι Έλληνες Ρομά δεν είμαστε απειλή, είμαστε μια ευάλωτη κοινωνική ομάδα και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπισθούμε για το καλό σύσσωμης της ελληνικής κοινωνίας» καταλήγει ο πρόεδρος της ΕΛΛΑΝ ΠΑΣΣΕ, κ. Βασίλειος Πάντζος.