Ένα μουσικό ταξίδι 3.000 ετών στην αρχαία Ελλάδα συντελείται καθημερινά σε ένα φωτεινό δωμάτιο στην καρδιά της Θεσσαλονίκης.
Στον πρώτο όροφο μιας πολυκατοικίας, πίσω από μια σιδερένια πόρτα, βρίσκεται ο Σείκιλος, ένα μουσείο ανακατασκευασμένων αρχαίων ελληνικών μουσικών οργάνων. Σε 80 τ. μ. ο επισκέπτης μπορεί να ακολουθήσει τη μουσική ιστορία της χώρας, βλέποντας, ακούγοντας αλλά και παίζοντας ο ίδιος χαρακτηριστικά μουσικά όργανα που ξεκινούν από το 3.000 π.Χ. και φτάνουν μέχρι το 1933 στην εποχή του ρεμπέτικου.
Η λύρα, η κίθαρις, η χέλις και η βάρβιτος είναι κάποια από τα βασικά όργανα που βρίσκονται στους μπλε τοίχους του μουσείου με φόντο αντίγραφα αρχαιοελληνικών αγγειογραφειών και τοιχογραφιών που απεικονίζουν ανθρώπους να παίζουν με τα όργανα αυτά.
Από τη συλλογή του μουσείου δεν θα μπορούσε να λείπει και το επιγόνιο, που χρονολογείται το 3000 π.Χ. και το το οποίο φαίνεται στην παλαιότερη αναπαράσταση μουσικού οργάνου στον ελλαδικό χώρο που έχει έρθει στο φως και βρίσκεται πάνω σε ένα κυκλαδίτικο αγγείο.
Από την κατασκευή στην παρουσίαση
Πίσω από την προσπάθεια αυτή βρίσκεται η οικογένεια Κουμαρτζή η οποία, με προεξάρχοντα τον πατέρα, Αναστάσιο, διατηρεί εργαστήρι κατασκευής αρχαιοελληνικών οργάνων στο Κιλκίς και διοργανώνει εκθέσεις με θέμα τη μουσική στην αρχαία Ελλάδα.
«Ο Σείκιλος δημιουργήθηκε το 2015 με σκοπό να συνδέσει το κομμάτι της οργανοποιίας με την πόλη στην οποία μένουμε τα αδέλφια μου και εγώ», αναφέρει ο Θοδωρής Κουμαρτζής, ο βενιαμίν της οικογένειας. Όπως εξηγεί, το μουσείο πήρε το όνομά του από τον Επιτάφιο του Σείκιλου, την αρχαιότερη ελληνική ολοκληρωμένη μελωδία που σώζεται στις μέρες μας.
Το μουσείο άλλαξε δύο φορές στέγη και τελικά η οικογένεια αποφάσισε να αναβαθμίσει το εγχείρημα στεγάζοντάς το σε έναν μεγαλύτερο χώρο στο κέντρο της πόλης, στη Βασιλέως Ηρακλείου 4.
Βιωματικό ταξίδι στον χρόνο
Οι επισκέπτες του μουσείου έχουν την ευκαιρία, όπως αναφέρει ο Θοδωρής που είναι παράλληλα και μουσικός, να έρθουν σε επαφή με την ομορφιά και την αισθητική του αρχαιοελληνικού κόσμου με έναν τρόπο διαφορετικό από τον συνηθισμένο. Κατά την ξενάγηση, γίνεται αναλυτική παρουσίαση στη διάρκεια της οποίας ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να ακούσει και να δει πώς παιζόταν ένα όργανο στην αρχαία Ελλάδα. Μέσα από το βιωματικό αυτό ιστορικό ταξίδι υπό τους ονειρικούς έως και απόκοσμους ήχους των οργάνων, ο επισκέπτης μαθαίνει για τη μυθολογία της αρχαίας Ελλάδας, όπως για τον Ερμή ή τον Απόλλωνα αλλά και ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τη μουσική της εποχής, όπως το ποιο ήταν το πρώτο μουσικό όργανο και ποιοι είναι οι τρόποι που παίζονταν τα όργανα αυτά.
Το εργαστήρι
Η οικογένεια έχει προχωρήσει στην ανακατασκευή των αρχαιοελληνικών οργάνων μετά από συνεργασία με το ΑΠΘ και το Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδας. Τις πληροφορίες τόσο για το σχήμα του οργάνου όσο και για τον τρόπο παιξίματος τις πήρε από αρχαία κείμενα (πηγές), αναπαραστάσεις αγαλμάτων, τοιχογραφίες και αγγειογραφίες καθώς και από την αρχαιοελληνική μυθολογία. «Για την κίθαρις υπάρχει αναφορά ότι ο ήχος της έμοιαζε με ανθρώπινη φωνή», λέει ο Θοδωρής δίνοντας ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.
Όπως αναφέρει ο ίδιος, η μουσική έπαιζε κομβικό ρόλο στην αρχαία Ελλάδα. «Η μουσική ήταν παρούσα στην καθημερινότητα των Ελλήνων», επισημαίνει ο ίδιος εξηγώντας ότι η μουσική δεν σχετιζόταν μόνο με την ψυχαγωγία αλλά και με την εκπαίδευση και την ίδια τη ζωή τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι μουσικές κλίμακες στις οποίες αναφέρεται και ο Αριστοτέλης, οι οποίες είναι ουσιαστικά μουσικές κομπανίες που έπαιζαν στον δρόμο, σε τελετές ή συμμετείχαν σε διαγωνισμούς. Η μουσική είχε προεκτάσεις στην αρχιτεκτονική, στα μαθηματικά αλλά και στην ίαση καθώς στα Ασκληπιεία, τα κέντρα υγείας της αρχαιότητας, η μουσική ήταν απαραίτητο στοιχείο της θεραπείας. «Η μουσική θεωρούνταν επιστήμη και άνθρωπος που δεν μπορούσε να παίξει ένα όργανο θεωρούνταν απαίδευτος», υπογραμμίζει.
Η πορεία του μουσείου
Οι αντιδράσεις στο βιωματική αυτή μουσική διαδρομή που προσφέρει ο Σείκιλος ποικίλουν. «Υπάρχουν επισκέπτες που μας δίνουν θετικά σχόλια, όμως υπάρχουν και επισκέπτες που συγκινούνται και κλαίνε μόλις ακούσουν τη λύρα. Το ωραίο με τη μουσική είναι ότι δεν χρειάζεσαι γλώσσες. Είτε σε αγγίζει είτε δεν σε αγγίζει» σημειώνει χαρακτηριστικά ο οικοδεσπότης του χώρου λέγοντας πως κάθε άνθρωπος προσλαμβάνει διαφορετικά την παρουσίαση.
Το ενδιαφέρον του κόσμου ωστόσο για τη μουσική στην αρχαία Ελλάδα σταδιακά αυξάνεται, σύμφωνα με τον Θοδωρή. Αυτό αντανακλάται και στην πορεία του μουσείου το οποίο αύξησε τον αριθμό τον επισκεπτών κατά 30% τα τελευταία τέσσερα χρόνια (ωράριο λειτουργίας καθημερινές 11 π.μ. - 4 μ.μ.). Ο καινούργιος χώρος μάλιστα έδωσε μεγαλύτερη ώθηση καθώς πλέον στο μουσείο ξεναγούνται τουρίστες από την Βόρεια Ευρώπη μέχρι και την Κεντρική Αμερική, σχολεία από τη Θεσσαλονίκη και τη γύρω περιοχή ενώ υπάρχουν ήδη προτάσεις για νέες συνεργασίες.
