Όσοι επικοινωνούν αυτές τις ημέρες με την Κρήτη απορούν πως αυτό το νησί των απείθαρχων διαφόρων διαβαθμίσεων ανθρώπων τηρεί με ευλαβική συνέπεια τα μέτρα περιορισμού κατά του κορωνοϊού. Μια κοινωνία που δεκαετίες τώρα -για παράδειγμα- βρίσκει τρόπους να διατηρεί στα σπίτια της όπλα κι ας σκοτώνονται άνθρωποι, πολλές φορές κατά λάθος. Μια κοινωνία που αντιδρά στην εμφανή παρουσία της αστυνομίας, ακόμη κι όταν πρόκειται για κυνήγι καλλιεργητών χασίς ή ζωοκλεφτών, δέχεται υπομονετικά να μείνει στο σπίτι. Σε έναν εγκλεισμό που επιτηρούν περιπολικά και ένστολοι. Προφανώς παίζει ρόλο ο φόβος για την υγεία. Το ένστικτο της αυτοσυντήρησης.
Η ψυχολογία των πολιτών, οι οποίοι στα πραγματικά δύσκολα ακολουθούν τις οδηγίες της ηγεσίας. Ιδιαίτερα όταν οι οδηγίες έχουν οριζόντιο και απλό χαρακτήρα. Όλα αυτά μοιάζουν -και σε σημαντικό βαθμό είναι- με υπευθυνότητα, επειδή το διακύβευμα -η υγεία όλων, συμπεριλαμβανομένων των αγαπημένων συγγενών και φίλων- είναι τόσο σημαντικό, που την απώλειά του δεν μπορεί κανείς να τη διαχειριστεί, πρωτίστως ψυχολογικά και συναισθηματικά. Το ίδιο ισχύει για όλη την Ελλάδα, από τις μεγάλες πόλεις μέχρι τα μικρά χωριά και τους απομονωμένους οικισμούς. Η πολιτική της πειθούς αναμφίβολα λειτούργησε και αυτό καταγράφεται στις θετικές κατακτήσεις της ελληνικής κοινωνίας εν μέσω πανδημίας.
Το τριήμερο του Πάσχα η κυβέρνηση ήρθε αντιμέτωπη με ένα κρας τεστ λόγω του κλίματος των ημερών, με τα συγκεκριμένα ήθη και έθιμα. Τελικώς στην πράξη τίποτα δεν συνέβη. Τα απειροελάχιστα περιστατικά μη συμμόρφωσης με τις εντολές ήταν σταγόνα στον ωκεανό. Στα όρια της γραφικότητας, που κι αυτή στις κρίσιμες ώρες μπορεί να γίνει επικίνδυνη. Τα δύσκολα πέρασαν.
Τώρα έρχονται τα πιο δύσκολα. Διότι η σταδιακή χαλάρωση του lockdown συνιστά δυσχερέστερη διαδικασία από την επιβολή του. Χρειάζεται δημιουργική μαεστρία. Όπως ακριβώς είναι ευκολότερο να γκρεμίσεις ένα οικοδόμημα, από το να το κατασκευάσεις. Και όπως ακριβώς στο ποδόσφαιρο η απλή άμυνα, το να φύγει η μπάλα μακριά, απαιτεί λιγότερο ταλέντο από την οργανωμένη και αποτελεσματική επίθεση, αυτή που καταλήγει να πανηγυρίζει τη μπάλα στα αντίπαλα δίχτυα. Γι’ αυτό άλλωστε οι μεγαλύτεροι και πιο ακριβοπληρωμένοι παίκτες στην ιστορία είναι αυτοί που δημιουργούν και αυτοί που πετυχαίνουν τα γκολ. Όταν, μάλιστα, υπάρχει κάποιος που συνδυάζει και τα δύο, όπως στις μέρες μας ο Μέσι, παίρνει το περισσότερο χρήμα και την περισσότερη δόξα.
Στην προκειμένη περίπτωση η κυβέρνηση δεν καλείται απλώς να αποφασίσει ποια θα είναι τα βήματα άρσης των περιορισμών. Ποιος ο ρυθμός αυτών των βημάτων και πότε θα σημάνει την έναρξη της διαδικασίας απεμπλοκής. Αυτοί είναι σχεδιασμοί επί χάρτου, που με βάση την μέχρι σήμερα εμπειρία έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι θα γίνει επαρκώς, με τη συνδρομή των κατάλληλων ανθρώπων. Το πραγματικό πρόβλημα θα ξεκινήσει με την ποιότητα της πρακτικής εφαρμογής του σχεδιασμού, ώστε να επιτευχθεί ο στόχος, δηλαδή να καταγραφεί θετικό αποτέλεσμα. Και το πρόβλημα θα μεγιστοποιηθεί -αν μεγιστοποιηθεί- για δύο λόγους:
Πρώτον, εάν χρειαστεί να έχουμε πήγαινε – έλα. Δηλαδή άρση συγκεκριμένων περιορισμών -για παράδειγμα εντολή λειτουργίας των μικρότερων καταστημάτων- και εκ νέου επιβολής τους, εάν τα επιδημιολογικά δεδομένα επιβαρυνθούν. Συνήθως τα μπρος – πίσω και τα γράψε -σβήσε αποσυντονίζουν κάθε σύστημα.
Δεύτερον, εάν ενόψει της άρσης των περιορισμών στο παρασκήνιο έχουμε πιέσεις. Είναι γνωστό ότι στην Ελλάδα η εστίαση παίζει σημαντικό ρόλο στην κοινωνική ζωή και προσφέρει απασχόληση. Όπως επίσης είναι γνωστό ότι ακριβώς εξαιτίας αυτής της δυναμικής οι άνθρωποι του κλάδου ασκούν ισχυρή πολιτική επιρροή προς κάθε κατεύθυνση του πολιτικού τόξου, την οποία κακώς υποτιμούν, όσοι της υποτιμούν. Πολύ περισσότερο που στην Ελλάδα ο καλός καιρός επιτρέπει την λειτουργία επιχειρήσεων αυτού του χαρακτήρα σε ανοιχτούς χώρους.
Από την εμπειρία των τελευταίων εβδομάδων γνωρίζουμε ότι η έγκαιρη αναστολή της εκπαιδευτικής διαδικασίας και το κλείσιμο των χώρων εστίασης είναι τα δύο κλειδιά που συνέβαλαν καθοριστικά στον περιορισμό της πανδημίας στη χώρα μας. Και αν για την τύχη της μαθησιακής διαδικασίας (μαθητές, εκπαιδευτικοί κ.λπ.) η παρέμβαση του κράτους είναι πειστική και καθοριστική -εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση, μετάθεση εξετάσεων, μείωση εξεταστέας ύλης-, για την εστίαση η εικόνα είναι θολή. Με δεδομένο ότι αποκλείεται να κρατικοποιηθούν τα καφε-μπαρ, τα εστιατόρια και τα κυλικεία της χώρας, όσο ισχύουν οι περιορισμοί πολλοί άνθρωποι χάνουν δουλειές και πολλοί περισσότεροι μεροκάματα. Αυτή η περίπλοκη κατάσταση που επιβάλλουν τόσο ο ρυθμός, όσο και οι προτεραιότητες των αποφάσεων, απαιτεί διαχείριση, που θα φέρει καλά, μέτρια ή άσχημα αποτελέσματα. Σε αυτό το σημείο θα κριθούν πολλά…
Γενικότερα η επανεκκίνηση της οικονομίας θα απαιτήσει δημιουργικότητα και αποτελεσματικότητα. Οι πρώτοι μήνες της διακυβέρνησης Μητσοτάκη απέδειξαν ήδη ότι οι μηχανές των επενδύσεων και της ανάπτυξης δεν εκκινούν πολύ εύκολα. Δυστυχώς! Στην Ελλάδα τουλάχιστον δεν αρκούν οι πολιτικές διακηρύξεις, όσο ειλικρινείς και αν είναι. Ούτε αρκεί από μόνο του το γεγονός ότι έγιναν εκλογές και μία φιλοεπιχειρηματική κυβέρνηση αντικατέστησε μία άλλη, που πίστευε ότι η ανάπτυξη της οικονομίας θα πρέπει να βασίζεται περισσότερο στον δημόσιο τομέα και τις δαπάνες που εκείνος δρομολογεί και λιγότερο στις επενδύσεις και τις πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τομέα.
Το ελληνικό σύστημα χρειάζεται αφενός αναπροσανατολισμό και αφετέρου ριζική αναδιάρθρωση. Που από την πλευρά τους απαιτούν ομαδικό παιχνίδι. Δεν αρκεί ο τάδε ή ο δείνα υπουργός, ακόμη και ο ίδιος ο πρωθυπουργός να παρεμβαίνουν ad hoc για να λύνουν προβλήματα. Ο Μέσι από μόνος του -αν υποθέσουμε ότι υπάρχει Μέσι στην Ελλάδα- δεν αρκεί. Χρειάζονται και οι υπόλοιποι παιχταράδες της Μπαρτσελόνα. Και όταν δεν υπάρχουν, πρέπει να βρεθούν ή να… εφευρεθούν. Για να χτυπήσει η ομάδα με αξιώσεις το πρωτάθλημα.