Στην Ελλάδα της Μεταπολίτευσης –διότι αν πάμε παλαιότερα θα απελπιστούμε ακόμη περισσότερο- οι εξαιρέσεις συχνά επιβάλλονται των κανόνων. Τα μικροσυμφέροντα επικρατούν της απλής λογικής, ενώ οι ποσοστώσεις επιλέγονται για να επιβάλλουν κοινωνική και –ενίοτε- οικονομική δικαιοσύνη.
Ως αποτέλεσμα συχνά η ανάπτυξη δρομολογείται με τόσο στρεβλό τρόπο, που καταρρέει πολύ εύκολα και πολύ γρήγορα με την πρώτη αρνητική συγκυρία. Αυτό που συνέβη στη δεκαετία του 2010 στη χώρα στην πραγματικότητα είναι το άθροισμα του ανορθολογισμού και των αστοχιών στους επιμέρους τομείς της οικονομικής, επιχειρηματικής και κοινωνικής ζωής 35 χρόνων από το 1974 μέχρι το 2009. Στα χρόνια της ύφεσης καταλάβαμε πολλά, αλλά δεν αλλάξαμε παρά ελάχιστα. Πιθανόν επειδή το παιχνίδι παίζεται στη νοοτροπία, που θέλει 100 χρόνια και πολύ καλά σχολεία για να αλλάξει, καθώς το δυσκολότερο πράγμα είναι να κάνει κλικ το μυαλό του ανθρώπου.
Η συζήτηση αυτής της περιόδου για το νομοσχέδιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι αποκαλυπτική. Όχι ίσως στο προφανές θέμα της «αστυνομίας των πανεπιστημίων», που στην ουσία αφορά θέμα δημόσιας τάξης και επομένως καταγράφονται αντιδράσεις από πολλές πλευρές. Κυρίως στις ρυθμίσεις για τις εισαγωγικές εξετάσεις και τους αιώνιους φοιτητές. Και πάλι πρόκειται για αδιάφορα θέματα, εάν τα κρίνει κανείς στο επίπεδο των πολιτικών προθέσεων.
Διότι –πολύ απλά- στους κανονικούς ανθρώπους φαίνονται λογικές προσεγγίσεις, καθώς πρόκειται για ρυθμίσεις που ισχύουν σε όλο τον κόσμο και κάποτε θα έφταναν στην Ελλάδα. Άσε που οι κυβερνήσεις ανεβαίνουν, μετά απέρχονται και η επόμενη μπορεί να ακυρώσει ή να αλλάξει νομοθετικές ρυθμίσεις. Το απόλυτα μελαγχολικό –και όχι μόνο ανησυχητικό- στην σημερινή συζήτηση για τα πανεπιστήμια είναι η οπτική γωνία από την οποία βλέπουν τα ζητήματα οι πρυτάνεις της χώρας, που εκφράζουν τον ακαδημαϊκό κόσμο. Πρόκειται για τη λογική λαδέμπορα, που με βάση τον αστικό μύθο υπολογίζει «τρεις το λάδι, τρεις το ξύδι, έξι το λαδόξυδο».
Τουλάχιστον αυτό προκύπτει από την τελευταία ανακοίνωση της Συνόδου των Πρυτάνεων, στην οποία οι επικεφαλής των ελληνικών πανεπιστημίων –προφανώς όχι όλοι- υπερασπίζονται το υφιστάμενο σύστημα εισαγωγής (πανελλαδικές χωρίς βάση, αριθμός εισακτέων)) και σπουδών (αιώνιοι φοιτητές) όχι με όρους εκπαιδευτικούς ή ακαδημαϊκούς, αλλά με συντεχνιακή ματιά. Με επιχειρήματα οικονομικού και.. εθνικού χαρακτήρα. Δεν θέλουν να μπει βάση εισαγωγής διότι θα ελαττωθεί ο αριθμός των εισακτέων και επομένως στα περιφερειακά πανεπιστήμια, τα οποία έχουν ιδρυθεί «για εθνικούς και αναπτυξιακούς σκοπούς», θα υπάρξουν τμήματα που θα αντιμετωπίσουν πρόβλημα βιωσιμότητας.
Όπως δεν θέλουν να διαγράψουν τους αιώνιους φοιτητές διότι «η καθυστέρηση ολοκλήρωσης των σπουδών είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο (π.χ. εξειδίκευση διατάξεων για εργαζόμενους φοιτητές, μερική φοίτηση, εκτίμηση περιπτώσεων παράτασης)». Εδώ σωπαίνουν τα πουλιά / σωπαίνουν κι οι ανθρώποι» που λέει και το τραγούδι. Οι Έλληνες ακαδημαϊκοί δάσκαλοι στην επίσημη έκφρασή τους –είναι βέβαιον ότι ανάμεσα στους πρυτάνεις υπάρχουν ριζικά διαφορετικές απόψεις- αντιμετωπίζουν τα ΑΕΙ ως… ΔΕΚΟ. Δηλαδή ως μαγαζιά του δημοσίου, για τα οποία το κράτος έχει διασφαλίσει μονοπωλιακή θέση στην αγορά που δραστηριοποιούνται, επικαλούμενο κατά βάση συνταγματικούς και εθνικούς λόγους.
Κατά κανόνα έχουν μεγάλο αριθμό μονίμων εργαζομένων –αν και λόγω τρόικας έχουν μειωθεί την τελευταία δεκαετία- και αμοιβές καλύτερες τόσο από τον στενό δημόσιο τομέα, όσο και από τον ιδιωτικό. Η Σύνοδος των Πρυτάνεων, λοιπόν, πιστεύει ότι προκειμένου να εξακολουθήσουν να υπάρχουν ορισμένα εξ’ αντικειμένου αντιπαραγωγικά και αντιδημοφιλή πανεπιστημιακά τμήματα, ας εγγράφουν φοιτητές που στις πανελλήνιες έδωσαν λευκή κόλλα. Όπως φαίνεται, προτεραιότητα είναι η εξασφάλιση της πελατείας με κάθε τρόπο, ώστε το μαγαζί να μην οδηγηθεί σε λουκέτο. Διότι εάν κατεβάσει τα ρολά οι εργαζόμενοι θα χάσουν τη δουλειά τους. Όπως, επίσης, οι κατά τόπους εισοδηματίες θα απωλέσουν τα ενοίκια που πληρώνουν οι φοιτητές στα σπίτια που μένουν, ενώ και η τοπική αγορά θα στερηθεί των δαπανών διαβίωσης τους.
Ό,τι ακριβώς συνέβαινε κάποτε–και ίσως συμβαίνει ακόμη- με τα στρατόπεδα, ορισμένα εκ των οποίων βρίσκονται σε ακατανόητα με αμυντικούς όρους σημεία της χώρας, για τα οποία όμως οι στρατευμένοι αποτελούν πηγές εισοδήματος. Όσο για τους αιώνιους φοιτητές είναι εκείνοι που εξασφαλίζουν την ευρωστία κάθε πανεπιστημιακού τμήματος, το οποίο τους εντάσσει στη δύναμη του και αναλόγως διεκδικεί το μερίδιο του από την οικονομική πίτα. Άλλωστε, σύμφωνα με την ανακοίνωση της πρόσφατης Συνόδου οι Πρυτάνεις αρνούνται τη διαγραφή τους με το επιχείρημα ότι υπάρχει «διοικητική πολυπλοκότητα της υλοποίησης ενός τέτοιου οριζόντιου μέτρου».
Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια. Το τοπίο που περιγράφουν εμμέσως πλην σαφώς για τα ελληνικά πανεπιστήμια οι πρυτάνεις είναι θλιβερό. Ο κανόνας του «στον καθρέφτη σου κοιτιέσαι κι από μόνη σου αγαπιέσαι» ισχύει απολύτως. Διότι εάν τα ιδιωτικά κολλέγια –σύμφωνα με τους ακαδημαϊκούς επικριτές της μη κρατικής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης- πουλάνε πτυχία, τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια, που λειτουργούν με τους όρους και τη λογική της ανακοίνωσης της Συνόδου των Πρυτάνεων, μάλλον πουλάνε στα νέα παιδιά και τις οικογένειες τους –και μάλιστα ακριβά- τη φοιτητική ιδιότητα και το σίγουρο πτυχίο.
ΥΓ. Στη «γη χώρα όπου ανθεί φαιδρά πορτοκαλέα» –κάποιοι τη λένε και «κράτος της πλάκας» συχνά όσοι υπηρετούν συντεχνιακά συμφέροντα πιστεύουν ότι θα παραμείνουν ες αεί υπεράνωυπεράνω κριτικής, διότι (υποτίθεται ότι) εκφράζουν μια κάποια παρωχημένη πολιτική ορθότητα.
ΥΓ2. Εάν τα ελληνικά πανεπιστήμια εφάρμοζαν μέχρι τέλους διαδικασίες σοβαρής αξιολόγησης προφανώς πολλά από αυτά τα οποία συζητάει σε αυτή τη συγκυρία η Σύνοδος των Πρυτάνεων και απασχολούν την ακαδημαϊκή κοινότητα δεν θα υπήρχαν καν πάνω στο τραπέζι.
ΥΓ3. Όταν πριν από λίγα μόλις χρόνια «με ένα νόμο, ένα άρθρο και μία υπογραφή» τα Τεχνολογικά Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, τα γνωστά μας ΤΕΙ, αναβαθμίστηκαν σε πανεπιστήμια, ελάχιστα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας αντέδρασαν δυναμικά. Η συντεχνιακή λογική σε όλο της το μεγαλείο.