Νέα δεδομένα στην επικουρική ασφάλιση κυρίως για τους νέους επαγγελματίες που βγαίνουν στην αγορά εργασίας διαμορφώνει το ΤΕΚΑ, το νέο ταμείο που συγκρότησε το υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων.
Το νεο-ιδρυθέν ταμείο εισάγει το κεφαλαιοποιητικό οικονομικό σύστημα στο ασφαλιστικό, δίνοντας την ευκαιρία στους ασφαλισμένους να αποκτήσουν τον προσωπικό τους αποταμιευτικό λογαριασμό, όπου θα τοποθετούνται και θα επενδύονται οι εισφορές τους.
Η γενική γραμματέας Κοινωνικών Ασφαλίσεων και πρόεδρος της προσωρινής Διοικούσας Επιτροπής του ΤΕΚΑ, Παυλίνα Καρασιώτου, μιλά στη Voria.gr για τις προοπτικές ανοίγονται στην κοινωνική ασφάλιση, για την ψηφιακή εφαρμογή που έχει ήδη τεθεί σε λειτουργία και για τις μελλοντικές προοπτικές του ταμείου.
Φέτος στη ΔΕΘ είδαμε στο περίπτερο του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων ένα νέο ασφαλιστικό Ταμείο, το ΤΕΚΑ. Τι είναι το ΤΕΚΑ και τι διαφορετικό φέρνει στην κοινωνική ασφάλιση;
Το ΤΕΚΑ είναι ένα νεο-ιδρυθέν ταμείο, πολύ διαφορετικό από τα ταμεία που γνωρίζουμε έως σήμερα στην Ελλάδα. Ουσιαστικά μέσω του ΤΕΚΑ υλοποιείται μια εμβληματική μεταρρύθμιση στο ασφαλιστικό μας σύστημα, η εισαγωγή του κεφαλαιοποιητικού οικονομικού συστήματος στην επικουρική ασφάλιση. Τι σημαίνει αυτό: κάθε ασφαλισμένος του ΤΕΚΑ έχει έναν δικό του προσωπικό/ατομικό αποταμιευτικό λογαριασμό, όπου κάθε μήνα συσσωρεύονται οι εισφορές που καταβάλλει και οι οποίες επενδύονται. Ο κάθε ασφαλισμένος μπορεί να επιλέξει να τοποθετηθούν οι εισφορές του σε κάποιο από τα προσφερόμενα προϊόντα, τα οποία στην πλήρη ανάπτυξή του συστήματος θα είναι τρία, χαμηλού, μέσου και υψηλού επενδυτικού κινδύνου. Και έτσι, στο τέλος του εργασιακού τους βίου, οι ασφαλισμένοι θα λαμβάνουν μια επικουρική σύνταξη ανάλογη των εισφορών που συγκεντρώθηκαν ως τότε στον κουμπαρά τους αυξημένη με τις αποδόσεις των επενδύσεών του.
Με την κεφαλαιοποίηση και το ΤΕΚΑ, εισάγουμε μια νέα αρχιτεκτονική στο δημόσιο ασφαλιστικό σύστημα απαραίτητη για την προσαρμογή μας στις δημογραφικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε. Σήμερα εισέρχονται σε αυτό οι νέες και νέοι εργαζόμενοι και σταδιακά η νέα επικουρική θα αντικαταστήσει τη σημερινή.
Το ΤΕΚΑ λειτουργεί με ενιαίους κανόνες εισφορών και παροχών για όλους ανεξαιρέτως τους εργαζόμενους, ανεξάρτητα από τον κλάδο και το είδος της απασχόλησης του καθενός.
Τι είναι το myTEKA που παρουσιάστηκε στη ΔΕΘ;
Το myΤΕΚΑ είναι η «καρδιά» του νέου Ταμείου. Πρόκειται για μια ψηφιακή εφαρμογή, στην οποία έχουν πρόσβαση όλοι οι ασφαλισμένοι του ΤΕΚΑ. Στην τελική φάση ανάπτυξής του, κάθε ασφαλισμένος θα είναι σε θέση να γνωρίζει ανά πάσα στιγμή πόσες εισφορές έχει καταβάλλει μέχρι σήμερα, ποια είναι η πραγματική τους τιμαριθμοποιημένη αξία, πού επενδύονται οι εισφορές του, ποιο είναι το κόστος διαχείρισης του Ταμείου και ποια η απόδοση των επενδεδυμένων κεφαλαίων του. Και όλα αυτά, μέσα από τον υπολογιστή του ή το κινητό του τηλέφωνο.
Σήμερα, ήδη οι μη μισθωτοί ασφαλισμένοι του ΤΕΚΑ έχουν πρόσβαση στην εφαρμογή και μέχρι το τέλος του έτους αυτή θα είναι διαθέσιμη και για τους μισθωτούς. Ουσιαστικά, είναι πλατφόρμα ενημέρωσης και διαφάνειας, είναι το εργαλείο με το οποίο οι εργαζόμενοι θα αξιολογούν και θα ελέγχουν το Ταμείο τους. Μέσω του myTEKA επιτυγχάνουμε τη λογοδοσία, τη διαφάνεια και χτίζουμε σταδιακά τη σχέση εμπιστοσύνης που θέλουμε να έχουμε με τους ασφαλισμένους. Για πρώτη φορά, ο ασφαλισμένος «βλέπει» ανά πάσα στιγμή τι έχει σωρεύσει για τη μελλοντική του σύνταξη.
Γιατί λέτε ότι το νέο Ταμείο απευθύνεται στους νέους;
Μα είναι κατεξοχήν Ταμείο των νέων ανθρώπων. Αφενός διότι στο ΤΕΚΑ υπάγονται υποχρεωτικά εκείνες και εκείνοι που ξεκίνησαν να εργάζονται για πρώτη φορά από 1/1/2022. Κατά κανόνα, λοιπόν, πρόκειται για ασφαλισμένους νέους ηλικιακά και νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας. Το επόμενο βήμα του ΤΕΚΑ θα γίνει το 2023. Τότε θα έχουν την επιλογή να ενταχθούν σε αυτό εργαζόμενες και εργαζόμενοι που γεννήθηκαν μετά την 1.1.1987, μόνον εφόσον το επιθυμούν οι ίδιοι.
Μέσα από το ΤΕΚΑ φιλοδοξούμε να φέρουμε τους νέους ανθρώπους πιο κοντά στην κοινωνική ασφάλιση, να κατανοήσουν, να εκτιμήσουν και να επαναξιολογήσουν την έννοια και τη χρησιμότητά της. Οι νέοι άνθρωποι, είναι λογικό, σπάνια θα ασχοληθούν με τη μελλοντική σύνταξή τους. Αυτό όμως είναι λάθος γιατί η κοινωνική ασφάλιση είναι δικαίωμα και κατάκτηση των εργαζομένων και των κοινωνιών μας. Θέλουμε λοιπόν να γνωρίσουν αυτό το δικαίωμα οι νέοι και να το διεκδικούν.
Και για ποιον λόγο ένας νέος εργαζόμενος να προτιμήσει να ενταχθεί προαιρετικά στο ΤΕΚΑ; Γιατί να το επιλέξει;
Για μια σειρά από πολύ σημαντικούς λόγους. Πρώτα απ΄ όλα γιατί είναι αποδεδειγμένο ότι το κεφαλαιοποιητικό σύστημα, όπου εφαρμόστηκε, προσφέρει στους ασφαλισμένους υψηλότερες συντάξεις σε σύγκριση με το διανεμητικό σύστημα, ειδικά σε δημογραφικά γερασμένες κοινωνίες. Ένας ασφαλισμένος που μπαίνει σήμερα στην αγορά εργασίας, θα λάβει μέσω του ΤΕΚΑ μεγαλύτερη επικουρική σύνταξη από αυτή που θα του εξασφάλιζε το «παλιό» επικουρικό. Και παρόλο που έρευνες έχουν δείξει ότι οι ασφαλισμένοι αρχίζουν να προβληματίζονται για τη σύνταξή τους μετά τα 45, νομίζω ότι ακόμα και ένας νέος θα πρέπει να λάβει πολύ σοβαρά υπόψη του την προοπτική καλύτερων αποδοχών όταν βγει στη σύνταξή.
Μέσα από το κεφαλαιοποιητικό σύστημα, για πρώτη φορά η παροχή είναι το αποτέλεσμα των εισφορών που έχει καταβάλει ο ασφαλισμένος. Η σύνταξη είναι το προϊόν της «αποταμίευσης» των εισφορών και αποτελεί κτήμα των ασφαλισμένων. Και αυτή είναι η ουσιώδης διαφορά με το διανεμητικό σύστημα όπου οι σημερινές εισφορές χρησιμοποιούνται για την πληρωμή των σημερινών συντάξεων. Σε ένα διανεμητικό σύστημα, οι μελλοντικοί συνταξιούχοι εξαρτώνται από τις εισφορές που θα πληρώνουν στο μέλλον οι τότε εργαζόμενοι. Αυτός ο παράγοντας κάνει και τα διανεμητικά συστήματα τόσο ευάλωτα στις δημογραφικές πιέσεις. Στο κεφαλαιοποιητικό, ο κάθε ασφαλισμένος, θα λάβει σύνταξη όση και το σωρευμένο του κεφάλαιο, ανεξάρτητα από το πόσοι εργαζόμενοι θα είναι τότε στην αγορά εργασίας και θα καταβάλλουν εισφορές.
Αλλά και μια σειρά από πρακτικά ζητήματα κάνουν το ΤΕΚΑ ελκυστικό: οι νέες, φιλικές προς το χρήστη εφαρμογές, όπως το myTEKA που προαναφέραμε, ο τρόπος λειτουργίας, ο πολιτοκεντρικός χαρακτήρας που αναπτύσσουμε στο νέο Ταμείο, η διαφάνεια και η λογοδοσία που αποτελούν κεντρικές αρχές, θεωρώ ότι είναι λόγοι για να θελήσει κάποιος προαιρετικά να ενταχθεί στο νέο Ταμείο.
Και για όσους ανησυχούν για το μέλλον των εισφορών τους, να θυμίσουμε ότι υπάρχει η εγγύηση του κράτους. Δηλαδή η σύνταξη που θα λάβει ο ασφαλισμένος θα είναι τουλάχιστον ισοδύναμη των εισφορών που έχει καταβάλλει συμπεριλαμβανομένου του πληθωρισμού. Δηλαδή μέσω της σύνταξης επιστρέφεται στον ασφαλισμένο κατ’ ελάχιστον η πραγματική αξία των εισφορών που κατέβαλλε στον ασφαλιστικό του βίο. Δηλαδή ο ασφαλισμένος προστατεύεται πλήρως από τον κίνδυνο των αγορών και λαμβάνει και το όποιο επενδυτικό όφελος προκύψει.
Είπατε ότι οι εισφορές στο ΤΕΚΑ θα επενδύονται. Δεν είναι επικίνδυνο αυτό; Μπορεί οι ασφαλισμένοι να χάσουν τις εισφορές τους, κι εφόσον οι εισφορές είναι άμεσα συνδεδεμένες με τη σύνταξη, να χάσουν και τη σύνταξή τους;
Το ΤΕΚΑ είναι ταμείο κοινωνικής ασφάλισης και η κεφαλαιοποιητική επικουρική είναι κομμάτι του κοινωνικοασφαλιστικού μας συστήματος. Άρα το δικαίωμα στη σύνταξη δε μπορεί να απωλεσθεί. Για το λόγο αυτό όπως αναφέραμε και πιο πάνω υπάρχει η εγγύηση του κράτους ως προς τις καταβληθείσες εισφορές σε πραγματικές τιμές. Δηλαδή ο ασφαλισμένος θα λάβει κατ’ ελάχιστο σύνταξη που αντιστοιχεί στις εισφορές που έχουν καταβληθεί και σωρευθεί στο λογαριασμό του συν τον πληθωρισμό. Οπότε θέμα απώλειας εισφορών και σύνταξης δεν τίθεται.
Ας πάμε όμως και ένα βήμα παρακάτω. Οι εισφορές στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα πρέπει να επενδύονται. Μέσω των επενδύσεων ο ασφαλισμένος θα μπορέσει να λάβει επιπλέον όφελος και να πάρει τελικά και μια καλύτερη σύνταξη. Θέλω να σας πω ότι τα κεφαλαιοποιητικά συστήματα διαχρονικά δίνουν σημαντικά καλύτερες αποδόσεις από ότι τα διανεμητικά. Για παράδειγμα στη Σουηδία η μέση ετήσια απόδοση του κεφαλαιοποιητικού τμήματος από το 1995 ως το 2019 ήταν 4,2% και του διανεμητικού τμήματος του ασφαλιστικού τους συστήματος 1,7%. Και αυτό είναι το νόημα ενός κεφαλαιοποιητικού συστήματος.
Αυτό που πρέπει να τονίσουμε βέβαια είναι ότι οι επενδύσεις πρέπει να γίνονται με αυστηρούς κανόνες και από επαγγελματίες. Και αυτό εξασφαλίζεται στο θεσμικό πλαίσιο του ΤΕΚΑ. Θεσπίζεται επενδυτική επιτροπή και διεύθυνση διαχείρισης επενδύσεων και τα επενδυτικά χαρτοφυλάκιο ακολουθούν δομή κύκλου ζωής όπου όσο ο ασφαλισμένος πλησιάζει στη σύνταξη, επενδύει σε προϊόντα χαμηλότερου επενδυτικού κινδύνου. Επιπλέον, η διαχείριση δίνεται από την ΕΔΕΚΤ, μια κρατική επενδυτική εταιρεία η οποία διαχειρίζεται για λογαριασμό του e-ΕΦΚΑ κεφάλαιο 800 εκατομμυρίων με ιδιαίτερα καλές αποδόσεις. Ενδεικτικά από το 2003 έως το 2020, έχει θετική σωρευτική απόδοση της τάξης του 113% (ή 67% πάνω από τον πληθωρισμό).
Τέλος να πούμε ότι σε ένα χρονικό ορίζοντα 40 ετών, όπως είναι ο χρονικός ορίζοντας αποταμίευσης στο επικουρικό, οι βραχυχρόνιες διακυμάνσεις δεν προσδιορίζουν τις τελικές αποδόσεις των ασφαλισμένων, οι οποίες παραμένουν ιδιαίτερα ικανοποιητικές.
Πόσοι εργαζόμενοι έχουν εγγραφεί ήδη στο ΤΕΚΑ και τι προβλέπεται για το μέλλον;
Το ΤΕΚΑ μέσα σε μόλις 10 μήνες λειτουργίας έχει πάνω από 120.000 ασφαλισμένους και 40.000 εργοδότες για τους οποίους έχουν καταβληθεί 16 εκατομμύρια εισφορές. Αυτό βέβαια είναι μια αντανάκλαση και της ικανοποιητικής πορείας της ελληνικής οικονομίας γενικότερα και της μείωσης της ανεργίας. Μέχρι το 2050, το ΤΕΚΑ υπολογίζεται να καλύπτει περί τα 2,5 εκατομμύρια ασφαλισμένων και τα σωρευμένα κεφάλαια να έχουν υπερβεί τα 56 δισ. καθιστώντας το Ταμείο υπολογίσιμο θεσμικό εγχώριο επενδυτή με ευρύτατα αναπτυξιακά οφέλη για την ελληνική οικονομία και υψηλότερες επικουρικές συντάξεις για τους πολίτες.
Το ΤΕΚΑ είναι ένα Ταμείο με σύγχρονο πρόσωπο που δίνει έμφαση στη σχέση με τον πολίτη και την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών. Το myTEKA, ως έκφραση αυτού, δεν είναι μια ακόμα ψηφιακή εφαρμογή. Είναι το μέλλον της κοινωνικής ασφάλισης έχοντας στο επίκεντρο την ενημέρωση του ασφαλισμένου, ώστε να έχει τη δυνατότητα ελέγχου και αξιολόγησης.
Από το 2023, ξεκινά μια ακόμα σημαντική περίοδος για το ΤΕΚΑ. Είναι η χρονιά που το Ταμείο υποδέχεται τους πρώτους προαιρετικά ασφαλισμένους (έως 35 ετών) και αναπτύσσεται το βασικό (default) επενδυτικό προϊόν. Οι ασφαλισμένοι θα μπορούν να παρακολουθούν πλήρως την εξέλιξη του προσωπικού τους κουμπαρά με πληροφορίες για το προκαθορισμένο επενδυτικό προϊόν και για τις αποδόσεις των επενδύσεων των εισφορών. Για πρώτη ίσως φορά, το ασφαλιστικό γίνεται ορατό στους νέους ανθρώπους, οι οποίοι αρχίζουν να αγκαλιάζουν την ιδέα του "προσωπικού κουμπαρά", καθώς και την προοπτική του να έχουν πρόσβαση στην πληροφόρηση που αφορά τις εισφορές, τις αποδόσεις και τις μελλοντικές τους παροχές.