PESEL είναι η λέξη που ακούγεται τις τελευταίες μέρες συνεχώς από τα χείλη των ουκρανών προσφύγων στην Πολωνία. Πρόκειται για το ακρώνυμο του αριθμού κοινωνικής ασφάλισης, του αντίστοιχου ελληνικού ΑΜΚΑ. Μετά από απόφαση της πολωνικής κυβέρνησης οι ουκρανοί πρόσφυγες αποκτούν προσωρινή άδεια παραμονής διάρκειας 6 μηνών, καθώς και πρόσβαση στην αγορά εργασίας, το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και το κράτος προνοίας. Προϋπόθεση για αυτό είναι η έκδοση PESEL, ο οποίος εκδίδεται σε διάφορα σημεία της χώρας από τις πολωνικές αρχές. Η μεγάλη μάζα των ουκρανών προσφύγων έρχεται ωστόσο στο εθνικό στάδιο της Βαρσοβίας. Εδώ υπάρχει η δυνατότητα ταυτόχρονης εξυπηρέτησης μεγάλου αριθμού ανθρώπων.
Οι ουρές σχηματίζονται ήδη από το βράδυ. Στις θύρες του σταδίου εθελοντές μοιράζουν στους πρόσφυγες ζεστό τσάι. «Θα περιμένω όσο χρειαστεί, διότι χρειάζομαι άδεια εργασίας για να δουλέψω το ταχύτερο», λέει η 24χρονη Βικτόρια στην DW. Την επομένη το πρωί η ειδική συστημάτων πληροφορικής περνά στον εσωτερικό χώρο του σταδίου. Κατά τη διάρκεια της νύχτας εναλλασσόταν με μια φίλη της στην ουρά και την υπόλοιπη ώρα κοιμόταν στο αυτοκίνητο στον τεράστιο χώρο στάθμευσης του σταδίου. Η έκδοση PESEL χρειάζεται μερικές μέρες. Όποιος φθάνει στο εθνικό στάδιο μετά τις 7 το πρωί δεν έχει ελπίδες να εξυπηρετηθεί την ίδια μέρα. Εθελοντές μοιράζουν μωβ χάρτινα βραχιόλια σε όσους ήρθαν μετά τις 7 για να μην χάσουν τη σειρά τους την επομένη.
Στα όριά τους οι πολωνικές αρχές
Από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία περίπου 3,3 εκατομμύρια άνθρωποι εγκατέλειψαν την πατρίδα τους. Η πλειονότητα πέρασε τα σύνορα με την Πολωνία. Δεν είναι πρώτη φορά που οι Πολωνοί υποδέχονται με ανοιχτές αγκάλες ουκρανούς πρόσφυγες. Περίπου 1 εκατομμύριο Ουκρανοί έφυγαν από την πατρίδα τους μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014. Από την έναρξη του πολέμου στις 24 Φεβρουαρίου υπολογίζεται ότι περισσότερα από 2 εκατομμύρια Ουκρανοί αναζήτησαν καταφύγιο στην γειτονική Πολωνία. Την περασμένη Τετάρτη και Πέμπτη, τις δύο πρώτες μέρες κατάθεσης αιτήσεων για την έκδοση PESEL, καταγράφηκαν 123.000 Ουκρανοί. Οι πολωνικές αρχές επιταχύνουν τη διαδικασία καταγραφής των προσφύγων διοχετεύοντας Ουκρανούς σε μεγάλες εγκαταστάσεις, όπως το εθνικό στάδιο Βαρσοβίας, ή στέλνοντας ειδικά λεωφορεία στα κέντρα υποδοχής προσφύγων.
Στην πολωνική πόλη Πσέμεσλ στα σύνορα με την Ουκρανία οι δημοτικές αρχές εργάζονται πυρετωδώς για να καταγράψουν τους νεοεισερχόμενους πρόσφυγες. Η Οξάνα Κολέσνικ είναι μια από αυτούς. Στην πατρίδα της εργαζόταν ως τραπεζική υπάλληλος: «Δεν μιλώ πολωνικά και δεν θα βρω επομένως δουλειά σε τράπεζα, το θεωρώ δεδομένο. Θα πρέπει ωστόσο να βρω άμεσα δουλειά για να ζήσω το γιό μου», λέει στην DW.
Λαϊκιστές ίσως σπείρουν μίσος και διχόνοια
O ειδικός νόμος που επικυρώθηκε πρόσφατα στο πολωνικό κοινοβούλιο και διασφαλίζει πρόσβαση στην αγορά εργασίας, το σύστημα υγείας και τις κοινωνικές παροχές προβλέπει επίσης μηνιαίο επίδομα τέκνων περίπου 110 ευρώ και για κάθε νεοεισερχόμενο 70 ευρώ. Από εκεί και πέρα οι ουκρανοί πρόσφυγες θα πρέπει να διασφαλίζουν με δική τους πρωτοβουλία τα προς το ζην. Ας σημειωθεί ότι ο ειδικός νόμος αποζημιώνει όσους πολωνούς πολίτες φιλοξενούν Ουκρανούς με 9 ευρώ την ημέρα.
Μετά από τρεις εβδομάδες αλληλεγγύης και στήριξης των προσφύγων, πολωνικά μέσα ενημέρωσης διατυπώνουν ολοένα και συχνότερα το ερώτημα αν το ήδη επιβαρυμένο σύστημα υγείας και το κράτος προνοίας θα καταφέρει να απορροφήσει με μιας μερικά εκατομμύρια ξένους πολίτες. Δεν αποκλείεται τμήματα της πολωνικής κοινωνίας να αισθανθούν ότι οι προσφυγικές ροές δεν είναι διαχειρίσιμες. Η Ανιέσκα Λάντα-Κονέφαλ, αντιπρόεδρος του γερμανικού Πολωνικού Ινστιτούτου στην πόλη Ντάρμστατ, δηλώνει ότι «είναι δύσκολο να προβλεφθεί πως θα αντιδράσει η πολωνική κοινωνία όταν διαπιστώσει ότι ενδεχομένως το κόστος της προσφυγικής κρίσης είναι υπέρογκο και πως ο πόλεμος θα συνεχιστεί για πολύ ακόμα». Η πολιτικός επιστήμονας προειδοποιεί για πολωνούς λαϊκιστές, οι οποίοι δεν αποκλείεται να εκμεταλλευτούν δυσκολίες ενσωμάτωσης των ουκρανών προσφύγων για να σπείρουν το μίσος και την απόρριψη στην πολωνική κοινωνία.
Μόνικα Σιεράντσκα
Επιμέλεια: Στέφανος Γεωργκόπουλος
Πηγή: Deutsche Welle