Skip to main content

Τραπεζάκια έξω στη Θεσσαλονίκη: Ο κοινόχρηστος χώρος θυσία διά πάσαν νόσον

Η νέα παράταση στην επέκταση των τραπεζοκαθισμάτων στο διπλάσιο του αδειοδοτημένου χώρου μοιάζει προσχηματική και αδικαιολόγητη.

Το ό,τι δεν σεβόμαστε ως κοινωνία τους ελεύθερους δημόσιους χώρους είναι σχεδόν αυταπόδεικτο. Μας αρέσει να γκρινιάζουμε ότι έχουμε λίγους, αλλά και σε αυτούς που έχουμε ασελγεί ο καθένας κατά το δοκούν και συνήθως με την κάλυψη της Πολιτείας. Η Θεσσαλονίκη έχει μεγάλο ιστορικό στο συγκεκριμένο ζήτημα και έναν ατέρμονο διάλογο, που πλέον θεωρείται σχεδόν γραφικός.

Αποτέλεσμα είναι τα τραπεζοκαθίσματα ή τραπεζάκια (δάνειο από το γνωστό άλμπουμ του Διονύση Σαββόπουλου «Τραπεζάκια έξω», του 1983) να έχουν καταλάβει διαχρονικά πια όλους τους κοινόχρηστους χώρους σε κάθε περιοχή όπου συναθροίζεται κόσμος σε όλη τη Θεσσαλονίκη.

Προφανώς και δεν είναι προνόμιο της Θεσσαλονίκης αυτή η νόμιμη, νομότυπη ή παράνομη (ποικίλουν οι χαρακτηρισμοί) κατάληψη πεζοδρομίων, πεζοδρόμων, πλατειών και άλλων δημόσιων ελεύθερων χώρων. Σε όλες τις ελληνικές πόλεις υπάρχει το φαινόμενο και μάλιστα είναι εκτεταμένο. Απλώς στη Θεσσαλονίκη η μεγάλη έλλειψη τέτοιων χώρων επιδεινώνει το πρόβλημα και δημιουργεί πολλά ζητήματα, πρωτίστως όμως κινητικότητας.

Και για να μην παρεξηγηθώ, επειδή οι επιχειρήσεις εστίασης είναι το αγαπημένο επιχειρηματικό χόμπι ή ενασχόληση στην πόλη, κι επειδή αυτές είναι που κυρίως καταλαμβάνουν τους ελεύθερους δημόσιους χώρους με τραπεζοκαθίσματα, το πρόβλημα δεν αφορά μόνον στον κεντρικό δήμο, αλλά σε όλους τους δήμους. Δεν είναι το θέμα μόνο οι δρόμοι του εμπορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης. Ανάλογο ζήτημα υπάρχει για παράδειγμα στη Λαμπράκη, στην Τούμπα, στην πλατεία και τον πεζόδρομο του Ευόσμου, στην Περαία, ακόμη και στην πλατεία του Λαγκαδά και σε σχεδόν όλους τους πολυσύχναστους δρόμους και πλατείες, όπου λειτουργούν πολλά καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος σε κάθε περιοχή της Θεσσαλονίκης.

Έχουν περάσει πολλά χρόνια με τη δημόσια κριτική που έχουν υποστεί οι δήμαρχοι για «τις θυσίες που έκαναν για χάρη των επιχειρηματιών». Έχουν ακουστεί βαριές κατηγορίες για «εξυπηρέτηση συμφερόντων σε βάρος του συλλογικού συμφέροντος». Έχουν γίνει καταγγελίες, δίκες, έχουν χαρακτηριστεί πολιτικές καριέρες και πάει λέγοντας...

Εδώ και πολλά χρόνια έχουμε πάθει ανοσία στη Θεσσαλονίκη από μια διαρκή διαμάχη για ένα ζήτημα το οποίο θα έπρεπε να ρυθμίζει και υποτίθεται ότι ρυθμίζει ο νόμος, αλλά ποτέ δεν ρυθμίζεται και ποτέ δεν υπάρχουν σοβαροί κανόνες σεβασμού τόσο της επιχειρηματικότητας, όσο και του δημόσιου χώρου. Τα όρια είναι συνήθως ασαφή κι όταν γίνονται σαφή παραβιάζονται χωρίς τιμωρία ή με τιμωρία – χάδι. Συνηθίσαμε πια στην κατάληψη και τα εμπόδια σε κάθε μετακίνησή μας πεζή στους κατά τα άλλα ελεύθερους δημόσιους χώρους. Με λίγα λόγια... ποια όρια;

Τα τελευταία χρόνια η συγκεκριμένη συζήτηση περιορίστηκε για να μην πω εξαφανίστηκε, εξαιτίας της πανδημίας του κορωνοϊού. Τα περιοριστικά μέτρα που δεν επέτρεπαν τον συνωστισμό σε κλειστούς και ανοιχτούς χώρους αποτέλεσαν λογική αιτία για να δοθεί η άδεια να επεκτείνουν τα τραπεζοκαθίσματά τους οι επιχειρήσεις σε βάρος του δημόσιου χώρου. Ήταν μια παρένθεση, η οποία είχε λογική, είχε κοινωνικό και οικονομικό πρόσημο, είχε νόημα τόσο για την προστασία της δημόσιας υγείας, όσο και για την προστασία της επιχειρηματικότητας. Ήταν δηλαδή μια υποχώρηση, που εξυπηρετούσε όχι τα συμφέροντα των καταστηματαρχών ή το κέρδος τους μόνο (η επέκταση στο διπλάσιο από την άδεια δεν επιβαρύνθηκε με επιπλέον δημοτικά τέλη), αλλά το συλλογικό συμφέρον, σε μια έκτακτη κατάσταση. Γι' αυτό εξάλλου και δεν υπήρξε κανένα κύμα διαμαρτυριών από τους πολίτες για αλόγιστη επέκταση των τραπεζοκαθισμάτων, γι' αυτό και ως προσωρινό μέτρο έγινε καθολικά αποδεκτό, γι' αυτό κανείς δεν έφερε αντίρρηση στην ατέλεια της παραχώρησης των κοινόχρηστων χώρων. Ίσχυσε δε από τον Μάιο του 2020 μέχρι και το τέλος Σεπτεμβρίου 2022, με τις παρατάσεις που δίνονταν εν μέσω υγειονομικής κρίσης.

Η τροπολογία

Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι η νέα πρωτοβουλία της κυβέρνησης να παρατείνει εκ νέου το προσωρινό μέτρο μέχρι τις 15 Ιανουαρίου του 2023.

Η νέα παράταση ποια λογική έχει; Όταν πλέον δεν είναι υποχρεωτικές οι μάσκες ούτε καν σε εσωτερικούς χώρους, όταν δεν τηρείται καμιά απόσταση, όταν επιτρέπονται πολυπληθείς εκδηλώσεις δίχως περιορισμούς, όταν οι ίδιες οι επιχειρήσεις δεν τηρούν καμιά απόσταση μεταξύ των τραπεζοκαθισμάτων τους γιατί έπρεπε να δοθεί νέα παράταση στο συγκεκριμένο "προσωρινό και έκτακτο" μέτρο;

Η κυβέρνηση έφερε στο νομοσχέδιο «Σύσταση και Οργάνωση νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου επωνυμία 'ΕΝΩΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΩΝ ΑΚΤΙΝΟΛΟΓΙΑΣ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΑΣ' (Ε.Τ.Α.Α.Ε.), ρυθμίσεις για αντιμετώπιση πανδημίας του κορωνοϊού covid-19 και προστασία δημόσιας υγείας και λοιπές διατάξεις», τροπολογία – προσθήκη του υπουργείου Εσωτερικών, που προβλέπει την «Παράταση δυνατότητας ατελούς παραχώρησης κοινόχρηστων χώρων για ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων από καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος».

Προβλέπεται ότι με μια απλή ηλεκτρονική αίτηση, «ο παραχωρούμενος χώρος μπορεί να εκτείνεται μέχρι του διπλάσιου του χώρου αρχικής παραχώρησης να είναι ικανός για ανάπτυξη του ίδιου αριθμού τραπεζοκαθισμάτων που προβλέπονται κατεχόμενη άδεια χρήσης, και πάντως δεν μπορεί να είναι τριπλάσιος από αρχική παραχώρηση». Πάλι καλά...

Θυσία ο δημόσιος χώρος

Δικαιολογίες του τύπου μπορεί να φουντώσει ξανά η πανδημία καθώς κρυώνει ο καιρός, ακόμη έχουμε καλό καιρό και... πουλάμε στους τουρίστες και άλλα τέτοια θεωρώ ότι δεν τις ακούει ο κόσμος. Όπως δύσκολα στέκει η δικαιολογία ότι « εστίαση δεν έχει συνέλθει από τις αρνητικές συνέπειες της πανδημίας». Πολλοί κλάδοι δεν έχουν συνέλθει από τις επιπτώσεις της πανδημίας. Ούτε οι πολίτες έχουν συνέλθει... Εκείνος που φαίνεται ότι δεν θα συνέλθει ποτέ είναι ο κοινόχρηστος χώρος ανεξαρτήτως πανδημίας.

Εκείνο που κάνει η συγκεκριμένη τροπολογία είναι να ενισχύει την καχυποψία των πολιτών και το αίσθημα ότι νομοθετούνται μέτρα που έρχονται για να μείνουν, με την εκμετάλλευση μιας προσωρινής κατάστασης. Έστω κι αν αυτή η κατάσταση κράτησε ήδη δυόμιση χρόνια.

Προφανώς και η κυβέρνηση βγάζει επίσης από μια εξαιρετικά δύσκολη θέση τις δημοτικές διοικήσεις. Τις απαλλάσσει από τη σύγκρουση με τους επιχειρηματίες εν όψει μάλιστα εκλογών. Και εθνικών και αυτοδιοικητικών. Όμως στο βωμό του πολιτικού οφέλους δεν μπορεί να θυσιάζεται ο δημόσιος χώρος και η ελευθερία του.

Εάν παραστεί εκ νέου η ανάγκη για μέτρα αντιμετώπισης της διασποράς του κορωνοϊού, προφανώς και μια νέα παράταση θα είναι θεμιτή και αιτιολογημένη. Αυτή τη στιγμή όμως που προωθείται είναι ύποπτη και εν πολλοίς αδικαιολόγητη. Η κυβέρνηση οφείλει να το ξαναδεί το θέμα, διότι με τις συνεχείς παρατάσεις παγιώνεται μια συνήθεια, που σε βάθος χρόνου θα έχει αρνητικές επιπτώσεις στο αστικό περιβάλλον. Κι αυτοί που σήμερα θεωρούν ότι τους εξυπηρετεί η παράταση, είτε είναι οι επιχειρήσεις είτε οι διοικήσεις των δήμων, είτε η ίδια η κυβέρνηση θα διαπιστώσουν ότι το πρόσκαιρο του πράγματος δεν είναι ο χρονικός ορίζοντας της παράτασης, αλλά τα "θετικά" του.

Και στο φινάλε τρεισήμισι μήνες κατάληψη ίσως είναι μια ανάσα δρόμος. Μια νέα αναγκαία παράταση όμως...

Η κυβέρνηση δέχτηκε την πίεση των επιχειρηματιών και των εκπροσώπων τους. Το βεβαιώνει η σχετική ανακοίνωση του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης για την τροπολογία. «Η εστίαση δεν έχει συνέλθει από τις αρνητικές συνέπειες της πανδημίας, η οποία δεν έχει ξεπεραστεί, τη στιγμή που έχει να αντιμετωπίσει και μια σειρά άλλων μεγάλων προβλημάτων που προέκυψαν, όπως η αύξηση τις τιμής της ενέργειας και των καυσίμων και οι ανατιμήσεις στην πλειοψηφία των προϊόντων. Ως εκ τούτου θεωρούμε πως η στήριξη του συγκεκριμένου κλάδου πρέπει να συνεχιστεί», αναφέρει μεταξύ άλλων το ΕΕΘ.

Να στηριχθεί ο συγκεκριμένος κλάδος και όλοι οι κλάδοι. Όχι όμως σε βάρος της πόλης. Υπάρχουν τρόποι στήριξης (πολλούς από τους οποίους έχει υιοθετήσει η κυβέρνηση), χωρίς να είναι ανάγκη να θυσιαστεί ο ελεύθερος δημόσιος χώρος. Κι επειδή κάθε τόσο έχουμε και μια κρίση, στην οποία το σύνηθες θύμα είναι κάθε σπιθαμή ελεύθερου δημόσιου χώρου δεν μπορεί να είναι πανάκεια η κατάληψή του και για τις επιπτώσεις από την ενεργειακή κρίση και για τις ανατιμήσεις και δια πάσαν νόσον.