Δέκα χρόνια πριν, τον Αύγουστο του 2010, η «Εγνατία Οδός ΑΕ» παρουσίαζε το «Ενιαίο Στρατηγικό Σχέδιο Υποδομών των Μεταφορών Θεσσαλονίκης» (στη φωτογραφία). Μια έκθεση για αναλυτικό σχεδιασμό και διαβούλευση, όπως αναφερόταν ή όπως το ονόμασαν τότε οι αρμόδιοι το masterplan του 2020.
Η δεκαετία πέρασε, το 2020 τελειώνει και όπως όλα τα μεγαλεπήβολα σχέδια, οι δήθεν προγραμματισμοί και οι όποιες προσπάθειες υλοποίησής τους για τη Θεσσαλονίκη, το masterplan αποδείχτηκε μια έκθεση ιδεών κενή περιεχομένου. Ένα όνειρο απατηλό. Στην καλύτερη περίπτωση ένα πλάνο χωρίς ορίζοντα υλοποίησης.
Κι όμως, σοβαρότατοι επιστήμονες, κορυφαίοι στο είδος τους συνεργάστηκαν για να δώσουν τις κατευθυντήριες γραμμές ανάπτυξης της Θεσσαλονίκης στο κρίσιμο κομμάτι των υποδομών. Άναψαν τη... σπίθα, αλλά φωτιά δεν άναψε ποτέ. Καλλιεργήθηκαν ελπίδες, είδαμε όλοι καθαρά προοπτικές γι' αυτή την περιοχή και καταλάβαμε τι μπορεί να γίνει ώστε αυτή η πόλη να γίνει σύγχρονη.
Πού κόλλησε το masterplan και δέκα χρόνια μετά, στον χρονικό ορίζοντα που έδινε για την ολοκλήρωση ακόμη και «φαραωνικών» έργων, δεν έγιναν ούτε τα ελάχιστα;
Είναι προφανές ότι εκ των υστέρων, δέκα χρόνια μετά, μπορεί καθένας να αντιληφθεί το ανεδαφικό του σχεδίου. Άλλωστε, κακώς ονομάστηκε σχέδιο. Ήταν περισσότερο μια αποτύπωση καλών προθέσεων για το μέλλον της Θεσσαλονίκης. Τι θα έπρεπε να γίνει, αλλά δεν έγινε και δύσκολα θα γίνει.
Το αναφέρω, επειδή το 2010 είχε ήδη έρθει στη χώρα η οικονομική κρίση και προφανώς έργα δισεκατομμυρίων ευρώ δεν μπορούσαν να γίνουν. Απλά είχαμε ένα πλάνο του τι θα θέλαμε ή τι πρέπει να γίνει στην περιοχή με τις υποδομές. Όχι τι θα κάνουμε και πότε μπορεί να υλοποιηθεί.
Προφανώς και στα οικονομικά δεδομένα δεν υπήρξε ίχνος βιωσιμότητας. Ό,τι προλάβαμε κάναμε... Που δεν κάναμε και πολλά. Χωρίς διασφαλισμένη χρηματοδότηση, χωρίς να έχουν λυθεί μείζονα ζητήματα με τα προτεινόμενα έργα, χωρίς πραγματική βάση ήταν αυτό το masterplan. Αγαθές προθέσεις, κατ' άλλους ούτε καν αγαθές...
Μας κορόιδεψαν; Δεν νομίζω ότι ήταν αυτή η πρόθεση. Προσωπικά αναγνωρίζω ότι αυτή η έκθεση καταγράφει μια σειρά από έργα υποδομής, που είναι ωφέλιμα, αποτελούν διεκδικήσεις και περιγράφουν τις προοπτικές της Θεσσαλονίκης, υποσχόμενα λύσεις σε χρονίζοντα προβλήματα. Τίποτα περισσότερο όμως. Οι χρονικές προβλέψεις, όταν δεν έχεις (και εκείνη την περίοδο είχε καταστεί σαφές πια ότι δεν επρόκειτο να έχεις) διασφαλισμένες χρηματοδοτήσεις είναι η σιγουριά του αφελούς ότι θα κερδίσει το τζόκερ. Ε κάποιος μπορεί να σταθεί κάποτε και τυχερός... Άλλωστε τι θέλαμε; Μόνο έργα 8,4 δισεκατομμυρίων ευρώ, όταν ήδη είχε αρχίσει η οικονομική κρίση. Όχι ότι αν δεν είχαμε βιώσει κρίση και μνημόνια θα γινόταν κάτι διαφορετικό...
Η έκθεση αυτή ήταν και παραμένει χρήσιμη. Δεν θεωρώ πεταμένα τα λεφτά που δόθηκαν για να εκπονηθεί. Είναι ένα σοβαρό, επιστημονικώς τεκμηριωμένο κείμενο, το οποίο μπορεί να χρησιμεύσει στο μέλλον. Δεν είχε καμιά σχέση όμως με το 2020, με ό,τι αυτό συνεπάγεται και με όποιες επιπτώσεις είχε στη δεκαετή πορεία της Θεσσαλονίκης.
Σήμερα, το διεκδικητικό πλαίσιο, οι υποδομές που ακόμη πρέπει να γίνουν στην περιοχή παραμένουν ίδιες με το 2010.
Για παράδειγμα πριν από δέκα χρόνια το masterplan ανέφερε για τις δημόσιες συγκοινωνίες ότι «κύριο μέλημα είναι να αρθρωθεί ένα πλήρες δίκτυο με όλα τα μέσα, το οποίο θα βασίζεται στην υλοποιούμενη γραμμή μετρό με τις επεκτάσεις της προς ανατολικά και δυτικά και θα αξιοποιεί τα λεωφορεία και ένα ελαφρύ μέσο με σταθερή τροχιά, που θα είναι τραμ ή ελαφρύ επιφανειακό μετρό – μονόραβδος σιδηρόδρομος (monorail) ανάλογα με τις περιβαλλοντικές και λειτουργικές μελέτες που θα γίνουν. Η προοπτική της θαλάσσιας αστικής και περιαστικής συγκοινωνίας μεταξύ των Δήμων Θεσσαλονίκης, Καλαμαριάς και Θερμαϊκού παραμένει, απαιτείται όμως πρώτα ειδική θεώρηση στο πλαίσιο του ολοκληρωμένου σχεδιασμού.
Όσον αφορά το βασικό οδικό δίκτυο, κύριο μέλημα της πρότασης είναι να αποκτήσουν η πόλη και η ευρύτερη περιοχή της δύο πλήρεις οδικούς δακτυλίους με τις απαραίτητες κάθετες και ακτινικές συνδέσεις τους, ενώ ταυτόχρονα να εξυπηρετούνται βασικές χρήσεις γης (π.χ. Αεροδρόμιο, Έκθεση, Πανεπιστήμιο, νοσοκομεία, κλπ) και να αποφεύγονται οι διαμπερείς μετακινήσεις από το κέντρο της πόλης.
Σημαντικό είναι επίσης και το θέμα της δημιουργίας / αναβάθμισης των τερματικών σταθμών συγκοινωνιών και χώρων στάθμευσης ΙΧ οχημάτων, όπως είναι οι υπόγειοι, επιφανειακοί ή πολυώροφοι χώροι στάθμευσης, σε άμεση όμως συνάφεια με το σύστημα Δημοσίων Συγκοινωνιών (ιδίως το Μετρό) και τους οδικούς δακτυλίους, καθώς και η δημιουργία των λεγόμενων 'πολυτροπικών' συγκοινωνιακών κέντρων, όπου συμβάλλουν πολλά μέσα μεταφοράς και επιτρέπουν την μετεπιβίβαση των μετακινουμένων από ένα μέσο σε άλλο».
Φαντάζομαι την απογοήτευση των συντακτών του masterplan όταν δέκα χρόνια μετά η ατζέντα είναι ίδια και απαράλλαχτη...
Για να κατανοήσει κάποιος το μέγεθος της απογοήτευσης αρκεί να επισημάνω ότι τα μόνα έργα από τις πολύ μεγάλες παρεμβάσεις που προέβλεπε το masterplan να ολοκληρωθούν το 2020 ή μετά αυτό το έτος είναι η περίφημη «Ζεύξη Θερμαϊκού», εκείνη η γέφυρα τύπου... Σαν Φρανσίσκο από το Αγγελοχώρι ως το Καλοχώρι, η επέκταση του μετρό σε Τούμπα – Χαριλάου και οι επεκτάσεις του μετρό με δίκτυο τραμ ανατολικά και δυτικά.
Όλα τα άλλα, όπως ο εξωτερικός δακτύλιος (πλέον εγκαταλείφθηκε), ο εσωτερικός δακτύλιος (θα έκλεινε με την υποθαλάσσια...), οι συνδέσεις τους, οι συνδέσεις του πολεοδομικού συγκροτήματος με τις εθνικές οδούς, το μετρό και πολλές επεκτάσεις του (περιμένουμε το 2023 και αν για τη βασική γραμμή...), το τραμ, τα πολυτροπικά συγκοινωνιακά κέντρα και τα πολλά (πάρα πολλά) πάρκινγκ υποτίθεται ότι σήμερα θα ήταν σε χρήση.
Σκεφτείτε τώρα τι από όλα αυτά είναι σε χρήση και θα αντιληφθείτε εύκολα γιατί η Θεσσαλονίκη χάνει τη μια ευκαιρία μετά την άλλη, γιατί οι προσδοκίες που καλλιεργούνται είναι στον... αέρα, γιατί τα προβλήματα της πόλης δεν λύνονται, γιατί αυτή η πόλη ζει σε μια μόνιμη μιζέρια και με φρούδες ελπίδες.
Όταν το 2010 πιστέψαμε ότι έστω με καθυστέρηση υπάρχει ένα συνολικό σχέδιο για τις μεγάλες βασικές υποδομές της περιοχής, που κάποια στιγμή (εκτός χρονοδιαγραμμάτων πάντα) μπορεί να υλοποιηθεί και να δώσει προοπτική στη Θεσσαλονίκη προφανώς προτιμήσαμε να κλείσουμε τα μάτια στην πραγματικότητα. Υπολογιζόμενο κόστος ολοκλήρωσης όλων των υποδομών 8,4 δισεκατομμύρια ευρώ... Τα οποία και να τα είχαμε θα κατορθώναμε να τα απορροφήσουμε μέσα σε δέκα χρόνια.
Αν είναι να κάνεις το όνειρο να είναι έγχρωμο.