Έπειτα από προετοιμασίες αρκετών μηνών, τη Δευτέρα 13 Σεπτεμβρίου χτύπησαν τα πρώτα θυροτηλέφωνα διαμερισμάτων, καθώς ξεκίνησε η έρευνα πόρτα πόρτα, στο πλαίσιο της εκπόνησης της Μελέτης Ανάπτυξης Μετρό Θεσσαλονίκης (ΜΑΜΘ).
Σκοπός της ΜΑΜΘ είναι να δώσει απαντήσεις σε ένα από τα σημαντικότερα ερωτήματα που αφορούν την καθημερινή λειτουργία του πολεοδομικού συγκροτήματος Θεσσαλονίκης και, συγκεκριμένα, τη διαμόρφωση του νέου συγκοινωνιακού χάρτη της περιοχής για τα επόμενα είκοσι χρόνια. Η σύμβαση με τον ανάδοχο, την ADT ΩΜΕΓΑ, είχε υπογραφεί τον Σεπτέμβριο του 2020. Ωστόσο χρειάστηκε αρκετός χρόνος προετοιμασίας και επιπλέον, θα έπρεπε να υπάρξει και κάποια σχετική επιστροφή στην κανονικότητα μετά τα αλλεπάλληλα lockdown εξ αιτίας του κορωνοϊού. Η περίοδος αυτή κρίθηκε κατάλληλη καθώς η οικονομία λειτουργεί, ενώ από τη Δευτέρα άνοιξαν και τα σχολεία, άρα οι μετακινήσεις στο πολεοδομικό συγκρότημα βρίσκονται σε πλήρη ανάπτυξη. Κατά την περίοδο της έρευνας περίπου εκατό ερευνητές θα ξεχυθούν σε δρόμους, διασταυρώσεις, αστικά λεωφορεία, αλλά και σε σπίτια, προκειμένου να συλλέξουν τα αναγκαία στοιχεία.
Η ΜΑΜΘ θεωρείται αναγκαία καθώς η τελευταία κυκλοφοριακή μελέτη βάσει της οποίας χαράχθηκε η βασική γραμμή του μετρό και η επέκταση προς Καλαμαριά, ολοκληρώθηκε το 2000 από τον τότε Οργανισμό Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης. Η νέα μελέτη είναι εκείνη η οποία θα δείξει προς τα πού θα πρέπει να γίνουν, όταν θα γίνουν, οι επεκτάσεις του μετρό Θεσσαλονίκης, ποια άλλα μέσα δημόσιας συγκοινωνίας έχει ανάγκη η περιοχή, πώς θα συνδυάζονται μεταξύ τους τα μέσα μεταφοράς, εν ολίγοις, ποιος θα είναι ο νέος συγκοινωνιακός χάρτης για την περιοχή της Θεσσαλονίκης με ορίζοντα έως το 2040.
Η περιοχή μελέτης περιλαμβάνει το πολεοδομικό συγκρότημα και την περιαστική ζώνη, με πληθυσμό 1.110.000 κατοίκους, που αντιστοιχεί στο 89% του συνολικού πληθυσμού της περιφερειακής ενότητας Θεσσαλονίκης. Η περιοχή εκτείνεται βόρεια μέχρι τους δήμους Ωραιοκάστρου και Λαγκαδά, δυτικά μέχρι το δήμο Δέλτα, ανατολικά περιλαμβάνει το δήμο Πυλαίας Χορτιάτη και νότια τους δήμους Θέρμης και Θερμαϊκού. Όλη αυτή η περιοχή χωρίζεται σε οκτώ τομείς και 315 κυκλοφοριακές ζώνες. Για τη διεξαγωγή της έρευνας υπάρχει στενή συνεργασία του αναδόχου με την Αττικό Μετρό, τον Οργανισμό Συγκοινωνιακού Έργου Θεσσαλονίκης καθώς και με διάφορες υπηρεσίες (τροχαία κ.λπ.).
Ερωτηματολόγια στα νοικοκυριά
Η έρευνα στα νοικοκυριά είναι ένα μόνο από τα πεδία συλλογής των στοιχείων. Ξεκίνησε τη Δευτέρα και αποσκοπεί στη συλλογή, επεξεργασία και αξιολόγηση δεδομένων σχετικών με τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά και τα χαρακτηριστικά των μετακινήσεων του πληθυσμού της περιοχής μελέτης. Θα γίνει σε δύο φάσεις, φθινόπωρο και άνοιξη. Περιλαμβάνει κατ' οίκον συνεντεύξεις σε τυχαίο δείγμα νοικοκυριών. Στην περιοχή μελέτης έχουν καταγραφεί περίπου 380.000 νοικοκυριά, συνεντεύξεις θα γίνουν σε 12.000 (3%).
Οι συνεντεύξεις θα γίνονται από Τρίτη έως Σάββατο και θα καταγράφουν τις μετακινήσεις της προηγούμενης ημέρας. Από αυτήν θα προκύψουν στοιχεία για τον αριθμό των μετακινήσεων των μελών του νοικοκυριού, την ώρα και τη διάρκεια των μετακινήσεων, την προέλευση και τον προορισμό, το μεταφορικό μέσο και το σκοπό των μετακινήσεων. Σε πρώτη φάση οι ερευνητές επισκέπτονται τα νοικοκυριά και παραδίδουν έναν ενημερωτικό φάκελο και στη συνέχεια κλείνουν ραντεβού για τη συμπλήρωση των ερωτηματολογίων. Η όλη διαδικασία διαρκεί περίπου 15 λεπτά, ενώ αυτός ο κύκλος της έρευνας θα ολοκληρωθεί έως το τέλος του χρόνου.
Το ερωτηματολόγιο χωρίζεται σε τρία μέρη:
- Το πρώτο αφορά την ταυτότητα του νοικοκυριού, μέγεθος, εισόδημα, αριθμός απασχολούμενων μελών, μεταφορικά μέσα (ΙΧ, ποδήλατα, δίκυκλα κ.λπ.), χαρακτηριστικά κατοικίας κ.ο.κ.
- Το δεύτερο αφορά την ταυτότητα του κάθε μέλους, ηλικία, απασχόληση, εάν έχει δίπλωμα ή όχι (για τα ενήλικα μέλη)
- Το τρίτο μέρος αφορά το είδος των μετακινήσεων των μελών του νοικοκυριού.
Τα υπόλοιπα πεδία της έρευνας
Εκτός από τα νοικοκυριά θα ακολουθήσουν ανάλογες έρευνες, με συμπλήρωση ερωτηματολογίων και σε άλλα πεδία.
- Έρευνα στο κύριο οδικό δίκτυο: Θα γίνει με συνεντεύξεις σε εποχούμενους, στο κύριο οδικό δίκτυο. Συμπληρωματικά θα γίνουν και μετρήσεις κυκλοφοριακού φόρτου σε αυτούς τους δρόμους. Σκοπός αυτής της πτυχής της έρευνας είναι να προσδιοριστούν τα βασικά χαρακτηριστικά των μετακινήσεων. Θα προηγηθεί απογραφή του κύριου οδικού δικτύου της περιοχής μελέτης. Θα γίνουν μετρήσεις κυκλοφοριακού φόρτου σε τουλάχιστον 100 σημεία του οδικού δικτύου και σε περίπου 130 κόμβους, επί δύο τυπικές εργάσιμες ημέρες, καθ' όλο το 24ωρο.
- Έρευνα προέλευσης – προορισμού μετακινήσεων παρά την οδό: Θα γίνει σε 43 συγκεκριμένες θέσεις, όπου θα είναι δυνατή η προσωρινή στάση τουλάχιστον τριών επιβατικών οχημάτων, σε σημεία με δυνατότητα επιβράδυνσης (π.χ. κοντά σε σηματοδότες). Σε καθένα από αυτά τα 43 σημεία θα συμπληρώνονται ερωτηματολόγια επί 12ωρο, από οδηγούς δικύκλων, ΙΧ επιβατικών αυτοκινήτων και ημιφορτηγών και από επιβάτες ταξί.
- Έρευνα μετακινήσεων στα δημόσια μέσα μεταφοράς: Αυτή χωρίζεται σε δύο μέρη. Το πρώτο περιλαμβάνει έρευνα μετακινήσεων στα αστικά λεωφορεία, με μετρήσεις επιβίβασης/αποβίβασης και σημειακές μετρήσεις επιβατικού φόρτου σε στάσεις λεωφορείων. Παράλληλα με τις μετρήσεις εντός των λεωφορείων, θα γίνονται και σημειακές μετρήσεις επιβατικού φόρτου σε συγκεκριμένες στάσεις από τις οποίες διέρχονται πολλές λεωφορειακές γραμμές.
Το δεύτερο μέρος της έρευνας αφορά μετακινήσεις στους επιβατικούς τερματικούς σταθμούς με συνεντεύξεις σε δείγμα επιβατών που εισέρχονται στην περιοχή μελέτης. Η έρευνα αυτή θα γίνει σε τέσσερις σταθμούς και συγκεκριμένα, στο αεροδρόμιο, στο νέο σιδηροδρομικό σταθμό, στον υπεραστικό σταθμό ΚΤΕΛ Μακεδονία και στον σταθμό των ΚΤΕΛ Χαλκιδικής. Στόχος είναι η καταγραφή των βασικών χαρακτηριστικών των εξωτερικών μετακινήσεων που εισέρχονται προς το πολεοδομικό συγκρότημα.
Με βάση τα στοιχεία τα οποία θα συλλεγούν από τη φάση Α' της μελέτης ο ανάδοχος θα κληθεί στη συνέχεια να αναπτύξει ένα συγκοινωνιακό μοντέλο στρατηγικού σχεδιασμού το οποίο θα παρέχει τη δυνατότητα διερεύνησης και αξιολόγησης εναλλακτικών λύσεων συγκοινωνιακής υποδομής. Ο ρόλος του συγκοινωνιακού μοντέλου είναι η προσομοίωση της συγκοινωνιακής λειτουργίας της περιοχής μελέτης σε ένα δεδομένο χρονικό ορίζοντα, εν προκειμένω εικοσαετίας, ώστε να δημιουργηθεί η σύνδεση μεταξύ προσφοράς (δίκτυα μεταφοράς) και ζήτησης (μετακινήσεις).