Skip to main content

Θεσσαλονίκη: Τα Κάστρα της Βιομηχανίας φάρος ιστορίας και κοινωνικού αποτυπώματος (φωτο)

Εγκαταλελειμμένα βιομηχανικά κτήρια σε όλη τη χώρα αναδεικνύει το Πανελλήνιο Συνέδριο Αρχιτεκτονικής που διοργανώνει το ΤΕΕ/ΤΚΜ στο λιμάνι

Άλλοτε έσφυζαν από ζωή και οργασμό παραγωγικής δραστηριότητας, σήμερα απομένουν κουφάρια παρατημένα στο χρόνο και στην εγκατάλειψη. Εκατοντάδες βιομηχανικά κτήρια ρημάζουν αφρόντιστα σε όλη τη χώρα με τη βόρεια Ελλάδα να συγκεντρώνει αρκετά από αυτά και τη Θεσσαλονίκη να έχει ως χαρακτηριστικά παραδείγματα το FIX, την κεραμοποιία Αλλατίνη,κ. ά.

Άλλα πάλι έχουν αξιοποιηθεί, όπως το παλιό εργοστάσιο πλινθοκεραμοποιίας Τσαλαπάτα στον Βόλο, που έχει μεταμορφωθεί σε ένα σύγχρονο μουσείο και λειτουργεί από το Πολιτιστικό Ίδρυμα του Ομίλου Πειραιώς.

«Τα Κάστρα της Βιομηχανίας», είναι το θέμα του τριήμερου Πανελλήνιου Συνεδρίου Αρχιτεκτονικής που διοργανώνει το ΤΕΕ/Τμήμα Κεντρικής Μακεδονίας στην Αποθήκη Δ΄του λιμανιού Θεσσαλονίκης.

Ο πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής του συνεδρίου, αρχιτέκτονας, Πρόδρομος Νικηφορίδης, είπε πως χρειάστηκε 1,5 χρόνος για να ολοκληρωθεί η ιδέα του συνεδρίου και αναφέρθηκε στην περίπτωση του Βόλου, που όπως είπε «έχει αξιοποιήσει πολλά βιομηχανικά κτήρια, ενώ εδώ στη Θεσσαλονίκη έχουμε κτήρια κοσμήματα όπως το FIX, το Αλλατίνη που παραμένουν ανεκμετάλλευτα».

Ο Σταθμός Γεωργικής Έρευνας Σερρών, αποτελεί μια χαρακτηριστική περίπτωση κτηριακών εγκαταστάσεων που στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν ένα κόσμημα για την ευρύτερη περιοχή, σήμερα όμως είναι αφημένο στην τύχη του.

Μελετώντας τον Σταθμό, η λέκτορας του Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδας, Ελένη Βλαχονάσιου, η επίκουρη καθηγήτρια στο ίδιο πανεπιστήμιο Μαρία Δανιήλ και ο αρχιτέκτονας Κωνσταντίνος Παπαγούτης ιχνηλάτησαν την αρχιτεκτονική και βιομηχανική ταυτότητα του δικτύου πρύτυπων εγκαταστάσεων αγροτικής παραγωγής και παρουσίασαν την έρευνά τους, την Πέμπτη, κατά την πρώτη μέρα του συνεδρίου.

Ο Σταθμός Γεωργικής Έρευνας Σερρών είναι ένα συγκρότημα κτηρίων με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική ταυτότητα. Βρίσκεται στα νότια της πόλης των Σερρών, στην περιφερειακή οδό Σερρών-Νιγρίτας και σε ένα αγρόκτημα 1000 στρ. όπου μόνο το 1/10 καλύπτουν τα κτήρια και το υπόλοιπο αφορά σε καλλιεργήσιμη έκταση.

Ιδρύθηκε το 1908-1909 για να λειτουργήσει ως Γεωργική Σχολή με γερμανικά πρότυπα για την θεωρητική εκπαίδευση και πρακτική κατάρτιση των σπουδαστών, πολύ νωρίς ωστόσο, το 1914 μετατράπηκε σε γεωργικό σταθμό.

Η Ελ. Βλαχονάσιου που παρουσίασε τη μελέτη εκ μέρους της ομάδας ανέφερε ότι υπήρξαν τρεις φάσεις για τη χρονολόγηση των κτηριακών εγκαταστάσεων: 1908-1930, 1930-1960, 1960-1980. Από τα 36 κτήρια τα 17 κατασκευάστηκαν πριν το 1960 και τα 16 μετά.

Στάβλοι, εργαστήρια, κτήρια διοίκησης, αποθήκες, ξενώνες, κοινόχρηστοι χώροι, θυμίζουν πως στις αρχές του 20ου αιώνα ο χώρος αυτός φιλοξενούσε εκατοντάδες σπουδαστές, εκπαιδευτικούς και εργαζόμενους.

Από το 2010 ο χώρος έχει πλήρως εγκαταλειφθεί και μόνο ένα μικρό μέρος του είναι επισκέψιμο, ενώ ελάχιστος αλλά πολύ ιδιαίτερος εξοπλισμός έχει απομείνει στα κουφάρια των κτηρίων, που χρήζει συντήρησης και ανάδειξης.

Όπως είπε η κ. Βλαχονάσιου στη Voria.gr όλο το βιομηχανικό συγκρότημα ανήκει στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και παραμένει αναξιοποίητο, ενώ θα μπορούσε να αναδειχθεί, καθώς αποτελεί μοναδικό τεκμήριο της βιομηχανικής κληρονομιάς για την ευρύτερη περιοχή.

Τα αρχεία της Β Ι.Δ.Α.

Η περίπτωση του Σταθμού Γεωργικής Έρευνας Σερρών δεν είναι η μοναδική. Εκατοντάδες άλλοι βιομηχανικοί χώροι, που αποτελούν τοπόσημα για την περιοχή, όπου βρίσκονται, αναμένουν τη φροντίδα των αρχών για να αναδειχθεί η προηγούμενη ή μια νέα τους χρήση.

Το επισήμανε ο χημικός-μηχανικός. Ηρακλής Φασουράκης, που μίλησε στο συνέδριο για ομάδα ΒΙ.ΔΑ, που μέσω των Βιομηχανικών Δελτίων Απογραφής διασώζουν την ελληνική βιομηχανική κληρονομιά. Τόνισε ωστόσο την ανάγκη διεπιστημονικής συνεργασίας για την προστασία των κτηρίων αυτών, πολλά από τα οποία, όπως είπε, είναι σε κακή κατάσταση.

Εκτός από την τοιχοποιία τα κτήρια είναι σημαντικά και για τον εξοπλισμό τους. Εδώ και 30 χρόνια ασχολείται συστηματικά με τον μηχανολογικό εξοπλισμό παλαιών κτηρίων ο μηχανολόγος μηχανικός, Αθανάσιος Χατζηγώγας κι όπως ανέφερε από το βήμα του συνεδρίου «ο εξοπλισμός ενός εργοστασίου αποτελεί πηγή γνώσης για την ίδια τη βιομηχανική παραγωγή, το περιβάλλον, την υγιεινή, την ασφάλεια, τις συνθήκες εργασίας, αλλά επιπλέον δείχνει την κοινωνική δραστηριότητα της περιοχής».

Ανέφερε μάλιστα ως περίπτωση καλής αξιοποίησης εξοπλισμού, παλαιών μηχανημάτων για την ύδρευση που διασώθηκαν από την ΕΥΑΘ και σήμερα φιλοξενούνται στο Μουσείο Ύδρευσης, κάποια δε από αυτά μπορούν σε έκτακτη περίπτωση ακόμη και να χρησιμοποιηθούν.

Αλλά και στο πλινθοκεραμοποιίο Τσαλαπάτα στον Βόλο, μια παλιά ατμομηχανή αποκαταστάθηκε και αποτελεί πλέον υπαίθριο έκθεμα στο χώρο.

Τζιτζικώστας: Εκατοντάδες παρεμβάσεις σε κάθε γειτονιά

Στον χαιρετισμό του κατά την έναρξη του συνεδρίου ο περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολος Τζιτζικώστας, αναφέρθηκε στην μεγάλη παρέμβαση που αφορά την ανάπλαση του παραλιακού μετώπου, «που επανασυνδέει την πόλη με τη θάλασσα», στην ανάπλαση της ΔΕΘ, αλλά και στο Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά.
Ο κ. Τζιτζικώστας είπε ότι “ως περιφέρεια κεντρικής Μακεδονίας δίνουμε κίνητρα πολεοδομικά και γίνονται εκατοντάδες παρεμβάσεις σε κάθε γειτονιά. Σε όλη την κεντρική Μακεδονία γίνονται 8.500 έργα».

Ο πρόεδρος του ΤΕΕ/ΤΚΜ, Γιώργος Τσακούμης, σημείωσε πως το θέμα της βιομηχανικής κληρονομιάς έχει παραμεληθεί τα τελευταία χρόνια και σημείωσε ιδιαίτερα κάποιους μεγάλους βιομηχανικούς χώρους της πόλης, όπως το FIX, οι Μύλοι Αλλατίνη, η Κεραμοποιία Αλλατίνη, κ.ά.

Όπως είπε ο κ. Τσακούμης, ο διαμοιρασμός αρμοδιοτήτων και το μπερδεμένο ιδιοκτησιακό καθεστώς σε πολλές περιπτώσεις δεν επιτρέπουν την αξιοποίηση αυτών των κτηρίων, ενώ εκτίμησε ότι η επανάχρηση βιομηχανικών χώρων συνάδει με την αειφόρο ανάπτυξη.

Οι φωτογραφίες από τα κτήρια του Σταθμού Γεωργικής Έρευνας Σερρών παραχωρήθηκαν από τους κ.κ.Βλαχονάσιου, Δανιήλ, Παπαγούτη.