Ο δήμαρχος Ωραιοκάστρου πανηγυρίζει μέσω των social media για την επιλογή της Λητής ως τοποθεσίας για την ανέγερση του νέου ογκολογικού νοσοκομείου με τη φράση «τεράστιες πλέον οι δυνατότητες ανάπτυξης της περιοχής μας». Βεβαίως δεν εξηγεί τους λόγους για τους οποίους ένα νοσοκομείο, το οποίο θα βρίσκεται στη μέση του πουθενά θα συμβάλλει στην «ανάπτυξη», ούτε ποιες είναι οι «τεράστιες δυνατότητες της περιοχής» που το συγκεκριμένο έργο θα απελευθερώσει. Πιθανόν τα τρία-τέσσερα τυροπιτάδικα που θα δημιουργηθούν, τα ένα δύο μίνι μάρκετ και τα ένα δύο μικρά ξενοδοχεία που επίσης θα δημιουργηθούν –αν δεν υπάρχουν- για να καλύψουν τις ανάγκες των ασθενών και των συγγενών τους. Προφανώς όλα αυτά ισχύουν.
Είναι καλοδεχούμενα για κάθε περιοχή, αλλά απέχουν έτη φωτός από την προσδοκία «τεράστιες πλέον οι δυνατότητες ανάπτυξης της περιοχής».
Οι δήμαρχοι και άλλοι παράγοντες της δυτικής Θεσσαλονίκης ακόμη δεν έχουν εγκαταλείψει τη διεκδίκηση της κατασκευής νέου εκθεσιακού κέντρου στη Σίνδο, όπου προτείνουν να μεταφερθούν οι δραστηριότητες της Διεθνούς Εκθέσεως. Φυσικά εξυπονοούν ότι αν συμβεί κάτι τέτοιο, όπως προγραμματιζόταν το 2009, δηλαδή πριν από τη χρεοκοπία της χώρας, το έργο θα «συμπληρωθεί» με όλες τις απαιτούμενες παράλληλες επενδύσεις, κυρίως τη σύνδεση με προαστιακό σιδηρόδρομο, ως προέκταση του μετρό. Χωρίς αμφιβολία είναι κάτι δύσκολο, όχι μόνο ως απόφαση, αφού η βούληση που προωθείται είναι η ανάπλαση του υφιστάμενου εκθεσιακού και συνεδριακού κέντρου της ΔΕΘ στο κέντρο της πόλης, αλλά και ως υλοποίηση. Είναι πολύπλοκο, χρονοβόρο και πολυδάπανο έργο, που θα συμβάλει στην ανάπτυξη της περιοχής, αλλά είναι μάλλον αμφίβολο εάν αυτή η ανάπτυξη είναι του μεγέθους που οι δήμαρχοι φαντάζονται, οραματίζονται και εξαγγέλλουν.
Στην ανατολική πλευρά της Θεσσαλονίκης –ένα τρίτο παράδειγμα- το ελληνικό κράτος στηρίζει την δημιουργία από ιδιωτικούς φορείς ενός επιχειρηματικού πάρκου 4ης γενιάς, κατάλληλου για έρευνες και άλλες καινοτομικές δράσεις, με την παραχώρηση σχεδόν 700 στρεμμάτων γης, με ενδιάμεσο την Αλεξάνδρεια Ζώνη Καινοτομίας. Και σε αυτή την περίπτωση το βάρος πέφτει στο κατασκευαστικό κομμάτι του εγχειρήματος -πώς θα διαμορφωθεί ο χώρος, ποιες υποδομές χρειάζονται, ποια κτήρια θα ανεγερθούν πρώτα, πως θα χωριστούν τα οικόπεδα κλπ.-, ενώ τίποτα δεν έχουμε ακούσει μέχρι στιγμής για τους όρους και τις προϋποθέσεις που θα πρέπει να διαμορφωθούν, προκειμένου η Θεσσαλονίκη να προσελκύσει καινοτομικές εταιρείες, τεχνολογίες αιχμής και εξειδικευμένους επιστήμονες, ώστε να δικαιωθεί το όραμα του καινοτομικού και τεχνολογικού κέντρου της Νοτιοανατολικής Ευρώπης ή –έστω- των νοτίων Βαλκανίων.
Όλες αυτές οι περιπτώσεις έχουν αρκετά κοινά σημεία και ίσως γι’ αυτό τις ίδιες αδυναμίες.
Σημειώστε:
Πρώτον, αναφέρονται στην ανάπτυξη κάποιων σημείων της Θεσσαλονίκης, άρα και συνολικά της περιοχής.
Δεύτερον, έχουν στο επίκεντρο τους κατασκευαστικές εργασίες, από τούβλα και μπετά, μέχρι δρόμους, δίκτυα ύδρευσης και αποχέτευσης, ακόμη και πάρκα με σιντριβάνια.
Τρίτον, προσεγγίζουν το θέμα της ανάπτυξης –άλλο λιγότερο και άλλο περισσότερο- με βλέμμα το οποίο ξεκινώντας από το χθες φτάνει στις παρυφές του σήμερα, αποφεύγοντας στην ουσία το αύριο. Διότι στον προχωρημένο 21ο αιώνα η άποψη ότι το αύριο θα αποτελέσει μια προέκταση του σήμερα, το οποίο ενδεχομένως είναι προέκταση του χθες, είναι μάλλον εκτός πραγματικότητας. Η εποχή δεν γυρίζει σελίδα, αλλάζει κεφάλαιο. Ξαναγράφει πολλά απ’ όσα γνωρίζαμε από την αρχή, εν πολλοίς πάνω σε λευκές σελίδες.
Διότι -καλώς ή κακώς- τόσο ένα νοσοκομείο, όσο και ένα εκθεσιακό κέντρο, αλλά και ένα σύγχρονο επιχειρηματικό πάρκο, στις μέρες μας δεν μπορούν να αποτελέσουν βασικούς αναπτυξιακούς μοχλούς για τη Θεσσαλονίκη. Το επιχείρημα δικαιολογείται μόνο από τη δημιουργία κατασκευών σε άδεια οικόπεδα, οπότε κάποιο όφελος θα υπάρξει. Μόνο που η αναπτυξιακή αξία του real estate στην εποχή μας βαίνει μειούμενη, ιδιαίτερα όταν δεν αφορά οικιστικές παρεμβάσεις. Και σίγουρα δεν απαντά στο αίτημα της ανάπτυξης με τους σύγχρονους όρους που θέτει επιτακτικά η ψηφιακή εποχή. Όταν έχουμε ήδη στη διάθεσή μας –μεταξύ άλλων- το Internet of Things, τα κρυπτονομίσματα και το blockchain, αλλά και γενικότερα τεχνολογίες, οι οποίες από τη φύση τους καταργούν από διάμεσους παράγοντες και θεσμικές δεσμεύσεις μέχρι εμπεδωμένες παραδοχές, κάθε συζήτηση με προοπτική δεκαετίας και βάλε που δεν τους περιλαμβάνει –για την ακρίβεια κάθε συζήτηση που δεν ξεκινάει από αυτούς- ανήκει σε προηγούμενες δεκαετίες, άρα στον προηγούμενο αιώνα. Επίσης η δημιουργική ενεργοποίηση του ιδιωτικού τομέα, δηλαδή η επιχειρηματικότητα, που στην Ελλάδα παραμένει για κάποιους ποινικοποιημένη έννοια, αλλά και η πράσινη οικονομία και το περιβάλλον αποτελούν, πλέον, βασικά συστατικά μιας διατηρήσιμης ανάπτυξης.
Στο περιθώριο των εγκαινίων της 85ης Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης, λίγα Σαββατοκύριακα πριν, τρεις υπουργοί σε κάποια φάση αναμονής συζητούσαν σε πηγαδάκι με καθηγητή του Πολυτεχνείου της Θεσσαλονίκης. Διαμαρτύρονταν, μάλιστα, επειδή –όπως έλεγαν- τόσα έργα γίνονται ή προγραμματίζονται στην πόλη, αλλά η κοινωνία της δείχνει να παραμένει ανικανοποίητη. Τον ρώτησαν, μάλιστα, ποιο είναι κατά την άποψη του το κρισιμότερο έργο για την ανάπτυξη της περιοχής. Εκείνος απάντησε χωρίς δεύτερη σκέψη, διότι προφανώς το θέμα τον είχε απασχολήσει, «να αποκτήσουν η Θεσσαλονίκη και η Κεντρική Μακεδονία το συντομότερο δυνατό το πληρέστερο, ταχύτερο και ποιοτικότερο δίκτυο 5G, προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι επιχειρήσεις και οι επαγγελματίες, δηλαδή η αγορά που δημιουργεί πλούτο και θέσεις εργασίας, αλλά και το επιστημονικό δυναμικό και οι φοιτητές, όσοι τουλάχιστον βρίσκονται στην αιχμή διαβάζοντας, δουλεύοντας και προετοιμάζοντας την επόμενη ημέρα, που στην πραγματικότητα είναι ήδη εδώ». Η συζήτηση για την ανάπτυξη της Θεσσαλονίκης ανάμεσα στους τέσσερις ολοκληρώθηκε κάπου εκεί…
ΥΓ. Τα μεγάλα έργα της Θεσσαλονίκης που γίνονται ή προγραμματίζονται, από το μετρό και τη νέα fly over περιφερειακή οδό, μέχρι τις αναπλάσεις του στρατοπέδου Παύλου Μελά και της ΔΕΘ, μέχρι την επέκταση της 6ης προβλήτας του λιμανιού, χρειάζονται στη Θεσσαλονίκη και πρέπει να τελειώσουν το συντομότερο δυνατό. Όπως και οποιοδήποτε άλλο έργο που θα βελτιώσει τη λειτουργικότητα και θα διευκολύνει την καθημερινότητα της πόλης και της ευρύτερης περιοχής. Μόνο που η μεγάλη εικόνα, η ουσιαστική ανάπτυξη με την παραγωγή κοινωνικού πλούτου και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των Θεσσαλονικέων θα εξαρτάται κάθε μέρα και λιγότερο από αυτά.