«Την περίοδο της ελληνικής οικονομικής κρίσης και ύφεσης, στη δεκαετία του 2010, τα μετρητά ήταν χρυσάφι. Σήμερα, στην εποχή του πληθωρισμού, των ανατιμήσεων και της ακρίβειας τα μετρητά είναι… σκουπίδια».
Αυτό υποστήριζε πριν από λίγες ημέρες γνωστός Θεσσαλονικιός επιχειρηματίας σε μια παρέα με συναδέλφους του, που συζητούσαν τις εξελίξεις και τις προοπτικές της τρέχουσας περιόδου. Διότι για πρώτη φορά εδώ και πάνω από 20 χρόνια η ελληνική αγορά βρίσκεται αντιμέτωπη και καλείται να διαχειριστεί έναν πληθωρισμό που τρέχει με διψήφιο ποσοστό. Κι όταν αυτό συμβαίνει σε ένα περιβάλλον που έχει εκπαιδευτεί να λειτουργεί με συνθήκες νομισματικής σταθερότητας και σταθερών τιμών το πρόβλημα είναι μεγάλο ή μπορεί να γίνει μεγάλο.
Χαρακτηριστικό του σπασμωδικού τρόπου που αντιδρά η αγορά και της αμηχανίας των επιχειρηματιών είναι η τακτική που εφαρμόζουν κάποιοι εργολάβοι νεόδμητων οικοδομών στη Θεσσαλονίκη, που βρίσκονται σε φάση κατασκευής κι έχουν ακόμη διαμερίσματα προς πώληση. Προτείνουν στους ενδιαφερόμενους μια πολύ υψηλή τιμή –ίσως και 40% ή 50% πάνω από αυτήν που ισχύει στην περιοχή-, ώστε να είναι… καλυμμένοι για τους επόμενους μήνες μέχρι να τελειώσουν τις εργασίες και να παραδώσουν το ακίνητο. Κάπως έτσι οι τιμές στην πιάτσα ακούγονται… τσιμπημένες, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι γίνονται αγοραπωλησίες. Οι αγοραστές κάνουν πίσω και οι τράπεζες που είναι να δανειοδοτήσουν τις αγορές απορρίπτουν τις υπερβολές. Όλο και περισσότεροι υποψήφιοι αγοραστές ακινήτου τραβούν «χειρόφρενο» και συνεννοούνται με τους μεσίτες να περιμένουν μέχρι να ξεκαθαρίσει το τοπίο. Μόνο που στη δεδομένη συγκυρία δεν αποκλείεται η εικόνα που υπάρχει να παραμείνει θολή και απρόβλεπτη για σημαντικό χρονικό διάστημα εντός του 2023. Ακόμη κι αν ληφθούν μέτρα, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τις τιμές της ενέργειας και των καυσίμων το πιθανότερο σενάριο είναι να ανακοπεί η ανοδική πορεία του πληθωρισμού, όχι να αντιστραφεί.
Σύμφωνα με τη δημοσιογραφική εκφραστική μανιέρα πρόκειται για «σταυρόλεξο για πολύ δυνατούς λύτες». Που επιπλέον προϋποθέτει μαντικές ικανότητες. Κάτι που αγγίζει και το ίδιο το κράτος, στη διαχείριση των υποθέσεών του. Γι’ αυτό ακόμη και στο υπουργείο Οικονομικών ανησυχούν ζωηρά για τον πληθωρισμό σε σχέση με το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ιδιαίτερα για τα έργα υποδομής. Ανησυχούν εις διπλούν:
Αφενός για τους προϋπολογισμούς, οι οποίοι, πλέον, δεν επαρκούν για την ολοκλήρωση των έργων, και αφετέρου για τα χρονοδιαγράμματα, που είναι πολύ αυστηρά και λόγω καθυστερήσεων μπορούν να πέσουν έξω. Για παράδειγμα οι οδικοί άξονες, οι παρεμβάσεις στο σιδηροδρομικό δίκτυο, αλλά και τα έργα ΑΠΕ. Στο επίπεδο του κόστους το πρόβλημα είναι ότι οι τιμές συνεχίζουν να αυξάνονται, κάτι που είναι αδύνατον να παρακολουθήσει ο προϋπολογισμός κάθε έργου. Συνεπώς σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να βρεθεί η «χρυσή τομή», ανάμεσα σε αυτά που πρέπει να γίνουν και σε αυτά που μπορούν να γίνουν. Για κάθε έργο ή να αυξηθεί ο προϋπολογισμός ή να μειωθεί το φυσικό αντικείμενο. Για έργα που έχουν ήδη κατοχυρωθεί υπάρχει, παράλληλα, ο κίνδυνος να προσφύγουν όσοι έχασαν τον διαγωνισμό, με την αιτιολογία ότι τα δεδομένα έχουν αλλάξει, κάτι που θα ανατρέψει τα χρονοδιαγράμματα.
Με αυτά τα δεδομένα, που σε σημαντικό βαθμό επηρεάζουν οριζόντια την οικονομία και κάθε δραστηριότητα, η δουλειά της κυβέρνησης γίνεται ακόμη πιο δύσκολη. Τώρα που όπως φαίνεται έχει φύγει από τη μέση το άγχος της άμεσης προσφυγής στις κάλπες, οι απαντήσεις επείγουν. Ο Κ. Μητσοτάκης οφείλει να ανέβει στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης όχι απλώς με ένα πλάνο ενισχύσεων και ελαφρύνσεων, αλλά με ένα σχέδιο, μια μέθοδο διαχείρισης της κατάστασης. Φυσικά η αγορά θα δώσει διεξόδους, ο πληθωρισμός είναι σύμφυτος με τη λειτουργία της. Αλλά απαιτούνται και πολιτικές παρεμβάσεις. Διότι τα μετρητά μπορεί να μην ήταν ακριβώς χρυσάφι στην ελληνική ύφεση ούτε ακριβώς σκουπίδια στις μέρες του πληθωρισμού, αλλά σίγουρα σχετικοποιούν τις αξίες προϊόντων, υπηρεσιών και περιουσιακών στοιχείων. Διότι τελικά η αξία είναι κάθε φορά αυτό που μετράει και η διατήρησή της απαιτεί άλλοτε υπομονή, άλλοτε ευελιξία και άλλοτε ταχύτητα αντίδρασης.