Η σημερινή ημέρα, η Δευτέρα 20η Μαίου 2019, είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ημέρα για την ελληνική οικονομία. Λίγες ημέρες πριν από τις ευρωεκλογές η χώρα δοκιμάζει τις αντοχές των θεσμικών λειτουργιών της οικονομίας στα ράφια των σούπερ μάρκετ, στους τιμοκαταλόγους των καταστημάτων εστίασης και τα λογιστικά βιβλία αυτών των επιχειρήσεων και των προμηθευτών τους. Η μείωση του Φόρου Προστιθέμενης Αξίας σε πολλές κατηγορίες τροφίμων μπορεί να μη λύνει το οικονομικό πρόβλημα των Ελλήνων –ούτε των καταναλωτών, ούτε των επιχειρήσεων-, αλλά σίγουρα δίνει κάποιες ανάσες και στους μεν και στους δε. Στους καταναλωτές αν οι μειώσεις περάσουν στις τιμές. Και στις επιχειρήσεις εάν δεν περάσουν. Επειδή συνήθως η διαφορά διαμορφώνεται στα λίγα λεπτά του ευρώ συχνά είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς εάν συμβαίνει το ένα ή το άλλο. Κακά τα ψέματα: οι νεοέλληνες δεν είναι τόσο επιμελείς στα λογιστικά του πορτοφολιού τους, ούτε τόσο συνειδητοποιημένοι καταναλωτές, ώστε να αρχίσουν να το ψάχνουν. Η ανάγκη οδηγεί τις καταναλωτικές τους επιλογές και αυτό συνήθως δεν κρίνεται στα 10, 20, 30 ή 40 λεπτά του ευρώ.
Το τι περίπου θα συμβεί στην αγορά λίγο πολύ το γνωρίζουν όλοι. Οι καταναλωτές, οι επαγγελματίες, οι ελεγκτικοί μηχανισμοί, τα πολιτικά πρόσωπα που αποφασίζουν και εξαγγέλλουν. Άλλωστε το τελευταίο δεκαήμερο καταγράφονται δηλώσεις αρκετών πρωταγωνιστών. Ειδικά στην εστίαση οι επιχειρήσεις, μικρές στην συντριπτική τους πλειοψηφία, σε σημαντικό βαθμό θα απορροφήσουν τη μείωση του ΦΠΑ, δηλαδή δεν θα αλλάξουν τις τιμές τους και θα ενθυλακώσουν το 11% της διαφοράς. Ήδη, όπως αποκάλυψε η voria.gr τις τελευταίες ημέρες οι πιο… πονηροί αύξησαν τιμές ακόμη και στις τυρόπιτες για να τις επαναφέρουν από σήμερα στα προ ολίγων ημερών επίπεδα. Στην καλύτερη για τους καταναλωτές περίπτωση κάποιοι επιχειρηματίες και επαγγελματίες θα… μοιράσουν τη διαφορά κάπου στη μέση. Και πάλι υπέρ τους θα είναι. Υπάρχουν βέβαια και οι τυπικοί, που ήδη από σήμερα το πρωί αναπροσαρμόζουν τις τιμές με βάση τους νέους συντελεστές ΦΠΑ, ώστε να είναι νόμιμοι. Και κυρίως συνεπείς με τους υγιείς κανόνες ανταγωνισμού που πρέπει να υπάρχουν στην αγορά.
Αυτό που γνωρίζουμε όλοι ότι πιθανότατα θα συμβεί στην αγορά, το ξέρουν πολύ καλά και οι επιχειρήσεις του κλάδου. Γι’ αυτό μια μεγάλη αλυσίδα σούπερ μάρκετ διαφημίζει τις τελευταίες ημέρες, ότι θα προσαρμόσει απολύτως τις τιμές της στα νέα δεδομένα του ΦΠΑ, έστω και αν η μείωση κάποιου προϊόντος είναι ένα λεπτό του ευρώ. Σε μια χώρα όπου η δεοντολογία και η εμπορική ηθική δίνουν τον τόνο μια τέτοιου τύπου διαφήμιση, ενημέρωση ή διαβεβαίωση θα ήταν περιττή. Ή μάλλον προκλητική. Αλλά στην Ελλάδα του μπάχαλου, όπου τα τελευταία χρόνια της πολύπλευρης κρίσης τα πάντα είναι… σχετικά, η κίνηση της συγκεκριμένης αλυσίδας σούπερ μάρκετ έχει νόημα. Τουλάχιστον σε επικοινωνιακό επίπεδο, αφού οι καταναλωτές, οι οποίοι στο συγκεκριμένο θέμα βρίσκονται στη μέση της… αρένας, έχουν την ανάγκη κάποιος να τους διαβεβαιώσει ακόμη και για τα αυτονόητα.
Ο υπερεπαγγελματισμός, δηλαδή ο πολυκερματισμός, είναι ένα πολύ σοβαρό ζήτημα για την Ελλάδα. Ο επιτυχής μετασχηματισμός της ελληνικής οικονομίας εξαρτάται εν πολλοίς από την σωστή διαχείριση και αντιμετώπισή του. Ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι αφορά τους μισούς Έλληνες και άρα οι παρεμβάσεις για τον περιορισμό του είναι εξ’ αντικειμένου αντιδημοφιλείς. Αν κάποιος έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει ενημερωτικές ή συνδικαλιστικές εκδηλώσεις σε Επιμελητήρια, συλλόγους, σωματεία και συνδέσμους για το μέλλον των μικρομεσαίων της χώρας, θα καταλάβει μάλλον εύκολα ότι τα ευχολόγια που ακούγονται είναι εκτός πραγματικότητας. Ποτέ και κανείς δεν θα τολμήσει να υπογραμμίσει ότι «με τόσους πολλούς μικρούς και μικρομεσαίους, η αγορά δεν μπορεί να ισορροπήσει». Κι επειδή ο κάθε άνθρωπος έχει την τάση να «κολλάει» στις στιγμές και τις περιόδους που θεωρεί καλύτερες και αποδοτικότερες για τον ίδιο, οι επαγγελματίες και οι μικρομεσαίοι επιχειρηματίες θα προτιμούσαν μια αγορά παλαιότερων εποχών. Πριν από το ευρώ, πριν από την απελευθέρωση και την έλευση πολυεθνικών και μεγάλων αλυσίδων και ασφαλώς πριν από την ελληνική κρίση, όταν η κατανάλωση ήταν φρενήρης. Επειδή προφανώς τίποτε από αυτά δεν μπορεί να συμβεί, το μόνο που μένει είναι η αυτοσυντήρηση της απελπισίας με κάθε μέσο και κάθε τρόπο. Φοροδιαφυγή, φοροαποφυγή, φοροκλοπή, εισφοροδιαφυγή, υψηλότερες τιμές στους καταναλωτές, αθέμιτος ανταγωνισμός. Πολλές φορές οι μικροί της αγοράς εν γνώσει ή εν αγνοία τους «κλέβουν» τον ίδιο τους τον εαυτό. Τι άλλο συμβαίνει, δηλαδή, όταν κάποιος έχει ιδιόκτητο μαγαζί, αλλά δεν υπολογίζει ότι και αυτό είναι ένα κεφάλαιο που πρέπει να αποδίδει ή όταν δεν πληρώνουν τις ασφαλιστικές εισφορές για τον εαυτό τους;
Η Θεσσαλονίκη, αν και πόλη από την πρώτη στιγμή που ιδρύθηκε, στα χρόνια της Μακεδονικής δυναστείας, παραμένει ταυτόχρονα μικρή αγορά, στην οποία όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους. Και οι καταναλωτές αποτελούν μια… παρέα, κάπως διευρυμένη βέβαια. Τα νέα κυκλοφορούν και σίγουρα αυτό είναι ίσως μια μικρή –και μοναδική- βαλβίδα ασφαλείας για τους καταναλωτές και το σύστημα γενικότερα.
ΥΓ. Ως γνωστόν στην Ελλάδα συχνά λέξεις και φράσεις χάνουν το νόημα τους είτε από την υπερβολική, είτε από την ακατάλληλη χρήση. «Αν λέγαμε τα πράγματα με τ’ όνομα τους / θα γέμιζε φαντάσματα το νόημα τους» που λέει και το τραγούδι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η έννοια της μικρομεσαίας επιχείρησης, που στην Ευρώπη σημαίνει τζίρο μέχρι 10 εκατ. ευρώ και αριθμό εργαζομένων μέχρι 250. Στην Ελλάδα από την εποχή του Ανδρέα Παπανδρέου ως μικρομεσαίοι νοούνται οι εκατοντάδες χιλιάδες που απασχολούν δύο, τρεις ή δέκα εργαζόμενους, μέχρι και οι αυτοαπασχολούμενοι. Προφανώς από πολιτική άποψη αυτός ο θηριώδης αριθμός, που μπορεί να φτάνει και να ξεπερνάει τις 700.000 – 800.000, προσδίδει οντότητα στη λέξη και την έννοια του μικρομεσαίου, που από μόνη της είναι μάλλον… αδύνατη.