Τι ακριβώς είναι ο κορωνοϊός και πόσα είδη του υπάρχουν; Τι σημαίνει η ανοσία της αγέλης; Ποια είναι διαφορά ανάμεσα στην καραντίνα και το lockdown;
Επιστημονικές και ετυμολογικές απαντήσεις για τις λέξεις που σχεδόν μονοπωλούν το καθημερινό μας λεξιλόγιο τους τελευταίους μήνες δίνει το πρώτο στην Ευρώπη και δεύτερο σε παγκόσμιο επίπεδο έντυπο λεξικό που συνυπογράφουν η Ελληνίδα αναπληρώτρια καθηγήτρια Γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου, Μαριάννα Κατσογιάννου και η βιολόγος Ζωή Στεφανίδου.
Στις 184 σελίδες του λεξικού, που βρίσκεται ήδη στο τυπογραφείο και αναμένεται να κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες, περιλαμβάνονται 650 λήμματα, λέξεις και αρκτικόλεξα αλλά και έννοιες, σχετικά την πανδημία του κορωνοϊού. Η ιδέα για τη σύνταξη του λεξικού ανήκει στην κ. Κατσογιάννου, η οποία διδάσκει Λεξικογραφία κι έχει ασχοληθεί επί σειρά ετών με την ορολογία, έχοντας μάλιστα διατελέσει και πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Ορολογίας. Στην πολύμηνη προσπάθειά της είχε την πολύτιμη συνδρομή της κ. Στεφανίδου στην ερμηνεία των επιστημονικών όρων που παρατίθενται και της Μαρίας Καββαδία, η οποία ανέλαβε την έκδοση του συγγράμματος.
Η κ. Κατσογιάννου μίλησε στη Voria.gr για το πώς οδηγήθηκε στη συγγραφή του λεξικού. «Ο λόγος είναι προφανής. Ήταν κάτι χρήσιμο, γιατί ο κόσμος χρειάζεται αξιόπιστη πληροφόρηση. Και ειδικά εκείνες τις μέρες που ξεκίνησα ήταν πάρα πολύ επείγον να μάθουμε κάποια πράγματα. Κυρίως το έκανα για τους επαγγελματίες της γλώσσας. Για παράδειγμα, οι δημοσιογράφοι πολύ συχνά το χρειάζονται για να γνωρίσουν την ορολογία. Και είναι πολύ σημαντικό ότι το έντυπο έχει και μεταφρασμένη ορολογία στα αγγλικά και στα γαλλικά».
Παρότι στις περισσότερες χώρες έχουν δημιουργηθεί αντίστοιχα γλωσσάρια, που είναι διαθέσιμα στο διαδίκτυο, δεν υπάρχουν έντυπα λεξικά. Όπως ανέφερε η Κατσογιάννου, υπάρχει μόνο ένα που εξέδωσε τον Μάιο στο Μαρόκο ένας σύνδεσμος αραβικών χωρών, καθώς και ένα γαλλικό, που όμως δεν είναι ακριβώς λεξικό, καθώς περιλαμβάνει μόνο όλες τις παρετυμολογίες και τις αστείες λέξεις που γεννήθηκαν εν μέσω της πανδημίας.
Τα λήμματα του λεξικού είναι διαθέσιμα και σε ψηφιακή μορφή στην ηλεκτρονική διεύθυνση https://covid19.algolysis.com/glossary. «Έχω κι ένα αρχείο με νέες λέξεις, οι οποίες προέκυψαν αφού παρέδωσα το βιβλίο. Το ηλεκτρονικό ανανεώνεται, όμως περιλαμβάνει μόνο τις βασικές πληροφορίες και χωρίς τις ετυμολογικές παραθέσεις», εξήγησε η καθηγήτρια.
Κορωνοϊός ή κορονοϊός;
Ολόκληρο το πρώτο κεφάλαιο του λεξικού είναι αφιερωμένο –πού αλλού;- στον κορωνοϊό. Τι ακριβώς είναι, πόσα είδη του υπάρχουν, τι προκαλούν και τι είδους επιδημίες έχουν δημιουργήσει είναι μερικά από τα ερωτήματα στα οποία απαντά. Ειδική αναφορά, εξάλλου, γίνεται και για την ορθή γραφή του, για την οποία υπήρξε διάσταση απόψεων μέχρι τελικά η κυβέρνηση να καταλήξει στο «κορωνοϊός», όπως αναγράφεται και στην Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου.
«Η γραφή είναι λεπτομέρεια. Ο λόγος που φτιάχτηκε το λεξικό ήταν να υπάρχει ακρίβεια στην επιστημονική πληροφόρηση. Ας τον γράψουμε και με greeklish τον κορωνοϊό, αρκεί να ξέρουμε τι είναι, πόσο κινδυνεύουμε, τι μέτρα να πάρουμε. Να ξέρουμε καταρχάς τι σημαίνει ιός, τι διαφορά έχει από το βακτήριο. Μέχρι πρότινος ο κόσμος δεν χρειαζόταν να γνωρίζει. Τώρα πια όμως πρέπει να ξέρει για τι πράγμα μιλάμε. Το να έχει κανείς ένα εργαλείο και να βρει αυτό που θέλει με μία ματιά, εύκολα και γρήγορα, αυτό είναι το σημαντικό», τόνισε η καθηγήτρια.
Απαντήσεις δίνονται επίσης και για το σωστό… γένος που πρέπει να αποδίδεται στον/στην COVID-19. Όπως επισημαίνεται, το γένος που αντιστοιχεί στη συντομογραφία (Corona Virus Disease) είναι το θηλυκό, αν ως αναφορά ληφθούν οι λέξεις ασθένεια, πνευμονία ή νόσος και ουδέτερο αν η αναφορά είναι το αναπνευστικό σύνδρομο.
Η κοινωνική ορολογία
Πέρα από τους επιστημονικούς ορισμούς, το λεξικό περιλαμβάνει και τις ερμηνείες και των κοινωνικών όρων, όπως η καραντίνα, το lockdown, η επίταξη, που πλέον έχουν μπει για τα καλά στη ζωή μας τους μήνες της πανδημίας.
«Θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό το κεφάλαιο που αφιερώνεται στο κοινωνικό κομμάτι και στην ορολογία της ΠΝΠ. Για παράδειγμα, με βάση τη νομοθεσία τι σημαίνει άσκοπη μετακίνηση, δηλαδή ποιος μπορεί να σε σταματήσει στον δρόμο, τι σημαίνει καραντίνα και ποιος μπορεί να την επιβάλει ή τι διαφορά έχει το lockdown με τη νυχτερινή απαγόρευση κυκλοφορίας. Είναι σημαντικά αυτά πλέον για την καθημερινότητά μας. Είναι η ζωή μας με την πανδημία. Βέβαια, αυτά βασίστηκαν κυρίως στη νομοθεσία εκείνων των ημερών. Το κακό είναι ότι τα πράγματα αλλάζουν πολύ πιο γρήγορα από ό,τι καταγράφονται, όμως είναι και καλό ταυτόχρονα γιατί δημιουργεί ένα τεκμήριο της εποχής του», ανέφερε η κ. Κατσογιάννου.
Το λεξικό είναι αφιερωμένο «σε όσους έχουν φύγει, σε όσους μάχονται ακόμα… Ασθενείς και υγειονομικούς. Θα κυκλοφορήσει σε 1.000 αντίτυπα και, όπως λέει η συγγραφέας, «εύχομαι να μη χρειαστεί δεύτερη έκδοση».