Τα χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα θα αναβιώσουν και φέτος σε πόλεις και χωριά για να υποδεχτούν οι πιστοί τη γέννηση του Θεανθρώπου και την έλευση του νέου χρόνου.
Τα Χριστούγεννα (σύνθετη λέξη της δημοτικής Χριστού + γέννα) δηλώνουν την ετήσια εορτή της γέννησης του Χριστού και κατ΄ επέκταση το σύνολο των εορτών από της Γεννήσεως μέχρι των Θεοφανίων («Γιορτές των Χριστουγέννων»). Τα Χριστούγεννα γιορτάζονται στις 25 Δεκεμβρίου.
Το χρονικό διάστημα που περικλείει τις γιορτές των Χριστουγέννων, Πρωτοχρονιάς και Θεοφανίων, ονομάζεται στη λαογραφία και Δωδεκαήμερο.
Οι ιστορικές πηγές υποδεικνύουν ότι ο εορτασμός των Χριστουγέννων άρχισε να τηρείται στη Ρώμη γύρω στο 335, αν και κάποιοι ερευνητές βασιζόμενοι σε αρχαίους ύμνους με χριστουγεννιάτικη θεματολογία θεωρούν ότι τα πρώτα βήματα που οδήγησαν στον εορτασμό αυτό έγιναν μέσα στον 3ο αιώνα. Η παράδοση θεωρεί ότι η αρχαιότερη ομιλία για τη γιορτή των Χριστουγέννων εκφωνήθηκε από τον Μέγα Βασίλειο στην Καισάρεια της Καππαδοκίας το έτος 376 μ.Χ.
Εκ των τεσσάρων Ευαγγελιστών μόνο ο Λουκάς και ο Ματθαίος αρχίζουν τις αφηγήσεις τους από τη Γέννηση του Ιησού. Οι δύο αυτές περιγραφές φέρονται να συμπληρώνουν η μία την άλλη. Ενώ πληρέστερη φέρεται του Λουκά.
Από τον συνδυασμό των παραπάνω και άλλων πηγών, το ιστορικό έχει ως εξής:
Επί Ρωμαίου Αυτοκράτορα Οκταβιανού Αυγούστου και Ηγεμόνα Κυρήνιου της Συρίας, διατάχθηκε απογραφή πληθυσμού σε όλη την Αυτοκρατορία (Λουκάς Β’ 1-3). Άγγελος Κυρίου επισκέφθηκε τον Ιωσήφ και τον ενημέρωσε για την Θεία Γέννηση του Θεανθρώπου εκ της Παρθένου Μαρίας (Ματθαίος Α’ 20). Τότε ο Ιωσήφ παρέλαβε την Μαρία και από την Ναζαρέτ ήλθαν στη Βηθλεέμ της Ιουδαίας που Βασιλεύς της περιοχής ήταν ο Ηρώδης ο Μέγας όπου και γεννήθηκε ο Ιησούς Χριστός (Ματθ. Β’ 1, - Λουκ. Β’ 4-7). Άγγελος Κυρίου εμφανίζεται σε ποιμένες αγγέλλοντας το χαρμόσυνο γεγονός ενώ πλήθος αγγέλων ψάλλουν «Δόξα εν υψίστοις Θεώ και επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία» (Λουκ. Β’ 8-14). Ενώ συμβαίνουν αυτά άστρο φωτεινό εξ Ανατολής οδηγεί τρεις Μάγους προς τα Ιεροσόλυμα που μετά συνάντηση με τον Βασιλέα Ηρώδη συνεχίζουν και φθάνουν στη Βηθλεέμ όπου μαζί με τους βοσκούς προσκυνούν τον Θεάνθρωπο προσφέροντας Χρυσόν Λίβανο και Σμύρνα. (Ματθ. Β’ 2-12).
Οι χριστιανοί θεωρούν ότι η γέννηση του Χριστού εκπληρώνει τις προφητείες των Εβραϊκών Γραφών και ότι ως Μεσσίας ήλθε για να λυτρώσει τους ανθρώπους από τις αμαρτίες τους.
Στην Ελλάδα οι προετοιμασίες για τη γέννηση του Χριστού ξεκινούν από την παραμονή, ψάλλοντας τα κάλαντα και παρασκευάζοντας τα εδέσματα για το γιορτινό τραπέζι.
Η εκκλησιαστική ακολουθία των Χριστουγέννων, που ψάλλεται στις εκκλησίες κατά το ξημέρωμα, είναι γεμάτη από λαμπρούς ύμνους των μεγάλων υμνογράφων της εκκλησίας. Σήμερα, οι προετοιμασίες ξεκινούν πολύ νωρίτερα με το στόλισμα του χριστουγεννιάτικου δέντρου. Έθιμο, που ήρθε στην Ελλάδα από τις χώρες του βορρά. Για πρώτη φορά, χριστουγεννιάτικο δέντρο στολίστηκε στη χώρα στα ανάκτορα από τον βασιλιά Όθωνα. Ευρύτερα επικράτησε στην Ελλάδα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Ελληνικό έθιμο, που έρχεται από τα ιερά ψωμιά της αρχαιότητας, είναι το Χριστόψωμο. Αποτελεί τον βασικό άρτο των Χριστουγέννων. Είναι ένα μεγάλο, ειδικά ζυμωμένο ψωμί, στολισμένο με παραστάσεις από τη ζωή στην ύπαιθρο.
Επίσης, ελληνικό έθιμο είναι το σφάξιμο του γουρουνιού, που είθισται να γίνεται την παραμονή των Χριστουγέννων. Κατά την παράδοση, το χοιρινό κρέας είναι το κύριο πιάτο στα ελληνικά τραπέζια των ημερών. Σε πολλές περιοχές της χώρας, οι οικογένειες συνήθιζαν το γεμιστό κοτόπουλο. Το έθιμο με το γέμισμα της γαλοπούλας είναι πολύ νεότερο και προέρχεται από την αμερικανική ήπειρο.
Οι φωτιές τις ημέρες των Χριστουγέννων είναι ένα ακόμη έθιμο, που επικρατεί σε πολλές περιοχές της χώρας. Ακόμη και στους τόπους όπου δεν ανάβουν φωτιές σε πλατείες, η φωτιά πρέπει να βρίσκεται μέσα στα σπίτια. Οι νοικοκυραίοι, ρίχνοντας στο τζάκι μεγάλα κούτσουρα, προσπαθούν να την κρατήσουν αναμμένη όλη τη νύχτα.
Η ημέρα των Χριστουγέννων σε όλη την Ελλάδα γιορτάζεται γύρω από το τραπέζι, με όλη την οικογένεια να γεύεται το χοιρινό, τα μελομακάρονα, τους κουραμπιέδες και το Χριστόψωμο. Στο παρελθόν, μάλιστα, σε πολλά μέρη της χώρας, οι άνθρωποι την πρώτη μέρα των Χριστουγέννων δεν έκαναν επισκέψεις σε άλλα σπίτια. Σε άλλες ελληνικές γωνιές ο πρώτος επισκέπτης έπρεπε να ρίξει ένα ξύλο στη φωτιά, δίνοντας ευχές για καλή σοδειά, υγεία και ευτυχία.