Skip to main content

Διατηρητέα στην Αριστοτέλους: Τα στολίδια της βιτρίνας της Θεσσαλονίκης εκπέμπουν SOS

Μαυρισμένοι από καυσαέρια τοίχοι, αποκολλημένοι σοβάδες, φωτεινές πινακίδες, καλώδια ρεύματος και ακαλαίσθητες κατασκευές συνθέτουν την κακή εικόνα

Σε τραγική κατάσταση βρίσκονται οι προσόψεις αρκετών διατηρητέων κτηρίων στην Αριστοτέλους, δημιουργώντας την αίσθηση της παρακμής σε έναν μνημειακό άξονα που σχεδιάστηκε από τον Γάλλο Αρχιτέκτονα Ερνέστ Εμπράρ στα πρότυπα της πλατείας του Αγίου Μάρκου στη Βενετία, προκειμένου να αποτελεί το σημείο αναφοράς στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Θεσσαλονίκης.

Μαυρισμένοι τοίχοι από τα καυσαέρια, αποκολλημένοι σοβάδες, φωτεινές πινακίδες και πάντως τύπου επιγραφές γαντζωμένες στις προσόψεις, δέσμες καλωδίων παροχών ηλεκτρικού ρεύματος που κρέμονται κάτω από τις καμάρες, στοές που αναδύουν βρομιά και μούχλα, ακαλαίσθητες κατασκευές και συστήματα εξαερισμού, μαζί με το όργιο της αφισοκόλλησης, δημιουργούν μια εικόνα που κάθε άλλο παρά σύγχρονη ευρωπαϊκή πλατεία θυμίζει.

 

Ο κίνδυνος τραυματισμού από πτώση σοβάδων ελλοχεύει. Μόλις πριν λίγες ημέρες μια γυναίκα τραυματίστηκε στο κεφάλι εξαιτίας της τρωτότητας τοίχου σε κτήριο που βρίσκεται στη συμβολή της Αριστοτέλους με την Β. Ηρακλείου, ενώ από θαύμα γλύτωσαν περαστικοί σε άλλες περιπτώσεις.

Ο ομότιμος καθηγητής του τμήματος Αρχιτεκτόνων – Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, Νίκος Καλογήρου, έχει μελετήσει όσο λίγοι στη Θεσσαλονίκη τον άξονα της Αριστοτέλους.

Επισημαίνει στη Voria.gr ότι ο δρόμος δεν είναι στην κατάσταση που αρμόζει στην ιστορία και τη φιλοσοφία που σχεδιάστηκε βάσει του σχεδίου Εμπράρ, με τον Γάλλο Αρχιτέκτονα να εμπνέεται από τη φημισμένη πλατεία του Αγίου Μάρκου στη Βενετία.

«Τα κτήρια, παρά το γεγονός ότι είναι διατηρητέα, δυστυχώς δεν συντηρούνται όπως θα έπρεπε. Θα μπορούσε να υπάρχει ένα αυστηρότερο πλαίσιο ώστε να μη γεμίζουν με επιγραφές και να μην υπάρχουν τόσες πολλές υπαίθριες κατασκευές, που αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία της πλατείας» επισημαίνει.

Ο καθηγητής εξηγεί πως στις Ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν ειδικές πιστώσεις, δάνεια που χορηγούνται στους ιδιώτες, για τις αναπλάσεις των διατηρητέων κτηρίων ενώ αξιοποιούν και τα ευρωπαϊκά κονδύλια για τις αναπλάσεις κτισμάτων. «Εμείς στην Ελλάδα αξιοποιούμε τα προγράμματα αναπλάσεων για να ρίχνουμε πίσσα στους δρόμους» σημειώνει.

Για την Αριστοτέλους υπογραμμίζει ότι όσο ο άξονας βρίσκεται σε καλή κατάσταση και αναδεικνύεται τόσο θα ανεβαίνει και η εμπορική του αξία: «Το κράτος θα πρέπει να δώσει χρηματοδοτικά προγράμματα ώστε να μπορούν οι ιδιοκτήτες όπου είναι πολλοί να έχουν κίνητρο να συνεννοηθούν και να προχωρήσουν στη συντήρηση και αναβάθμισή τους».

Προχωρώντας ένα βήμα παρακάτω αναφέρει χαρακτηριστικά: «Αν οι υπηρεσίες τόσο του κράτους όσο και των δημοτικών αρχών ήταν πιο ανεπτυγμένες θα καταλάβαιναν ότι αυτός ο δρόμος είναι η βιτρίνα της Θεσσαλονίκης. Διορθώνοντας αυτόν, όλο το ιστορικό κέντρο αποκτά αξία. Συν τοις άλλοις έχει και μια κοινωνική αξία. Είναι ένας δρόμος που είναι ζωντανός, αρχίζει από ακριβές κατασκευές στην παραλιακή και ανεβαίνοντας πηγαίνει στις λαϊκές αγορές και φτάνει μέχρι τις λαϊκές συνοικίες. Είναι ένας ενδιαφέρων άξονας που έχει μια πολλαπλότητα κοινωνική. Περνάει από μοναδικά μνημεία, φτάνει στον Άγιο Δημήτριο, καταλήγει στην Αρχαία Αγορά, περνάει από Οθωμανικά μνημεία όπως το Μπέη Χαμάμ, είναι ένα μοναδικό φαινόμενο. Έχει σχεδιαστεί με τις αρχές της ευρωπαϊκής πολεοδομίας και δείχνει τα πολλαπλά στρώματα της Θεσσαλονίκης με ταυτόχρονες αναφορές στο Βυζαντινό παρελθόν της πόλης».

Οι ενέργειες των Επιμελητηρίων

Σε μια σειρά ενεργειών με στόχο να συντηρηθούν οι προσόψεις των εμβληματικών διατηρητέων κτισμάτων στο πέταλο της οδού Αριστοτέλους θα προχωρήσουν οι διοικήσεις του Βιοτεχνικού και Επαγγελματικού Επιμελητηρίου.  

Η πτώση σοβάδων από τα κτίσματα και ο κίνδυνος τραυματισμού κάποιου διερχόμενου, όπως και συνέβη στην συμβολή των οδών Αριστοτέλους με Β. Ηρακλείου, σήμαναν συναγερμό στους αρμοδίους των επιμελητηρίων.

Την προηγούμενη εβδομάδα συνεδρίασε η Κτηριακή Επιτροπή των δύο φορέων προκειμένου να προχωρήσουν άμεσα οι ενέργειες για την αποκατάσταση των φθορών και σε δεύτερο χρόνο να «τρέξει» ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για την ολιστική αναβάθμιση των κτισμάτων, τα οποία μετρούν πάνω από δύο αιώνες από την κατασκευή τους.

Ο Α΄ αντιπρόεδρος του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης Δημήτρης Βαργιάμης αναφέρει στη Voria.gr ότι πάρθηκε απόφαση να προχωρήσει η διαδικασία για να γίνουν επισκευές στην πρόσοψη του κτηρίου, κυρίως στα βεραντάκια: «Είμαστε στη διαδικασία αναζήτησης προσφορών για να προχωρήσουμε την παρέμβαση».

Ο κ. Βαργιάμης εξηγεί πως το θέμα της συνολικής παρέμβασης στο κτήριο έχει συζητηθεί πολλές φορές στο παρελθόν και μάλιστα έχουν κατατεθεί προτάσεις κυρίως σε θέματα που αφορούν τη στατικότητα, την τρωτότητα των τοίχων, την υγρασία, την ανάδειξη και αξιοποίηση του υπόγειου χώρου, αλλά και την ενεργειακή αναβάθμιση του με την τοποθέτηση καινούργιων κουφωμάτων και συστημάτων θέρμανσης, ωστόσο όπως επισημαίνει για μια σειρά από λόγους όλα αυτά δεν έχουν προχωρήσει.

«Τον Δεκέμβριου του 2021 από πλευράς Επιμελητηρίων ζητήθηκε από την Αναπτυξιακή Θεσσαλονίκης – Αναπτυξιακή ΟΤΑΝ (ΑΝΕΘ) να προχωρήσει σε κάποιες μελέτες για να μπορέσουμε να εντάξουμε τις παρεμβάσεις σε κάποιο πρόγραμμα, ωστόσο ακόμη δεν μας έχουν απαντήσει, δεν ξέρουμε τον λόγο. Θα τους στείλουμε μια επιστολή, θα θέσουμε ένα χρονικό περιθώριο και, εφόσον δεν απαντήσουν, θα προχωρήσουμε στην εξεύρεση άλλων λύσεων προκειμένου να έχουμε μελέτες στα χέρια μας για να μπορέσουμε να εκμεταλλευτούμε τα προγράμματα που τρέχουν όπως αυτό της "εξοικονόμησης ενέργειας στα δημόσια κτήρια" και επιπλέον ότι μπορούμε να κάνουμε από δικούς μας πόρους» επισημαίνει ο αντιπρόεδρος του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου.

«Η Λεωφόρος της Κοινωνίας των Εθνών»

Ο άξονας σχεδιάστηκε στο πλαίσιο του σχεδίου του Γάλλου Αρχιτέκτονα Ενρέστ Εμπράρ, από το 1918 μέχρι το 1921, την εποχή της διακυβέρνησης Βενιζέλου, με τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου να έχει το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Συγκοινωνιών όπου υπαγόταν εκείνη την εποχή η πολεοδομία. Στην ομάδα επίσης συμμετείχαν πολλοί Έλληνες γνωστοί τεχνικοί, όπως ο Κιτσίσης και ο Ζάχος, ο οποίος συνέβαλε στην ανοικοδόμηση του Αγίου Δημητρίου που είχε καταστραφεί από την πυρκαγιά.

Το όνομα που είχε δώσει για την Αριστοτέλους ο Γάλλος αρχιτέκτονας ήταν «Η Λεωφόρος της Κοινωνίας των Εθνών».

Ο κεντρικός άξονας του σχεδίου, ο οποίος ήταν κάθετος στη θάλασσα προέβλεπε μια συγκεκριμένη ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική με νέο βυζαντινά στοιχεία και κατέληγε πάνω από την Εγνατία σε μια πλατεία όπου θα ήταν το Δημαρχείο, το Δικαστήριο, μια αψίδα Θριάμβου και μετά συνέχιζε προς την εκκλησία του Αγίου Δημητρίου και την Άνω Πόλη.

Το κομμάτι πάνω από την οδό Εγνατία δεν υλοποιήθηκε καθώς όταν ξεκίνησε να γίνει το δικαστικό μέγαρο βρέθηκε η αρχαία αγορά.

Τα αρχικά σχέδια στο κομμάτι κάτω από την Εγνατία προέβλεπαν κτήρια σε ύψος 4 ορόφων με ιδιαίτερη αρχιτεκτονική συνδυάζοντας στοιχεία από την Ευρώπη και την Ανατολή.

Στο μεσοπόλεμο χτίστηκαν σύμφωνα με την αρχική μελέτη κάποια κτήρια μεταξύ αυτών που στεγάζουν τα επιμελητήρια. Μεταπολεμικά η τότε κυβέρνηση του Κωνσταντίνου προχώρησε σε μια απλοποίηση του αρχικού σχεδίου του Γάλλου αρχιτέκτονα, με πιο πυκνά και ψηλότερα κτίσματα, τα οποία χτίστηκαν από το 1955 και μετά.

Εξαιτίας του γεγονότος ότι χτίστηκαν σε δύο φάσεις παρουσιάζουν κάποιες ασυνέχειες, ωστόσο όλα έχουν υποχρεωτική όψη ενώ στο εσωτερικό τους υπάρχει μια ποικιλία χρήσεων καθώς στεγάζουν από ιδιόκτητες κατοικίες, μέχρι ξενοδοχεία, θέατρα και γραφεία.