του Γιώργου Αρβανιτίδη*
Η Κυβέρνηση της ΝΔ τρέχει συνεχώς πίσω από τις ενεργειακές εξελίξεις. Δεν ανέλυσε σωστά τα παγκόσμια αλλά και τοπικά ενεργειακά δεδομένα. Δεν χάραξε μια ορθολογική μακροπρόθεσμη ενεργειακή στρατηγική (βασικό μέλημα μιας πολιτικής ηγεσίας) και στηρίχθηκε σε λανθασμένες παραδοχές, όπως πχ. η τεράστια αύξηση της εξάρτησης της ηλεκτροπαραγωγής μας από το πανάκριβο φυσικό αέριο. Έτσι, με το ξέσπασμα της παγκόσμιας ενεργειακής κρίσης έπαθε ενεργειακό «βέρτιγκο». Σαστισμένη μετέβαλε ενεργειακό δόγμα με τα «άνοιξε – κλείσε» των λιγνιτικών μονάδων και η χώρα και οι καταναλωτές βρέθηκαν έκθετοι και ανοχύρωτοι στην δραματική άνοδο των ενεργειακών τιμών. Αντιμετωπίζει δε τον “Ενεργειακό Αρμαγεδδώνα” με καθυστερήσεις και επικοινωνιακά τεχνάσματα.
Καθυστέρησε για παράδειγμα επί 2 ολόκληρα χρόνια να ενσωματώσει την ευρωπαϊκή οδηγία 2019/944, σχετικά με τους κοινούς κανόνες για την εσωτερική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Μιας οδηγίας, η οποία έχει στόχο να επικαιροποιήσει το εθνικό θεσμικό πλαίσιο για την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, να ενισχύσει τη θέση και την προστασία των καταναλωτών, να φέρει οικονομικά προσιτές τιμές ενέργειας, με διαφάνεια στους καταναλωτές, να ενισχύσει την ασφάλεια εφοδιασμού και να ενισχύσει τις αρμοδιότητες της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας (ΡΑΕ).
Η Κυβέρνηση έχει την αποκλειστική ευθύνη αυτής της καθυστέρησης και δυστυχώς κανένας δεν έχει απολογηθεί για αυτό. Η καθυστέρηση αυτή στέρησε από τους πολίτες ισχυρότερα δικαιώματα, απέναντι στις ενεργειακές εταιρείες και τους εμπόδισε να προστατευθούν από αυθαίρετες πρακτικές των εταιρειών. Ακόμα και μετά την ενσωμάτωση όμως της σχετικής οδηγίας, πάλι δεν θα μπορούν να επωφεληθούν άμεσα οι καταναλωτές, διότι χρειάζονται οι εκτελεστικές αποφάσεις, η αλλαγή του Κώδικα Προμήθειας Ηλεκτρικής Ενέργειας, τεχνικές προσαρμογές κλπ.
Στην ουσία η ανταπόκριση και τα αντανακλαστικά της ενεργειακής πολιτικής της Κυβέρνησης δείχνουν να κινούνται κατά το δοκούν ή με τον… «αραμπά». Αν δεν ισχύει το γεγονός ότι κινείται με τον «αραμπά», τότε θα οδηγηθούμε στο εύλογο συμπέρασμα ότι κάποιες σκοπιμότητες εμπόδισαν να έρθει αυτή η οδηγία έγκαιρα προς ενσωμάτωση. Και το λέω αυτό, γιατί η συγκεκριμένη οδηγία παρουσιάστηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο από τον Υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας στις 26.01.2022, έπρεπε να είχε ενσωματωθεί στις 31.12.2020 και ενσωματώθηκε 2 χρόνια σχεδόν μετά (Ν.4986/2022 που πήρε ΦΕΚ 28.10.2022) ! Τι άλλο συμπέρασμα να βγάλει κάποιος καλοπροαίρετος τρίτος ; Ή κινείται με τον «αραμπά» και από ανικανότητα ή καθυστερεί από σκοπιμότητα.
Είμαι πεπεισμένος ότι η ασυδοσία της ενεργειακής ακρίβειας στην χώρα μας, βρήκε πάτημα – πέραν των άλλων αδυναμιών ελέγχου και εγχώριων στρεβλώσεων της ενεργειακής αγοράς – και στην απουσία ακριβώς αυτής της ενεργειακής οδηγίας. Η Κυβέρνηση, όλο αυτό το διάστημα που δεν ενσωμάτωνε την συγκεκριμένη οδηγία, την οποία ενσωματώνει και με ελλείψεις, άφηνε τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις έρμαια στην αισχροκέρδεια ορισμένων εταιρειών.
Το ΠΑΣΟΚ-Κίνημα Αλλαγής είχε ζητήσει από τον Σεπτέμβριο του 2021, σε επίσκεψη κλιμακίου του στην ΡΑΕ, να σταματήσουν πια οι «Γκρίζες Ζώνες» στα ενεργειακά τιμολόγια. Ζητάγαμε και ζητάμε Διαφάνεια, Ενεργειακή Δικαιοσύνη και Ενεργειακή Δημοκρατία στις χρεώσεις, στα τιμολόγια, στην παραγωγή ενέργειας, στην φορολόγηση των υπερκερδών, στην πρόσβαση στον ηλεκτρικό χώρο. Εδώ και τέσσερα χρόνια προτείνουμε μέτρα μόνιμης μείωσης του ενεργειακού κόστους νοικοκυριών και επιχειρήσεων, όπως:
Την ενίσχυση του ρόλου των πραγματικών Ενεργειακών Κοινοτήτων, Αγροτών, Κτηνοτρόφων, Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ομάδων ευάλωτων καταναλωτών και όχι τον παραγκωνισμό τους.
Τα προγράμματα ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΩ σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.
Τα χιλιάδες μικρά έργα ΑΠΕ και το Netmetering με αποθήκευση σε ένα αποκεντρωμένο ενεργειακό σύστημα μιλώντας εμφατικά για την έννοια του αυτοκαταναλωτή (prosumer), τα φωτοβολταϊκά στις στέγες.
Ρήτρα Βιώσιμης Μετάβασης, ώστε οι λιγνιτικές μονάδες που αποσύρονται να αντικαθίστανται με μονάδες ΑΠΕ ίσης ισχύος καλύπτοντας και τις αντίστοιχες θέσεις εργασίας που χάνονται και όχι να αντικαθίστανται με μονάδες φυσικού αερίου.
Ενώ από πέρσι, στην αρχή της ενεργειακής κρίσης προτείναμε πιο άμεσα μέτρα – «ανάσες» για τους καταναλωτές και όχι μόνο επιδόματα ή κάθε είδους …pass, όπως:
Το κλιμακωτό πλαφόν στην λιανική τιμή της ενέργειας, με ένα εύλογο περιθώριο κέρδους στους προμηθευτές και τον εκ των υστέρων υπολογισμό της αποζημίωσης των παραγωγών, ανάλογα με την πηγή ενέργειας που χρησιμοποιούν για την παραγωγή ηλεκτρισμού (λύση συμβατή με την εργαλειοθήκη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής). Έτσι το βάρος των αυξήσεων θα κατανεμόταν πιο δίκαια ανάμεσα σε καταναλωτές, κράτος, παρόχους και προμηθευτές.
Την φορολόγηση των υπερκερδών όλων των ενεργειακών εταιρειών (και των πετρελαϊκών).
Την μείωση των φόρων στα καύσιμα.
Την μείωση του ΦΠΑ τόσο στην ενέργεια, όσο και σε υλικά, προϊόντα και υπηρεσίες που σχετίζονται με την ενεργειακή αναβάθμιση όπως πχ. οι ηλιακοί θερμοσίφωνες.
Ένταση των ελέγχων των αρμοδίων Αρχών για την πάταξη της αισχροκέρδειας και των παράνομων πρακτικών.
Μόλις τώρα αρχίζει η Κυβέρνηση να ψελλίζει ορισμένα από αυτά τα μέτρα, ενώ άλλα τα εφαρμόζει αποτυχημένα και άλλα συνεχίζει να τα απορρίπτει.
Το Πρόγραμμα Εξοικονομώ-Αυτονομώ σωστά πήρε παράταση, αλλά είχε και έχει πολλά γραφειοκρατικά προβλήματα και καθυστερήσεις στις πληρωμές.
Τα οικιακά Φωτοβολταϊκά στέγης, ακόμα τα….εξαγγέλλουν και θα τα φέρει τελικά η Κυβέρνηση προεκλογικά την….Άνοιξη του 2023.
Για μείωση του ΦΠΑ, ούτε λόγος.
Άλλαξε την Ρήτρα Αναπροσαρμογής με ένα αναποτελεσματικό σύστημα διαμόρφωσης τιμών λιανικής, που έχει ανάγκη στήριξης από κολοσσιαία ποσά από τον Προϋπολογισμό, και το οποίο σύστημα οδηγεί σε μόνιμα υπερκέρδη για τις εταιρείες. Υπερκέρδη τα οποία μάλιστα η Κυβέρνηση καθυστερεί να φορολογήσει !!
Και το ερώτημα παραμένει, ανικανότητα ή σκοπιμότητα ; Προφανώς και κάθε μέτρο που ανακουφίζει τους πολίτες είναι θεμιτό, αλλά οι ενεργειακές επιλογές που έχει κάνει η Κυβέρνηση είναι αποτυχημένες και τα μέτρα στήριξης των καταναλωτών που συνοψίζονται σε …κυλιόμενες επιδοτήσεις και Pass, δεν μπορούν να πάνε για πολύ μακριά ακόμα.
Το σίριαλ δε της φορολόγησης των υπερκερδών (που αρχικά η Κυβέρνηση δεν ήθελε καν να το ακούσει) φαίνεται ότι θα έχει πολλά επεισόδια ακόμα μέχρι να δούμε κάποιο αποτέλεσμα, καθώς ο πήχης των τελικών εισπράξεων στο κρατικό ταμείο συνεχώς κατεβαίνει. Σύμφωνα με το πόρισμα της ΡΑΕ, που εστάλη στα Υπουργεία Περιβάλλοντος και Ενέργειας και Οικονομικών τα "παλιά" υπερκέρδη των ηλεκτροπαραγωγών της περιόδου Οκτωβρίου 2021 - Ιουνίου 2022 ανέρχονται στα 415 εκατ. ευρώ, πράγμα που σημαίνει ότι θα εισπραχθούν 373,5 εκατ. ευρώ με βάση τον συντελεστή φορολόγησης 90%. Θυμίζω ότι στο αρχικό πόρισμα της η ΡΑΕ, τον Μάιο του 2022, υπολόγιζε αυτά τα υπερκέρδη σε 930 εκατ. ευρώ, ενώ με Υπουργική Απόφαση το Σεπτέμβριο, τα υπερκέρδη κατέβηκαν κοντά στα 460 εκατ. ευρώ. Μολονότι λοιπόν αυτά «ψαλιδίζονται» διαρκώς, στα ταμεία του κράτους δεν έχει εισρεύσει ούτε ένα ευρώ ακόμα από αυτή την περίοδο του «πάρτι» υπερκερδών και παραμένουν στα ταμεία των ενεργειακών εταιρειών. Εκτός όμως από την νέα απομείωση και τις λογιστικές αλχημείες, δεν μάθαμε πότε ακριβώς θα εισπραχθούν, έστω αυτά τα μειωμένα υπερκέρδη. Από τον Μάρτιο που είχαμε τις πρώτες ανακοινώσεις του Πρωθυπουργού για τον φόρο στο 90%, έχουν περάσει 8 μήνες. H Κυβέρνηση φαίνεται πως δεν βιάζεται. Θα τα ανακοινώσει (από σκοπιμότητα) με τυμπανοκρουσίες ξανά στην προεκλογική περίοδο, την Άνοιξη του 2023 και αυτά. Για τους πολίτες όμως, με την ακρίβεια να έχει αφαιμάξει το εισόδημά τους, ο χρόνος και η υπομονή τους έχει προ πολλού τελειώσει. Τώρα, ξέρουν ποιος πρότεινε έγκαιρα αποτελεσματικά μέτρα και ποιος από ανικανότητα ή από σκοπιμότητα «παίζει» στα ζάρια την ενεργειακή πολιτική της χώρας και οδηγεί σε ενεργειακή φτωχοποίηση πολίτες και επιχειρήσεις.
*Γιώργος Αρβανιτίδης
Βουλευτής Β΄ Θεσσαλονίκης – Αν. Γραμματέας Κοινοβουλευτικής Ομάδας Κινήματος Αλλαγής
Τομεάρχης Ενέργειας και Περιβάλλοντος ΠΑΣΟΚ – Κίνημα Αλλαγής