του Ανδρέα Παπαμιμίκου*
«Το γραφείο σας, το ανακαινίσαμε». Με αυτή τη φράση υποδέχτηκε πριν μερικά χρόνια τη νέα ακαδημαϊκή χρονιά καθηγητής σε Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, όταν ομάδες «γνωστών-αγνώστων» έσπασαν το γραφείο του.
Ο βανδαλισμός σε δημόσια περιουσία, εκτός από μεγάλη οικονομική ζημιά που πληρώνει ξανά και ξανά ο Έλληνας φορολογούμενος, αποτελεί προσβολή της αξιοπρέπειας ολόκληρης της Πανεπιστημιακής κοινότητας και τελικά του ίδιου του κράτους. Το Ελληνικό κράτος χρηματοδοτεί τα Πανεπιστήμιά μας, αλλά ακόμα δεν έχει καταφέρει να τα ελέγξει.
Και αυτό είναι… λάθος, για τρεις πρωταρχικούς λόγους.
-Πρώτον, γιατί αποδεδειγμένα οι σχολές μας βγάζουν σπουδαία μυαλά, τα περισσότερα όμως με «σφραγισμένο διαβατήριο” για το εξωτερικό.
-Δεύτερον, γιατί η ανάγκη για ασφάλεια των Πανεπιστημίων, συμβαδίζει με την επιθυμία της συντριπτικής πλειοψηφίας της κοινωνίας.
-Τρίτον, γιατί η Παιδεία είναι ένας από τους βασικούς πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζεται ο Δυτικός Πολιτισμός, όπως λέει ο Φέργκιουσον στο βιβλίο του «Πολιτισμός”.
Ας μιλήσουμε καθαρά.
Χωρίς σοβαρή Παιδεία δεν υπάρχει σοβαρή δυτική χώρα. Και σε αυτή τη χώρα, δυστυχώς, ποτέ δε αντιμετωπίσαμε σοβαρά τα Πανεπιστήμιά μας, παρά, τις κατα περιόδους, καλές προθέσεις.
Τι χρειάζεται λοιπόν κατά την γνώμη μου το ελληνικό πανεπιστήμιο, ώστε να κάνει ένα γενναίο άλμα προς το μέλλον;
1. Αποφασιστική ενίσχυση της Ασφάλειας. Η δημιουργία Πανεπιστημιακής Αστυνομίας είναι μονόδρομος. Καμία ελευθερία δεν καταπατάται όταν τηρούνται οι νόμοι. Καμία έρευνα δεν παρεμποδίζεται. Κανένα εργαστήριο δε θα κινδυνεύει από βανδάλους, κανένας εκπρόσωπος επιχείρησης δεν θα κινδυνεύσει ξανά, όταν προσπαθεί να συμμετάσχει σε «career days».
2. Ουσιαστική σύνδεση με την αγορά εργασίας. Κίνητρα σε επιχειρήσεις να χρηματοδοτούν μεταπτυχιακά και ερευνητικά προγράμματα με τη δέσμευση άμεσης πρόσληψης ποσοστού των αριστούχων. Αυτό θα επιφέρει ταυτόχρονα μειωμένα δίδακτρα για τους φοιτητές και νέες θέσεις εργασίας. Παράλληλα, μέσα από μία τέτοιου είδους συνεργασία, θα βελτιωθούν οι υποδομές και συνεπώς το επίπεδο της παρεχόμενης γνώσης.
3. Τολμηρή εξωστρέφεια. Σε μια χώρα που η ίδρυση μη κρατικών Πανεπιστημίων απαιτεί συναίνεση και συνταγματική αναθεώρηση, οφείλουμε να αναζητήσουμε και άλλες λύσεις μέχρι να συμβεί αυτό. Να τις κάνουμε κανόνα και όχι εξαίρεση. Πιο συγκεκριμένα: Προγράμματα σπουδών στην αγγλική γλώσσα εντός ελληνικών Πανεπιστημίων. Είτε αυτόνομα με διεθνοποίηση του ακαδημαϊκού περιεχομένου των ελληνικών Ιδρυμάτων, είτε σε συνεργασία με κορυφαία ιδρύματα του εξωτερικού.
4. Αντικειμενική Αξιολόγηση. Χρηματοδότηση των Πανεπιστημίων βάσει αντικειμενικών και ποιοτικών κριτηρίων, όπως ο ρυθμός αποφοίτησης των εγγεγραμμένων φοιτητών, ο αριθμός των παρεχόμενων Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών, ο αριθμός των μεταπτυχιακών φοιτητών και των διδακτορικών διατριβών που εκπονούνται ανά μέλος ΔΕΠ, ο αριθμός επιστημονικών δημοσιεύσεων του συνόλου των μελών ΔΕΠ, η θέση του ΑΕΙ και των Τμημάτων στις διεθνείς αξιολογήσεις.
5. Ελεύθερη διεκδίκηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Την εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης δεν νοείται να υπάρχει στην εποχή μας, πλαφόν στο ύψος των χρημάτων που μπορεί να διεκδικήσει ένας Καθηγητής για ερευνητικά προγράμματα. Τα οφέλη της απελευθέρωσης είναι προφανή: α) Καταπολέμηση του φαινομένου «brain drain», καθώς όταν κερδίζονται τέτοιου τύπου προγράμματα βρίσκεται χρηματοδότηση για υποψήφιους διδάκτορες ή νέους ερευνητές και αυτοί παραμένουν στην Ελλάδα β) ενισχύεται ουσιαστικά η έρευνα και η καινοτομία στη χώρα.
6. Τεχνοκρατική διοίκηση. Προτείνω να μεταφερθεί ολόκληρη η οικονομική και διοικητική λειτουργία των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων σε έναν εκτελεστικό διευθυντή, σε ένα manager από την αγορά με απλά λόγια, που θα προσλαμβάνει κάθε ίδρυμα με συγκεκριμένα καθήκοντα και μετρήσιμους στόχους.
Σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο, αυτά είναι 6 βήματα προς μια κατεύθυνση:
Να γίνουν τα Πανεπιστήμιά μας, ο κατ’ εξοχήν χώρος παραγωγής νέας γνώσης που συμβάλλει στην καινοτομία και την οικονομική ανάπτυξη, που όμως απαιτεί τη διαρκή επικοινωνία και στενή συνεργασία τους με άλλα πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα διεθνώς, με τη βιομηχανία, την επιχειρηματικότητα και την αγορά εργασίας.
Και αφού ξεκίνησα με τη Δύση, να τελειώσω με την Ανατολή.
Ας αφήσουμε όλα τα λουλούδια να ανθίσουν, όπως έλεγε και ο Μάο.
*Ο Ανδρέας Παπαμιμίκος είναι δικηγόρος, πρώην γραμματέας της Νέας Δημοκρατίας.