Skip to main content

Πικρές αλήθειες για τα κλειστά κέντρα κράτησης μεταναστών

Η Πολιτεία ακολουθεί και στα κλειστά κέντρα κράτησης την τακτική που ακολούθησε με τις μονάδες διαχείρισης απορριμμάτων.Το ίδιο αποτέλεσμα θα λάβει...

Αυτή η διαχρονική ατολμία των κυβερνήσεων να υλοποιήσουν βασικούς σχεδιασμούς τους, λόγω αντιδράσεων των τοπικών κοινωνιών είναι εύκολο να φανταστεί κάποιος που εδράζεται. Κυρίως στην αφερεγγυότητα των πολιτικών και στην αδυναμία τους να αποκαταστήσουν σχέσεις εμπιστοσύνης με τους πολίτες.

Οποιαδήποτε πρωτοβουλία της κεντρικής διοίκησης δεν αρέσει στις τοπικές κοινωνίες συναντά αντιδράσεις. Διότι η Πολιτεία δεν είναι ξεκάθαρη από την πρώτη στιγμή για τις προθέσεις της απέναντι στους πολίτες.

Διαχρονικά συμβαίνει αυτό. Το ζήσαμε με τον πλέον έντονο τρόπο στο ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Όλες οι μονάδες, ακόμη και οι φιλοπεριβαλλοντικές που οφείλει να δημιουργήσει η εκάστοτε κυβέρνηση, είναι ανεπιθύμητες από τους πολίτες οι οποίοι θα κληθούν να τις φιλοξενήσουν δίπλα στα σπίτια τους. Το ίδιο συμβαίνει και με τα κλειστά κέντρα κράτησης μεταναστών.

Με κρυφές συνεννοήσεις με φορείς, πολιτικούς φίλους και τεχνοκράτες, τίποτα δεν μπορεί να επιτευχθεί. Ειδικά σε μια κοινωνία, που έχει μάθει στη λογική «αν δεν φωνάξει το παιδί δεν του δίνει η μάνα να φάει». Οι πολίτες έχουν διδαχθεί και έχει περάσει στη νοοτροπία τους πλέον ότι εάν αντιδράσουν δυναμικά μπορούν να ανατρέψουν και τους πιο στοιχειοθετημένους σχεδιασμούς. Και μπορεί να μην έχουν βρει ακόμη άλλοθι για την επαίσχυντη συμπεριφορά τους να θέλουν μόνο να φύγει οποιαδήποτε ανεπιθύμητη δομή από το χωριό ή τη γειτονιά τους κι ας πάει στου γείτονα, ωστόσο το αποτέλεσμα μετράει. Και δια των αντιδράσεων έρχεται το αποτέλεσμα. Αποδεδειγμένο πια.

Όλα αυτά όμως μια σωστά οργανωμένη Πολιτεία οφείλει να τα προβλέπει. Όπως πρέπει να προβλέψει τις επόμενες αντιδράσεις και σταδιακά –και διακομματικά- να διαμορφώσει μια άλλη νοοτροπία και μια άλλη σχέση εμπιστοσύνης με τους πολίτες. Διότι αν συνεχιστεί αυτή η κατάσταση θα τη βρίσκουν μπροστά τους όλοι: οι πολιτικοί, οι αυτοδιοικητικοί, οι τεχνοκράτες και όποιος έχει κάποια αποφασιστική αρμοδιότητα. Δεν είναι εξάλλου θέμα μόνο της πολιτικής, αλλά και όσων έχουν στενή επαφή μαζί της στο πεδίο της πράξης, δηλαδή πανεπιστημιακούς, στελέχη της διοίκησης, στελέχη επιχειρήσεων, επιχειρηματίες και αρκετούς άλλους.

Η εξεύρεση εναλλακτικών λύσεων για να ξεπερνιούνται προβλήματα δεν είναι πανάκεια. Μάλιστα δεν είναι καν επιθυμητή, όταν έχουν προηγηθεί ουσιαστικά κι όχι τυπικά όλα τα αναγκαία στάδια της υλοποίησης ενός έργου ή μιας πρωτοβουλίας. Και στον υπόλοιπο κόσμο αντιμετωπίζουν ανάλογα προβλήματα και καταστάσεις, αλλά όταν υπάρχει επιστημονική τεκμηρίωση και πολιτική ακεραιότητα, τότε οι αντιδράσεις κάμπτονται και ο σχεδιασμός προχωρά, έστω και μετ' εμποδίων. Δε διχάζονται πάντως κοινωνίες, δεν γίνεται ο κακός χαμός, δεν δημιουργούνται ανεπούλωτες πληγές και δεν τροφοδοτείται κλίμα αντιπαλότητας μεταξύ κοινωνίας και διοίκησης.

Αν οποιοδήποτε έργο και παρέμβαση έχουν σοβαρή τεκμηρίωση και δεν υποκρύπτουν ή δεν εξυπηρετούν σκοπιμότητες (πολιτικές, οικονομικές, τοπικιστικές κ.ά.), τότε είναι εύκολο ο πολίτης να κατανοήσει την αναγκαιότητα ακόμη και μιας επιβαρυντικής δομής στην περιοχή που ζει. Έστω κι αν δεν του αρέσει αναγνωρίζει την ανάγκη. Αν επίσης η Πολιτεία έχει αποδείξει ότι μπορεί να λειτουργήσει την όποια δομή με σοβαρότητα και τηρώντας όλες τις προβλέψεις της όποιας σύμβασης, τότε και οι πολίτες θα δείξουν καλή πίστη. Θα έχουν εξάλλου κι ένα παράδειγμα ορθής λειτουργίας, που σήμερα το ψάχνεις και δύσκολα το βρίσκεις. Δεν είναι ο κανόνας η καλή λειτουργία, αλλά η εξαίρεση.

Τι από όλα αυτά συμβαίνει στην Ελλάδα; Κατά κανόνα τίποτα. Γίνονται πολύμηνες ή και πολυετείς διαβουλεύσεις, χωρίς σοβαρότητα, χωρίς η μια πλευρά να ακούει την άλλη, με τη συμμετοχή κάθε πικραμένου ηγετίσκου της πλάκας, που βρίσκει την ευκαιρία να βγάλει τα απωθημένα του γλεντώντας κανονικά το κράτος. Με φωνές πολλές φορές και χωρίς επιχειρήματα. Πρέπει να βρεθεί κάποιος σε κουβέντα σε χωριό για να καταλάβει τον κομπασμό του κάθε τοπάρχη μετά την αποτροπή ενός κεντρικού σχεδιασμού για να το κατανοήσει στο μέγεθός του το φαινόμενο.

Η Πολιτεία έχει χάσει το τεκμήριο της σοβαρότητας και την εμπιστοσύνη της κοινωνίας, οπότε τώρα όλα είναι πολύ δύσκολα. Αν πεις ότι για να σε γλιτώσω από το σκουπιδαριό και τη χωματερή που απειλεί την υγεία των δικών σου, θα κατασκευάσω στην περιοχή μια σοβαρή μονάδα διαχείρισης των απορριμμάτων σου, δεν πείθεις. Προτιμά ο κόσμος να ζει στη φαβέλα, παρά να του φυτρώσεις μια μόνιμη δομή, έστω κι αν τον απαλλάξει από το πρόβλημα. Το γιατί δεν είναι τόσο δύσκολο να το καταλάβει κάποιος. Ο πολίτης της συγκεκριμένης περιοχής αισθάνεται θύμα και η πρώτη του ερώτηση είναι γιατί στο δικό μου σπίτι κι όχι στου γείτονα. Και επίσης, σήμερα έχω εδώ μόνο τα δικά μου σκουπίδια, μετά θα μου φέρουν και των γειτόνων. Ενώ υπάρχει και η προσδοκία ότι με πίεση και έκθεση της κακής κατάστασης, μπορεί να έρθει ο από μηχανής θεός μια μέρα και να καθαρίσει.

Το ίδιο συμβαίνει και με το προσφυγικό. Γιατί πάλι στα νησιά κι όχι αλλού. Γιατί στη Ροδόπολη κι όχι στη Βυρώνεια ή στο Κλειδί, γιατί στις Σέρρες κι όχι στην Καβάλα κτλ. Γιατί σε μένα κι όχι σε σένα. Η Πολιτεία χρησιμοποίησε την τακτική του ξεπερασμένου πλέον κοινωνικού αυτοματισμού για να περάσει τα θέλω της επί πολλά χρόνια. Δεν μπορεί να περάσει αυτή την τακτική πλέον σε όφελός της. Όταν εμφανίζεται ο κοινωνικός αυτοματισμός δεν δίνει λύσεις στις κυβερνήσεις πια, αλλά τους δημιουργεί περισσότερα προβλήματα. Διότι πολύ απλά έχει ξεφύγει από τον έλεγχό της. Δεν τον δημιουργεί η ίδια, δημιουργείται αυτομάτως από τους θιγόμενους πολίτες.

Μπροστά λοιπόν σε όλη αυτή την κατάσταση κάθε κυβέρνηση εμφανίζεται πρόθυμη να υποχωρήσει από τον αρχικό σχεδιασμό και να βρει εναλλακτικές. Αυτό σημαίνει ότι ο σχεδιασμός ήταν προβληματικός κι όχι ότι δημιουργήθηκε προβληματική κατάσταση από τις αναμενόμενες αντιδράσεις. Η Πολιτεία δεν είναι κι αυτή σίγουρη ή πεπεισμένη ότι βρήκε την κατάλληλη λύση. Όταν δεν έχεις πείσει τον εαυτό σου γι' αυτό που πας να κάνεις, πώς να πείσεις αυτόν στον οποίο το κάνεις; Δεν αναγκάζεται να βρει εναλλακτικές. Τις έχει από πριν. Μόνο που αυτό το ξέρουν πια και οι πολίτες...

Θυμίζω τις αντιδράσεις για τον ΧΥΤΑ Μαυροράχης. Μια δομή όπου η Πολιτεία έδειξε αποφασιστικότητα και δημιουργήθηκε. Πόσα προβλήματα δημιουργήθηκαν στην περιοχή από τη λειτουργία της; Είχαν τελικά άδικο όσοι αντιδρούσαν;

Δείτε σήμερα τις αντιδράσεις για τα κλειστά κέντρα κράτησης μεταναστών. Οι πολίτες αντιδρούν επειδή γνωρίζουν πως όσο και να τους υπόσχονται οι εμπνευστές τους ότι θα είναι αποκλεισμένα από την τοπική κοινότητα κι ότι δε θα διαταράσσουν την κοινωνική συνοχή κι ότι θα συμμαζέψουν την άθλια κατάσταση με τις σημερινές ανοιχτές και άτυπες δομές, οι έγκλειστοι θα μπαινοβγαίνουν και η λειτουργία στα χαρτιά δε θα έχει καμιά σχέση με τη λειτουργία στην πράξη.

Δεν είναι συνεπώς προβληματικός ο πολίτης, αλλά οι πολιτικές και οι πολιτικοί. Κι όσο δεν το καταλαβαίνουν ή κάνουν ότι δεν το καταλαβαίνουν, τόσο θα το βρίσκουν μπροστά τους. Καλά ξεμπερδέματα λοιπόν και στους νυν και στους επόμενους.