Τις συγκλονιστικές συνέπειες στην απονομή της Δικαιοσύνης από την πανδημία του κορωνοϊού επισημαίνει «με διευθύνσεις και ονόματα» ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης Στάθης Κουτσοχήνας, ο οποίος κατά τη διάρκεια διαδικτυακής εκδήλωσης μίλησε με αριθμούς για να περιγράψει με ακρίβεια την σοβαρή κατάσταση που έχει δημιουργηθεί. Όπως σημείωσε το ποσοστό μείωσης στη δικηγορική ύλη, δηλαδή στα παράβολα των δικηγόρων που συνδέονται κυρίως με τη διεξαγωγή δικών, διαμορφώθηκε στο -86% για την περίοδο του καθολικού lockdown την Άνοιξη του 2020 και στο -55% κατά την περίοδο του μερικού lockdown, που ισχύει από το φθινόπωρο του 2020 μέχρι σήμερα.
Σύμφωνα, λοιπόν, με το τμήμα μηχανογράφησης του ΔΣΘ κατά το διάστημα του καθολικού lockdown από 13/3/2020 έως 31/5/2020 εκδόθηκαν μόλις 5.566 γραμμάτια εισπράξεως εισφορών και ενσήμων, ενώ το ίδιο ακριβώς διάστημα του έτους 2019 είχαν εκδοθεί 39.923 γραμμάτια. Κατά δε το χρονικό διάστημα μερικού lockdown από 31/10/2020 έως 22/2/2021 εκδόθηκαν 27.792 γραμμάτια εισπράξεως εισφορών και ενσήμων, ενώ το ίδιο ακριβώς διάστημα του έτους 2019 – 2020 εκδόθηκαν 62.351 γραμμάτια.
Ειδικότερα, όπως προκύπτει από τους πίνακες στατιστικών στοιχείων των διοικήσεων των δικαστηρίων της Θεσσαλονίκης η εικόνα στη Θεσσαλονίκη ανά δικαστική δομή είναι η ακόλουθη:
Πρώτον, Πρωτοδικείο Θεσσαλονίκης: Από 13/3/2020 έως 31/5/2020 εκδικάστηκαν συνολικά 405 αστικές υποθέσεις σε διαδικασίες που εξαιρούνταν της αναστολής. Πρόκειται για λίγο παραπάνω από το 10% των 3.746 υποθέσεων αυτής της φύσεως που συζητήθηκαν το αντίστοιχο χρονικό διάστημα του 2019. Κατά το διάστημα από 30/10/2020 έως 22/2/2021 εκδικάστηκαν συνολικά 2.383 αστικές υποθέσεις, ενώ το αντίστοιχο χρονικό διάστημα 2019-2020 συζητήθηκαν 6.353 υποθέσεις, περίπου τριπλάσιος αριθμός. Σε ότι αφορά τις ποινικές υποθέσεις στην περίοδο από 13/3/2020 έως 20/6/2020 εκδικάστηκαν συνολικά 160, ποσοστό πέριξ του 4%, έναντι των 4.519 υποθέσεων που εκδικάστηκαν το ίδιο χρονικό διάστημα των 3,5 μηνών του 2019. Όσο για το διάστημα από 30/10/2020 έως 23/2/2021 οι ποινικές υποθέσεις που εκδικάστηκαν ήταν συνολικά 410, ποσοστό γύρω στο 5% έναντι των 8.575 υποθέσεων που εκδικάστηκαν στο ίδιο διάστημα την περίοδο 2019 –2020.
Δεύτερον, Εφετείο Θεσσαλονίκης: Το 2020 εκδικάστηκαν 2.166 πολιτικές υποθέσεις, το 68% των 3.167 ανάλογων υποθέσεων του 2019. Επίσης, το 2020 εκδικάστηκαν στο Εφετείο 3.251 υποθέσεις, μόλις το 39% των ανάλογων ποινικών υποθέσεων του 2019, που ήταν 8.270.
Τρίτον, Ειρηνοδικείο Θεσσαλονίκης: Το 2020 εκδικάστηκαν 4.754 αστικές υποθέσεις, μόλις το 36% των 13.185 αντίστοιχων υποθέσεων του 2019.
Κατά τον κ. Κουτσοχήνα το όλο ζήτημα της μη λειτουργίας ή υπολειτουργίας των δικαστηρίων -πέραν της οικονομικής διάστασής του, καθώς οι δικηγόροι βρίσκονται με ελάχιστα εισοδήματα εδώ κι έναν χρόνο- θα οδηγήσει και στον πλήρη εκτροχιασμό των χρόνων έκδοσης αποφάσεων με τη συσσώρευση όγκου υποθέσεων σε ένα ήδη επιβαρυμένο σύστημα. Στις υποθέσεις δηλαδή που αποσύρονται, αναβάλλονται ή ματαιώνονται θα έρθουν να προστεθούν και όσες κατατίθενται και εισάγονται προς συζήτηση κατά το διάστημα αυτό της υπολειτουργίας. Ενόψει αυτής της πραγματικότητας, η εκδίκαση μιας υπόθεσης θα μετατίθεται σημαντικά αργότερα και συνακόλουθα ανάλογη καθυστέρηση θα σημειώνεται και στην έκδοση της απόφασης. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που ανέκαθεν ταλάνιζε την απονομή της Δικαιοσύνης στη χώρα μας, και το οποίο αναμένεται να διογκωθεί έτι περαιτέρω ενόψει των εμποδίων που δημιουργεί η πανδημία.
Τα 7 προβλήματα
Ειδικότερα ο πρόεδρος του ΔΣΘ κωδικοποιεί τα ζητήματα που ανακύπτουν βιαίως από τη συνεχιζόμενη πολύμηνη αναστολή της λειτουργίας της Δικαιοσύνης ως εξής:
1. Η μη λειτουργία των δικαστηρίων έχει αντίκτυπο στην άσκηση δικονομικών δικαιωμάτων των κατηγορουμένων, καθώς δεν εκδικάζονται ποινικές υποθέσεις με κρατούμενους (ενώ αυτοί ελπίζουν σε μία μειωμένη ποινή στον δεύτερο βαθμό που θα οδηγήσει στην αποφυλάκισή τους), περαιτέρω δε η άμεση επικοινωνία με δικηγόρους, διερμηνείς ή τρίτα πρόσωπα είναι ιδιαιτέρως δυσχερής.
2. Δεν συζητούνται υποθέσεις ασφαλιστικών μέτρων (που από τη φύση τους είναι όλες κατεπείγουσες – ίσως μάλιστα όταν προσδιοριστούν να συζητηθούν να είναι πλέον άνευ αντικειμένου).
3. Δεν δικάζονται οικογενειακές υποθέσεις, που είναι όλες εξαιρετικά ευαίσθητες: επιμέλεια – επικοινωνία με τέκνα, διατροφές, διαζύγια). Η κατάσταση των θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας επιδεινώνεται ιδιαίτερα από την κοινωνική αποστασιοποίηση και την απομόνωση σε περιόδους εγκλεισμού. Τα άτομα με βίαιο σύντροφο και τα παιδιά με βίαιους γονείς είναι, αφενός, πιο εκτεθειμένα σε εξαναγκαστικό έλεγχο, βία και παραμέληση και, αφετέρου, η πρόσβασή τους σε υποστήριξη και προστασία είναι πιο περιορισμένη.
4. Δεν δικάζονται εργατικές αγωγές, που σημαίνει ότι ένας απλήρωτος εργαζόμενος δεν μπορεί να διεκδικήσει τους μισθούς του. Η αυξανόμενη ανισότητα, συμπεριλαμβανομένης και της αύξησης της περιστασιακής εργασίας, αφήνει πολύ κόσμο εκτεθειμένο στη σημερινή αλλά και σε κάθε νέα κρίση.
5. Δεν συζητούνται μισθωτικές διαφορές, όταν ένας μικροϊδιοκτήτης μπορεί να έχει ως μοναδικό εισόδημα ένα μίσθωμα.
6. Δεν διεξάγονται διοικητικές δίκες, παρά μόνο με υποβολή κοινής ή ξεχωριστής δήλωσης από όλους τους διαδίκους περί παράστασης χωρίς εμφάνιση στο ακροατήριο. Ωστόσο, λαμβανομένου υπόψη ότι κατά την εκδίκαση των διοικητικών υποθέσεων τηρείται ούτως ή άλλως η έγγραφη διαδικασία, η δε μαρτυρική κατάθεση λαμβάνεται μόνο μέσω ενόρκου βεβαιώσεως, καθίσταται σαφές ότι εκλείπει ο λόγος κινδύνου διασποράς του ιού, πολλώ δε μάλλον εφαρμοζόμενου και του χρονικού καταμερισμού εκδίκασης των υποθέσεων.
7. Τα προβλήματα του κτηματολογίου διογκώνονται. Είναι εξαιρετικά δύσκολο να καταχωρισθεί μία συμβολαιογραφική πράξη, με αποτέλεσμα να γεννάται ανασφάλεια στις συναλλαγές, να κινδυνεύει η αρχή της χρονικής προτεραιότητας και να χάνονται επενδύσεις.
Αξίζει να σημειωθεί ότι την τελευταία εβδομάδα που η Θεσσαλονίκη έχει ενταχθεί στις περιοχές με «βαθύ κόκκινο» χρώμα, δηλαδή πολύ αυξημένου κινδύνου λόγω της πανδημίας, τα Δικαστήρια της Θεσσαλονίκης και οι σχετιζόμενες υπηρεσίες (Κτηματολόγιο, Υποθηκοφυλακείο) έχουν περιορίσει δραστικά, στα όρια της πλήρους αναστολής, τη λειτουργία τους, επιδεινώνοντας ακόμη περισσότερο την κατάσταση.