του Σταύρου Κουμεντάκη*
Oι μετοχές της ΑΕ είναι ελεύθερα μεταβιβάσιμες. Το επιτρεπτό της ελεύθερης μεταβίβασής τους μας έχει απασχολήσει σε προηγούμενη αρθρογραφία μας. Κάμπτεται, εντούτοις, η συγκεκριμένη αρχή σε δύο περιπτώσεις-όσον αφορά ΑΕ με μετοχές μη εισηγμένες σε ρυθμιζόμενη αγορά. Με την πρώτη από αυτές ασχοληθήκαμε ήδη (τις δεσμευμένες μετοχές). Εδώ θα μας απασχολήσει η δεύτερη, εξίσου ενδιαφέρουσα όμως, περίπτωση: το δικαίωμα προαίρεσης, όσον αφορά τη μεταβίβαση ή την απόκτηση μετοχών.
Έννοια & Περιεχόμενο
Είναι, κατά νόμο, εφικτή η σύναψη συμφωνίας των μετόχων, ανάμεσά τους ή με τρίτους, με την οποία παρέχεται το δικαίωμα προαίρεσης αγοράς (:call option) ή πώλησης (:put option) ονομαστικών μετοχών.
Με μια τέτοια συμφωνία (:προαίρεσης) παρέχεται η εξουσία στον δικαιούχο να καταρτίζει, σε επόμενη χρονικη στιγμή, με δική του μόνον (:«μονομερή») δήλωση μια άλλη-κύρια σύμβαση (αγορά/πώληση μετοχών) με τον δεσμευόμενο-υπόχρεο αντισυμβαλλόμενό του.
Μορφές, Ενεργοποίηση και Καταχώριση Δικαιώματος
Η συμφωνία του δικαιώματος προαίρεσης είναι δυνατό να λάβει χώρα (και) ως υποχρέωση (:drag along) ή δικαίωμα (:tag along) της μειοψηφίας να πωλήσει μαζί με τους πλειοψηφούντες μετόχους. Οι δεσμευμένες μετοχές προϋποθέτουν καταστατική πρόβλεψη˙ η συμφωνία προαίρεσης όχι.
Η συμφωνία προαίρεσης είναι δυνατό να ενεργοποιηθεί είτε μόλις πληρωθεί η ενδεχομένως υφιστάμενη αίρεση (επέλθει δηλαδή το συμφωνημένο μέλλον και αβέβαιο γεγονός) είτε μόλις παρέλθει η συμφωνηθείσα προθεσμία.
Η συμφωνία προαίρεσης δεν είναι υποχρεωτικό να καταγραφεί στο βιβλίο μετόχων ή, επί άυλων μετοχών, στο σχετικό μητρώο. Η συντέλεση ή μη της σχετικής καταχώρισης δεν επηρεάζει το κύρος της συμφωνίας. Μέσω αυτής, ωστόσο, επιτυγχάνεται η διαφάνεια και «δημοσιότητά» της. Αναγκαία, κατά τούτο, στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων.
Η Άσκηση Του Δικαιώματος Προαίρεσης
Το δικαίωμα προαίρεσης, όπως ήδη επισημάνθηκε, ασκείται με μονομερή δήλωση του δικαιούχου προς τον δεσμευόμενο/υπόχρεο (και όχι προς την ΑΕ).
Με την περιέλευση της δήλωσης αυτής στον δεσμευόμενο/υπόχρεο καταρτίζεται, αυτοδίκαια, η συμφωνηθείσα κύρια σύμβαση (λ.χ. αγορά/πώληση μετοχών). Δεν απαιτείται συγκεκριμένος τύπος. Ενδεδειγμένη, εν τούτοις (αν όχι αναγκαία-για λόγους απόδειξης και μόνον), η έγγραφη διενέργειά της.
Η Κάμψη Της Αρχής Της Ελεύθερης Μεταβίβασης Των Μετοχών
Οι μετοχές για τις οποίες το σύμφωνο προαίρεσης ελευθέρως μεταβιβάζονται και μετά τη σύναψή του. Ακυρώσιμη θα είναι μια τέτοια μεταβίβαση σε περίπτωση, μόνον, αντίθετης ρήτρας (:για το μη επιτρεπτό της μεταβίβασης των μετοχών μέχρι την άσκηση ή απόσβεση του δικαιώματος προαίρεσης) καθώς και καταχώρισή της στο βιβλίο/μητρώο μετόχων.
Η Απόσβεση Του Δικαιώματος Προαίρεσης
Το δικαίωμα προαίρεσης αποσβήνεται μετά την παρέλευση της συμφωνηθείσας, προθεσμίας ή της ενδεχόμενης διαλυτικής αίρεσης. Αποσβήνεται, μεταξύ άλλων, το σχετικό δικαίωμα (και) με μεταγενέστερη αντίθετη συμφωνία των μερών και μεταγενέστερη παραίτηση του δικαιούχου. Επίσης, και υπό προϋποθέσεις, επί αντιφατικής συμπεριφοράς του υπόχρεου καθώς και σε περίπτωση απρόβλεπτης μεταβολής των συνθηκών.
Η συμφωνία για δικαίωμα προαίρεσης αγοράς ή πώλησης μετοχών δεν προϋποθέτει τύπο. Οι κίνδυνοι, όμως, που εγκυμονεί το «άτυπο» της συγκεκριμένης συμφωνίας είναι εξαιρετικά σημαντικοί. Ακριβώς το δεδομένο αυτό είναι που επιβάλλει τη δημοσιοποίηση της σχετικής συμφωνίας στο βιβλίο ή μητρώο μετόχων. Κι ακόμα περισσότερο: τη γραπτή, λεπτομερή-ιδίως όμως απολύτως προσεκτική οριοθέτηση των εκατέρωθεν δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των εμπλεκομένων. Επίσης: των επιμέρους παραμέτρων της συμφωνίας τους.
Σταύρος Κουμεντάκης
Managing Partner
Koumentakis and Associates Law Firm
Σημ.: Το παρόν άρθρο σε πλήρη μορφή