Ένα θεμέλιο ζωής και ένα δώρο αναντικατάστατο, το μητρικό γάλα, στερούνταν πολλά πρόωρα νεογέννητα ετησίως μέχρι που οι Τράπεζες Μητρικού Γάλακτος ήρθαν και στη Θεσσαλονίκη για να καλύψουν αυτό το κενό, που οι περισσότεροι αποκαλούν «ζωτικής σημασίας». Ακόμα και εν μέσω πανδημίας, οι μητέρες δότριες δεν δίστασαν στιγμή να χαρίσουν το περίσσευμα του γάλακτός τους για τις ανάγκες σίτισης των πρόωρων ή άρρωστων τελειόμηνων νεογνών.
Ο λόγος για τις Τράπεζες Μητρικού Θηλασμού που λειτουργούν στην Α΄ Νεογνολογική Κλινική & Εντατική Νοσηλεία Νεογνών ΑΠΘ του γενικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης «Ιπποκράτειο» αλλά και στο γενικό νοσοκομείο «Παπαγεωργίου», που παρέχουν μητρικό γάλα σε πρόωρα νεογνά αλλά και σε άρρωστα νεογέννητα. Άλλωστε, οποιοδήποτε μωρό γεννηθεί πριν συμπληρώσει τις 34 εβδομάδες δεν δύναται να θηλάσει από τη μητέρα του και, για τον λόγο αυτό, οι τράπεζες έρχονται για να προσφέρουν σίτηση και φροντίδα με... άρωμα μητέρας.
Η διαδικασία δωρεάς μητρικού γάλακτος είναι απλή: οι υγιείς θηλάζουσες μητέρες μπορούν να καταθέτουν το περίσσευμα γάλακτός τους για τις ανάγκες σίτισης πρόωρων ή άρρωστων νεογνών. Το περίσσευμα αυτό είναι σκόπιμο να έχει διατηρηθεί σε κατάψυξη στους -18 με -20 βαθμούς έως και τρεις μήνες. Απαραίτητη προϋπόθεση ωστόσο για τη δωρεά είναι οι μητέρες να συνέλεξαν το γάλα έως ότου το μωρό τους ήταν έξι μηνών. Το γάλα αυτό, πριν χορηγηθεί στα πρόωρα μωρά, περνάει από αρκετούς εργαστηριακούς ελέγχους και παστεριώνεται κατάλληλα.
Η αξία της προσφοράς δεν σταματάει πουθενά, και οι μητέρες δότριες το έχουν αντιληφθεί. Για τον λόγο αυτόν και δύο μητέρες που τα πρόωρα μωράκια τους δεν τα κατάφεραν, συνέχιζαν να δωρίζουν το γάλα τους στην κλινική του Ιπποκρατείου, για να δώσουν ζωή σε άλλα τόσα νεογνά. Για τον ίδιο λόγο άλλη μία μητέρα, που το μωρό της νοσηλευόταν στην κλινική του Παπαγεωργίου, δώριζε καθόλη τη διάρκεια της νοσηλείας του όλο το γάλα της για τις ανάγκες της κλινικής.
Μητρικό Γάλα
Το μητρικό γάλα, λόγω της μοναδικής διατροφικής σύνθεσης, αποτελεί την καλύτερη διατροφή για τα βρέφη και πρέπει να είναι διαθέσιμο αμέσως μετά τη γέννηση, ιδιαίτερα για πρόωρα και υψηλού κινδύνου νεογνά με γαστρεντερικές ή μεταβολικές διαταραχές.
Το μητρικό γάλα είναι πλούσιο σε βιολογικούς παράγοντες, μοναδικούς για τη στήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος, οι οποίοι αποτελούν ασπίδα προστασίας απέναντι σε επιπλοκές που μπορεί να εκδηλωθούν κατά τη νοσηλεία των πρόωρων νεογνών. Με το μητρικό γάλα έχουν λιγότερες λοιμώξεις, λιγότερα προβλήματα σίτισης, λιγότερα επεισόδια νεκρωτικής εντεροκολίτιδας, μικρότερο χρόνο παραμονής στο νοσοκομείο και καλύτερη ανάπτυξη και εξέλιξη.
Όταν το γάλα της μητέρας δεν είναι διαθέσιμο ή δεν είναι επαρκώς διαθέσιμο, οι ιατρικές εταιρείες συστήνουν τη χορήγηση γάλακτος από δότριες ελεγχόμενης ποιότητας. Η ανάγκη αυτή οδήγησε στη δημιουργία των τραπεζών μητρικού γάλακτος, όπου το μητρικό γάλα παστεριώνεται και διατηρείται στις κατάλληλες συνθήκες.
Οι τράπεζες ανθρωπίνου γάλακτος διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εξασφάλιση ότι τα πρόωρα και τα άρρωστα βρέφη λαμβάνουν το πολύτιμο γάλα που χρειάζονται, το οποίο είναι προσιτό σε όλα τα νεογνά ανεξαρτήτως προέλευσης.
Στις τράπεζες μητρικού γάλακτος, που επικεντρώνονται κατά κύριο λόγο στην παροχή γάλακτος σε νεογνά υψηλού κινδύνου που νοσηλεύονται σε νεογνικές μονάδες, το γάλα δωρίζεται και δεν αγοράζεται. Δότες είναι μητέρες οι οποίες θηλάζουν κι έχουν περίσσευμα γάλακτος και κατ’ επέκταση περίσσευμα αγάπης.
Τράπεζα Μητρικού Γάλακτος στο Ιπποκράτειο
«Το μητρικό γάλα είναι ένα αναπόσπαστο δικαίωμα κάθε μωρού και η δωρεά του από μητέρες που έχουν περίσσευμα είναι τρομερή αλτρουϊστική πράξη», σημειώνει στη Voria.gr ο διευθυντής της Α΄ Νεογνολογικής Κλινικής και Εντατικής Νοσηλείας Νεογνών (ΜΕΝΝ) του ΑΠΘ και υπεύθυνος της Τράπεζας Μητρικού Γάλακτος (ΤΜΓ) του Ιπποκρατείου Γενικού Νοσοκομείου Θεσσαλονίκης, καθηγητής Νεογνολογίας-Παιδιατρικής Κοσμάς Σαραφίδης, τονίζοντας πως «η ΤΜΓ καλύπτει τις ανάγκες της κλινικής μας καθώς και της ΜΕΝΝ του ΕΣΥ του νοσοκομείου και αυτές οι ανάγκες συνεχώς αυξάνονται καθημερινά».
Η ΤΜΓ του νοσοκομείου ονομάζεται «Ηλιτόμηνον», που σημαίνει αυτός που γεννήθηκε πρόωρα. «Η ανάπτυξή της είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιας προσπάθειας των διευθύνσεων της Α΄ Νεογνολογικής Κλινικής και του Νοσοκομείου ενώ καθοριστικό ρόλο διαδραμάτισε η χρηματοδότηση με δωρεές από εταιρείες και κυρίως από το "Ηλιτόμηνον", μίας ΜΚΟ που έχει ως σκοπό τη φροντίδα των πρόωρων νεογέννητων. Έτσι, από τον Ιούλιο του 2020 αρχίσαμε να συλλέγουμε γάλα και αρχές Σεπτεμβρίου τέθηκε σε λειτουργία η Τράπεζά μας», συμπληρώνει ο διευθυντής.
«Εφόσον μία μητέρα έχει περισσευούμενο γάλα και επιθυμεί να το δωρίσει στην ΤΜΓ, δηλώνει αυτήν την επιθυμία της και στη συνέχεια συμπληρώνει ένα ειδικό ερωτηματολόγιο προκειμένου να ελεγχθεί ο τρόπος ζωής και οι διατροφικές συνήθειες της μητέρας. Επίσης, οι μητέρες προχωρούν σε κάποιες εξετάσεις -ανάλογες με αυτές που γίνονται στους αιμοδότες- για να αποκλειστούν κάποια νοσήματα», αναφέρει ο κ. Σαραφίδης ενώ τονίζει πως όταν η μητέρα κριθεί κατάλληλη ως δότρια γίνεται ένας αρχικός έλεγχος για την παρουσία μικροβίων στο γάλα και, στη συνέχεια, το γάλα παστεριώνεται στους 62,5ο C για 30 λεπτά. Αφού τελειώσει η παστερίωση, περνάει εκ νέου από μικροβιολογικό έλεγχο για να φανεί εάν έχουν μείνει κάποια υπόλοιπα μικροβίων, και μόνο εάν τηρούνται όλες οι προϋποθέσεις κρίνεται κατάλληλο για χορήγηση στα νεογέννητα.
Ακόμα και εν μέσω της πανδημίας του κορωνοϊού, οι μητέρες που επιθυμούν να δωρίσουν το γάλα τους, προχωρούν κανονικά στη δωρεά και δεν έχουν παρουσιαστεί μητέρες που να έχουν δεύτερες σκέψεις. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η υπεύθυνη της ΤΜΓ, μαία Γαρυφαλιά Τζεμπελίκου, «όλες οι μητέρες που έρχονται είναι συνειδητοποιημένες και, μάλιστα, δημιουργείται μία τέτοια εμπιστοσύνη που δεν έχουν κανέναν λόγο να είναι επιφυλακτικές». Η ίδια συμπληρώνει πως πλέον με την άυλη συνταγογράφηση εάν η δότρια δεν επιθυμεί να έρθει στους χώρους του νοσοκομείου τής αποστέλλεται μέσω της πλατφόρμας τις μικροβιολογικές εξετάσεις που απαιτούνται όπως και το ερωτηματολόγιο και η μίνι συνέντευξη διεξάγεται διαδικτυακά.
«Εμείς δεν παρέχουμε απλά γάλα σε πρόωρα νεογέννητα που δεν μπορούν να θηλάσουν, δημιουργούμε μία σχέση εμπιστοσύνης με τη μητέρα. Σκοπός μας είναι να διατρέφονται όλα τα άρρωστα νεογέννητα, πρόωρα ή τελειόμηνα, με μητρικό γάλα», τονίζει η Κωνσταντίνα Τσώνη, παιδίατρος - νεογνολόγος της κλινικής. «Μάλιστα, ακόμη και όταν φύγει το μωρό τους από τη ΜΕΝΝ, κοιτάμε να βοηθήσουμε κάθε μητέρα αν το χρειάζεται και όσο το δυνατό», σημειώνει η κ. Τζεμπελίκου.
Από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Απρίλιο έχουν γίνει περίπου 50 παστεριώσεις καθώς γίνονται περίπου δύο παστεριώσεις την εβδομάδα. Συνολικά παστεριώθηκαν 207 κιλά γάλα. Γύρω στα 80 μωρά συνολικά έχουν διατραφεί με γάλα από την ΤΜΓ, που μεταφράζεται σε περίπου 9 χιλιάδες μερίδες γάλα.
Τράπεζα Μητρικού Γάλακτος στο Παπαγεωργίου
Από την πλευρά της η καθηγήτρια Παιδιατρικής-Νεογνολογίας /διευθύντρια Β’ Νεογνολογικής Κλινικής του ΑΠΘ, Ελισάβετ Διαμαντή σημειώνει πως ακόμα και στη συγκυρία στην οποία ζούμε, οι μητέρες δεν σταμάτησαν να δωρίζουν το γάλα τους. «Είναι άλλωστε δεδομένο πως πριν δωρίσει η μητέρα το γάλα της κάνουμε όλους τους απαραίτητους μικροβιολογικούς ελέγχους και μάλιστα προηγείται και τεστ ανίχνευσης του κορωνοϊού».
Πρόκειται για μία δωρεά ζωής σε ασθενή νεογέννητα αλλά και πρόωρα μωράκια που εδώ και πολλά χρόνια δεν υπήρχε στην πόλη μας. «Η δημιουργία της Τράπεζας έρχεται να καλύψει ένα κενό που υπήρχε ειδικά στη Βόρεια Ελλάδα, καθώς η μοναδική Τράπεζα Μητρικού Γάλακτος για δότριες μητέρες που λειτουργεί στην Αθήνα, στο νοσοκομείο “Έλενα Βενιζέλου”, δεν επαρκούσε για να καλύψει τις ανάγκες όλης της χώρας», σημειώνει η κ. Διαμαντή.
Η Β' ΜΕΝΝ στεγάζεται στον δεύτερο όροφο του νοσοκομείου, ακριβώς δίπλα στην αίθουσα τοκετών, είναι ανεπτυγμένη σε ωφέλιμο χώρο 770 τμ. Αποτελείται από τέσσερις μεγάλους θαλάμους (εντατική, δύο μεσοεντατικές και κουνάκια), αίθουσα μαθημάτων, γραφεία, αποθηκευτικούς χώρους.
«Πριν τις 34 εβδομάδες το μωρό δεν μπορεί να θηλάσει, άρα του χορηγείται η απαραίτητη ποσότητα γάλακτος με καθετηράκι, το οποίο προέρχεται από την Τράπεζά μας. «Τα μωρά που νοσηλεύονται στην κλινική μας τρώνε κάθε τρεις ώρες, άρα οι ανάγκες γάλακτος συνεχώς αυξάνονται», συμπληρώνει η ίδια.
Η Τράπεζα λειτουργεί από τον Μάιο του 2019 και από τότε μέχρι σήμερα έχουν σιτιστεί από την Τράπεζα 218 πρόωρα μωρά ενώ έχουν προσέλθει 94 δότριες προκειμένου να δωρίσουν το γάλα τους.
«Μέχρι πρότινος, ήμασταν λίγο πίσω στην πόλη μας. Ο φόβος άλλωστε είναι αυτός που μας κάνει κακούς γιατρούς. Πλέον υπάρχουν οι κατάλληλες μελέτες, τα εργαλεία και οι υποδομές να παρέχουμε σε κάθε πρόωρο νεογνό το θεμελιωμένο δικαίωμά του στον θηλασμό», τονίζει η καθηγήτρια Παιδιατρικής-Νεογνολογίας.
Η κ. Διαμαντή καταλήγει λέγοντας ότι ο κόσμος καλό είναι να γνωρίζει πως η δωρεά μητρικού γάλακτος εντάσσεται στην ίδια κατηγορία με τη δωρεά οργάνων. «Είναι υψίστης σημασίας αυτό το δώρο. Είναι θετικό πως στην Ελλάδα αρχίζει ο κόσμος να ευαισθητοποιείται και μας χαροποιεί πολύ αυτό. Όλο και περισσότερες μητέρες καταλαβαίνουν πως με το περίσσευμα του γάλακτός τους -γιατί σε αυτό αποσκοπούμε, δεν επιθυμούμε να στερήσουμε το γάλα από τα μωράκια- μπορούν να δώσουν ζωή σε πολλά άλλα μωράκια», λέει.
Είναι υψίστης σημασίας και για τον κ. Σαραφίδη αλλά και για την κ. Διαμαντή να αντιληφθούν οι μητέρες τη σημασία της δωρεάς του μητρικού γάλακτος. Είναι ένα δώρο ζωής που δεν κοστίζει αλλά δύναται να σώσει πολλές ζωές.