Όσοι υποστηρίζουν ότι η Θεσσαλονίκη κινείται εν έτει 2020 με την ατζέντα της δεκαετίας του 1980 –άντε της δεκαετίας του 1990- έχουν απόλυτο δίκιο. Όχι μόνο επειδή τα μεγάλα στρατηγικά και εμβληματικά έργα της περιοχής –κυρίως το μετρό, το λιμάνι, το αεροδρόμιο, η εξωτερική περιφερειακή, η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης- κωδικοποιήθηκαν 30 – 40 χρόνια πριν και ακόμη δεν έχουν ολοκληρωθεί –ορισμένα δεν έχουν καν ξεκινήσει. Ούτε διότι στο μεσοδιάστημα οι αλλαγές στον πλανήτη –ιδίως η τεχνολογική εξέλιξη και οι αλλαγές στις γεωστρατηγικές ισορροπίες- είναι τόσο μεγάλες και καθοριστικές, που υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να ξεπερνούν κάθε παλαιότερο σχεδιασμό και οπωσδήποτε θα έπρεπε να ληφθούν υπόψιν. Πολύ απλά επειδή οι καθυστερήσεις δεκαετιών αφορούν ακόμη και σχετικώς μικρά και… περιφερειακά έργα, τα οποία, όμως , έχουν σημασία.
Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του πρώην στρατοπέδου Κόδρα στην Καλαμαριά. Η αξιοποίηση του χώρου εξαγγέλλεται από κάθε υπουργό και από κάθε τοπικό άρχοντα εδώ και 30 χρόνια χωρίς τίποτε ουσιαστικό να γίνεται. Οι λόγοι είναι πολλοί, εκ των οποίων οι κυριότεροι κωδικοποιούνται ως ακολούθως:
Πρώτον, η πολυιδιοκτησία. Από τα 340 στρέμματα του Κόδρα λίγο παραπάνω από 200 έχουν μεταβιβαστεί στον δήμο Καλαμαριάς. Τα υπόλοιπα ανήκουν σε άλλους, ανάμεσά τους ιδιώτες και ένας οικοδομικός συνεταιρισμός στρατιωτικών. Επίσης, στο χώρο υπάρχουν ετοιμόρροπα μεν, διατηρητέα δε κτήρια, για τα οποία κάτι πρέπει να γίνει. Αλλά δεν γίνεται τίποτα.
Δεύτερον, η έλλειψη χρημάτων, ώστε όπου απαιτείται να δοθούν αποζημιώσεις και η έκταση να αποκτήσει έναν ιδιοκτήτη. Ακόμη και αν πρόκειται για δεκάδες εκατομμύρια είναι σαφές ότι το όφελος –τόσο το κοινωνικό, όσο και το οικονομικό- θα είναι μεγάλο.
Τρίτον, η γραφειοκρατία, που όπως και σε άλλες ανάλογες περιπτώσεις παραχώρησης στρατοπέδων, «πνίγει» τις προοπτικές του έργου. Είναι τόσο πολλές και τόσο χρονοβόρες οι θεσμικές ρυθμίσεις και οι νομικές τακτοποιήσεις που απαιτούνται, ώστε βασίμως να εκτιμά κανείς ότι με τους ρυθμούς του ελληνικού συστήματος θα χρειαστούν πολλά χρόνια για να ολοκληρωθούν.
Τέταρτον, και κυριότερο: δεν υπάρχει ούτε στρατηγική προσέγγιση, ούτε –πολύ περισσότερο- πολιτική βούληση για την αξιοποίηση. Κάποιοι μιλούν για πλήρη ανικανότητα, πρωτίστως αντίληψης της σπουδαιότητας του θέματος. Άλλωστε η Ελλάδα έχει πολλά προβλήματα, με ποιο να πρωτοασχοληθεί η κεντρική διοίκηση; Παράλληλα οι δυνατότητες της αυτοδιοίκησης –τόσο σε οικονομικό, όσο και σε επίπεδο αρμοδιοτήτων- είναι περιορισμένες. Επομένως, υπομονή.
Μπορεί ο δήμαρχος Καλαμαριάς, ο κ. Γιάννης Δαρδαμανέλλης, ως νέος άνθρωπος, να δηλώνει αισιόδοξος. Να δηλώνει, επίσης, ότι τον τελευταίο χρόνο έχουν προχωρήσει κάποια πράγματα –καθαρισμός, απομάκρυνση ογκωδών και μπάζων, αποψίλωση βλάστησης, αποβολή παράνομου κυνοκομίου, προετοιμασία ειδικού χωρικού σχεδίου κ.λπ.-, αλλά η αλήθεια είναι ότι η συνολική αξιοποίηση του στρατοπέδου Κόδρα ως υπερτοπικού –στην ουσία μητροπολιτικού- πάρκου την Ανατολική πλευρά του πολεοδομικού συγκροτήματος θα αργήσει πολύ. Η περιοχή και η Θεσσαλονίκη ευρύτερα θα χρειαστεί να περιμένουν ενδεχομένως και μία ή δύο γενιές ακόμη.
Κυρίως διότι το απίθανο ελληνικό κράτος είναι οργανωμένο με τον μοναδικό παγκοσμίως τρόπο που ξέρουμε, αλλά και διότι οι προτεραιότητες του είναι πολύ διαφορετικές, από αυτές που θα υπέθετε ένας άνθρωπος με απλή λογική. Και μια λεπτομέρεια προς επίρρωσιν των ανωτέρω: ξαφνικά η αξιοποίηση του στρατοπέδου Κόδρα ήρθε και πάλι στην τοπική επικαιρότητα, διότι ο αρμόδιος γραμματέας, του αρμόδιου υπουργείου, επισκέφθηκε την περιοχή επειδή στον πρόσφατο σεισμό της Σάμου, κατέρρευσε ένα παλιό κτήριο σκοτώνοντας δύο εφήβους κι εξαιτίας αυτού του τραγικού γεγονότος το κράτος αποφάσισε να εκπονήσει πρόγραμμα κατεδάφισης των ερειπίων ανά την Ελλάδα.
ΥΓ. Για όποιον δεν κατάλαβε πλήρως το ζήτημα: Τα 340 στρέμματα του πρώην στρατοπέδου Κόδρα είναι πιθανόν η μεγαλύτερη αναξιοποίητη έκταση αυτού του χαρακτήρα που υπάρχει εντός ενεργού πολεοδομικού ιστού –και δίπλα στη θάλασσα της Μεσογείου- στην Ευρώπη, ίσως στον ανεπτυγμένο κόσμο.