Στην πολιτική τα σύμβολα παίζουν καθοριστικό ρόλο. Στην πραγματική ζωή εκείνο που μετράει είναι το τι συμβαίνει και όχι τι σηματοδοτεί αυτό που συμβαίνει. Οι προοπτικές έχουν αξία και μπορούν να προεξοφληθούν μόνο όταν είναι βάσιμες και όχι όταν κινούνται στη σφαίρα της εικονικής πραγματικότητας. Για τη Θεσσαλονίκη και την υπόλοιπη Βόρεια Ελλάδα όλα αυτά εμφανίζονται στο προσκήνιο όταν η συζήτηση φτάνει στα Βαλκάνια. Το γεγονός ότι η χώρα μας βρίσκεται στη χερσόνησο του Αίμου και ότι συνορεύει με τις βαλκανικές χώρες για κάποιους σημαίνει ότι το μέλλον της είναι δεμένο με την περιοχή. Το ότι η φυσική ενδοχώρα της Βορείου Ελλάδος είναι οι βαλκανικές χώρες και οι βαλκανικές αγορές για τους ίδιους κάποιους σημαίνει ότι η επιχειρηματικότητα της περιοχής εξαρτά την ανάπτυξη της από επιδόσεις που καταγράφει στη συγκεκριμένη περιοχή.
Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν ισχύει με τον τρόπο που προβάλλεται εσχάτως. Η Ελλάδα έζησε και προόδευσε επί δεκαετίες ως αποκλεισμένη από το Βορρά χώρα. Το ίδιο και η Θεσσαλονίκη και η Βόρεια Ελλάδα. Την εποχή του Ψυχρού Πολέμου η Ελλάδα ήταν μία χώρα της Δύσης, ενώ οι τριγύρω γείτονες ήταν διασυνδεδεμένες –άλλες στενότερα, άλλες χαλαρότερα- με τη Μόσχα. Τα σύνορα ήταν επί της ουσίας κλειστά ή εξαιρετικά δύσκολα προσπελάσιμα. Οι δουλειές ήταν λίγες και συγκεκριμένες. Κάποιου είδους μικροεμπόριο από την Ελλάδα, λίγοι τουρίστες κυρίως από την πρώην Γιουγκοσλαβία και κυρίως στην Πιερία. Λίγοι Έλληνες ταξίδευαν στα Σκόπια για να αγοράσουν παπούτσια Adidas και όσοι βρίσκονταν για κάποιο λόγο στη Βουλγαρία έφερναν τυροκομικά και αλλαντικά.
Όλα αυτά ακυρώθηκαν από τις αρχές της δεκαετίας του 1990, όταν τα σύνορα χαμήλωσαν μέχρι εξαφανίσεως. Αλλά το γεγονός ότι ίσχυαν επί δεκαετίες παρήγαγαν –όπως λένε οι νομικοί- αποτελέσματα. Η Ελλάδα αναπτύχθηκε πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά. Οι επιχειρήσεις της Βορείου Ελλάδος έγιναν εξωστρεφείς παρά το γεγονός ότι οι αγορές στις οποίες απευθύνονταν ήταν μακρύτερα και όχι ακριβώς έξω από την πόρτα τους. Έμαθαν να ανταπεξέρχονται στον ανταγωνισμό επιχειρήσεων από ανεπτυγμένες οικονομικά χώρες και να ξεπερνούν τις αποστάσεις.
Τίποτε από αυτά δεν αλλάζει, επειδή ξαφνικά η παγκόσμια ιστορία γύρισε σελίδα. Πολύ περισσότερο επειδή κάποιοι πολιτικοί αποφάσισαν το 2018 και το 2019 να δώσουν ένα… όραμα, σε μια περιοχή που άλλα πράγματα έχει ανάγκη. Ήδη από τη δεκαετία του 1990 πολλές ελληνικές επιχειρήσεις –κυρίως του βορειοελλαδικού τόξου- επεκτάθηκαν εμπορικά, επενδυτικά και παραγωγικά στα Βαλκάνια, αξιοποιώντας την γεωγραφική εγγύτητα, το φθηνότερο εργατικό δυναμικό, τη χαμηλότερη φορολογία και σε ορισμένες περιπτώσεις τα ειδικά διμερή εμπορικά καθεστώτα, τα οποία ορισμένες χώρες της περιοχής διατηρούν με παλαιούς συμμάχους, κυρίως με τη Ρωσία. Οι εξελίξεις τις οδήγησαν σε αυτή την κατεύθυνση, χωρίς να τις αποσπάσουν από τις βασικές αγορές τους των ανεπτυγμένων κρατών. Ούτε η εκκρεμότητα του ονόματος με τα Σκόπια τους εμπόδισε, ούτε οι προοπτικές της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας να γίνουν μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης –κάτι που έχει ήδη συμβεί- τους ενθάρρυναν ιδιαιτέρως, ούτε ο εμφύλιος στη Γιουγκοσλαβία τις απογοήτευσε τελείως, ούτε η αρνητική στάση κάποιων κυβερνήσεων της Αλβανίας τις αποθάρρυναν.
Όσο για τη Θεσσαλονίκη, για την οποία κάποιοι ονειρεύονταν Βαλκανικά μεγαλεία, παραμένει απλής γοητευτική για τους γείτονες. Δεν κατάφερε να ηγηθεί της περιοχής, επειδή κάτι τέτοιο δεν ήταν εφικτό σε συνθήκες ελληνικού κράτους, το οποίο απαγορεύει την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων, δεν καταδέχεται να πριμοδοτήσει την αεροπορική σύνδεση της πόλης με τις βαλκανικές πρωτεύουσες, δεν τηρεί τις δεσμεύσεις του για να προσελκύσει διεθνείς οργανισμούς –η Παρευξείνια Τράπεζα εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη, με την υπόσχεση της παραχώρησης ακινήτου, κάτι που 20 χρόνια τώρα δεν έχει υλοποιηθεί. Φυσικά τώρα είναι αργά για… δάκρια. Κάθε σενάριο «Βαλκανικής Θεσσαλονίκης» πνίγει την πόλη, την περιοχή, την κοινωνία, την οικονομία. Η Βουλγαρία και η Ρουμανία είναι πλήρη μέλη της ΕΕ και τα Δυτικά βαλκάνια ετοιμάζονται να ξεκινήσουν ενταξιακές συνομιλίες με την ευλογία –και υπό την σκέπη- άλλων ευρωπαϊκών χωρών, κυρίως της Γερμανίας, της Αυστρίας και της Ιταλίας.
Όλα αυτά έχουν συμβεί και τα αποτελέσματα τους συνθέτουν την καθημερινότητα των Βαλκανίων. Προφανώς η Ελλάδα έχει γείτονες με τους οποίους διατηρεί σχέσεις, όπως συμβαίνει με τους γείτονες παντού στον κόσμο –πλην ίσως όσων βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση. Τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο. Το… βαλκανικό όραμα της Θεσσαλονίκης –και της χώρας ολόκληρης- δεν μπορεί και δεν υπάρχει λόγος να… αναστηθεί. Η εποχή άλλαξε, φέρνοντας μαζί της νέες προτεραιότητες. Χθες και προχθές ο πρωθυπουργός και ο αρχηγός της αντιπολίτευσης συναντήθηκαν στη Θεσσαλονίκη με παραγωγικούς φορείς και επιχειρήσεις της περιοχής με αντικείμενο συζήτησης τα Σκόπια – τις προοπτικές και τα προβλήματα μετά τη συμφωνία των Πρεσπών.
Την προσεχή Τρίτη επιχειρηματική αποστολή θα συνοδεύσει τον πρωθυπουργό και το κυβερνητικό κλιμάκιο στα Σκόπια, ενώ στο τέλος της επόμενης εβδομάδας το υπουργείο Εσωτερικών (τομέας Μακεδονίας – Θράκης) οργανώνεται στη Θεσσαλονίκη το πρώτο Βαλκανικό Φόρουμ με θέμα «Διαβαλκανικές Υποδομές και Δίκτυα Συν-ανάπτυξης - Μοχλοί Προώθησης της Επιχειρηματικότητας και της Καινοτομίας». Όπως αναφέρει σχετική ανακοίνωση, η διοργάνωση του Βαλκανικού Forum στηρίζεται στην παραδοχή ότι η ανάπτυξη σύγχρονων διακρατικών υποδομών και δικτύων στα Βαλκάνια αποτελεί την κινητήρια δύναμη για την προώθηση αποτελεσματικών διακρατικών δικτυώσεων στο χώρο της επιχειρηματικότητας και της καινοτομίας, αλλά και για την προσέλκυση σοβαρών επενδυτικών σχεδίων. Για το σκοπό αυτό θα έρθουν στη Θεσσαλονίκη ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Γιάννης Δραγασάκης, ορισμένοι υπουργοί και γενικοί γραμματείς, αλλά και πολιτικοί και αξιωματούχοι από τις βαλκανικές χώρες.
Χωρίς μεγάλο ρίσκο κάποιος μπορεί να εκτιμήσει ότι στις δύο αυτές ημέρες 5 και 6 Απριλίου –όπως και την Τρίτη 2 του μηνός- πολλές συζητήσεις θα γίνουν. Χειραψίες θα υπάρξουν, φωτογραφίες θα βγουν, δηλώσεις στις κάμερες θα γίνουν. Όπως συνέβη άλλωστε χθες και προχθές στις επιχειρηματικές συναντήσεις των κυρίων Τσίπρα και Μητσοτάκη. Το ερωτηματικό παραμένει η οικονομική ουσία, που μάλλον θα είναι λίγη, ελάχιστη. Αν προκύψει κάτι άλλο –για παράδειγμα μια δουλίτσα των 100, 200 ή περισσότερων ευρώ- θα προέρχεται από μεμονωμένες πρωτοβουλίες, που δε χρειάζονται καν ειδικό περιβάλλον για να αναληφθούν. Πιο πολύ θα τύχει, παρά θα πετύχει…
Το μέλλον της επιχειρηματικότητας της Θεσσαλονίκης και του ελληνικού Βορρά συναρτάται πολύ περισσότερο από εξελίξεις σε άλλες περιοχές του πλανήτη. Τα Βαλκάνια αποτελούνται από μικρές χώρες και ελάχιστα ανεπτυγμένες αγορές, που απλώς βρίσκονται στη γειτονιά μας. Ως τέτοιες τις αντιμετωπίζουν οι σοβαρές ελληνικές επιχειρήσεις, με τη βαρύτητα της πραγματικότητας. Πριν και μετά τη Συμφωνία των Πρεσπών. «Η ζωή αλλάζει / δίχως να κοιτάζει / τη δική σου μελαγχολία»