Στο μείζον θέμα της ακρίβειας θα κριθεί εν πολλοίς η πολιτική τοποθέτηση της πλειοψηφίας των πολιτών στις επόμενες εκλογές. Οι οποίες κατά πάσα πιθανότητα θα γίνουν μεν χωρίς την πανδημία του κορωνοϊού, με τις επιπτώσεις της δε, που είναι κι αυτές σχετικές με το ισοζύγιο εσόδων – εξόδων των νοικοκυριών.
Με σοβούσα την πανδημία είναι λογικό όλα τα άλλα να έχουν περάσει σε δεύτερη μοίρα. Ωστόσο, ήδη η ακρίβεια δείχνει τα δόντια της και πλήττει όλο και περισσότερα νοικοκυριά, ενώ οι παρεμβάσεις της κυβέρνησης δεν συνιστούν λύση, ούτε καν βραχυπρόθεσμα. Τι θα μπορούσε περισσότερο να γίνει; Φαντάζομαι όχι πολλά, διότι διαβάζοντας τους οικονομικούς αναλυτές εντός και εκτός Ελλάδας, συμφωνούν ότι το θέμα είναι πολυπαραγοντικό και δεν έχει σχέση μόνο με την πρόσκαιρη αύξηση των τιμών στην ενέργεια. Αυτό, όπως τονίζουν, θα λυθεί μέσα στο 2022. Θα μείνουν όμως οι υψηλές τιμές στα προϊόντα που επηρεάζονται στο σύνολό τους από το κόστος παραγωγής, στη μεταβολή του οποίου κυρίαρχη θέση έχει το ενεργειακό, όπως και το λειτουργικό κόστος.
Επηρεάζεται (η ακρίβεια) κατά πολύ κι από τη συνεχιζόμενη πανδημία. Ειδικά στην Ελλάδα μάλιστα έχουμε τις γνωστές στρεβλώσεις στη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς, με αποτέλεσμα οι αυξημένες τιμές να έρχονται για να μείνουν. Κι αυτό καλλιεργεί ένα κλίμα φόβου και μια αρνητική ψυχολογία στους πολίτες, ανοίγοντας διαρκώς την τρύπα στην τσέπη.
Πόσο αντέχουν τα νοικοκυριά να πληρώνουν τη βενζίνη στο 1,7 και πάνω; Πόσο αλώβητοι μπορούν να βγουν οι οικογενειακοί προϋπολογισμοί από το φετινό χειμώνα; Και για πόσο μπορούν να απορροφούν τις αυξήσεις οι επιχειρήσεις, με τις οποίες συναλλάσσεται άμεσα ο καταναλωτής;
Θα δώσω ένα παράδειγμα. Παρά την αυξημένη κινητικότητα στην αγορά της Θεσσαλονίκης (κι όχι μόνο του κέντρου), η κατανάλωση είναι μειωμένη, όπως τουλάχιστον λένε οι καταστηματάρχες (ανεξαρτήτως κλάδου). Οι πολίτες έχουν περιορίσει τις αγορές τους στα απολύτως απαραίτητα.
Ανάλογη εικόνα υπάρχει και στις λαϊκές αγορές, που αποτελούν και το καταφύγιο των χαμηλότερων εισοδημάτων. Σε βαθμό μάλιστα, που δεν είναι λίγοι οι παραγωγοί και έμποροι, οι οποίοι καλοβλέπουν περιοριστικά μέτρα με λειτουργία των λαϊκών με τους μισούς πάγκους, για να μη μειώνονται στο κόστος ή και παρακάτω οι τιμές και να αυξηθούν έτσι τα έσοδά τους, παρά το γεγονός ότι θα εργάζονται λιγότερες φορές μέσα στην εβδομάδα.
Οι επιχειρήσεις από την άλλη, για παράδειγμα του καφέ και της εστίασης, απέφυγαν μέχρι σήμερα (τουλάχιστον οι περισσότεροι στη Θεσσαλονίκη) να αναπροσαρμόσουν τις τιμές τους, παρά το γεγονός ότι αγοράζουν πιο ακριβά τις πρώτες ύλες ή τα απαραίτητα. Η απορρόφηση των επιβαρύνσεων σε πρώτη φάση δεν εγγυάται οτιδήποτε για τη συνέχεια. Οι επόμενες αυξήσεις (που είναι δεδομένες) θα σημάνουν γενική ανατίμηση των προϊόντων προς τον καταναλωτή.
Στα σούπερ μάρκετ, που τα πήγαν εξαιρετικά μέσα στην υγειονομική κρίση, καταγράφονται ήδη αυξήσεις. Περιορισμένες σε σχέση με το μέγεθος των αυξήσεων στις προμήθειές τους, όμως ικανές να προβληματίσουν τους καταναλωτές. Δεν χρειάζεται κάποιος να ψωνίζει με «σκονάκι» για να καταλάβει ότι περιορίστηκαν ήδη οι προσφορές... Και για να είμαστε αντικειμενικοί, με μέρος από τα κέρδη τους από τις υψηλές πωλήσεις της πανδημίας, τα σούπερ μάρκετ αυτή την εποχή μπορούν και συγκρατούν μαζικές ή και υπέρογκες αυξήσεις στις τιμές των προϊόντων.
Μέχρι να ισορροπήσει κάπου χαμηλότερα το ενεργειακό κόστος (δηλαδή σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Κομισιόν κάπου στον Φεβρουάριο – Μάρτιο) έχουμε πολλούς μήνες και δύσκολους, με πολλά έξοδα, μπροστά μας. Και στους μήνες αυτούς είναι αναμενόμενο να δούμε κύμα ανατιμήσεων προς τα πάνω σε πολλά προϊόντα, ακόμη και πρώτης ανάγκης.
Την ίδια ώρα ακόμη και οι εξαγγελθείσες αυξήσεις στους μισθούς δεν είναι ικανές να ισορροπήσουν τα πράγματα ούτε στη σημερινή συγκυρία. Είναι μια ανάσα, όπως και οι επιδοτήσεις στο ρεύμα και ορισμένες ακόμη κινήσεις που έκανε η κυβέρνηση, αλλά σε καμιά περίπτωση δεν συνιστούν αποφασιστική παρέμβαση για την αντιμετώπιση της ακρίβειας. Το πρόβλημα εξάλλου της φτωχοποίησης ειδικά της λεγόμενης μεσαίας τάξης δεν είναι ούτε προσωρινό, ούτε ευμετάβλητο. Και η μεσαία τάξη είναι αυτή που καθορίζει –αν και στο περιθώριο για πολλά χρόνια πλέον- τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα.
Οι πολίτες που ανήκαν προ του 2010 στη λεγόμενη μεσαία τάξη δεν αντιμετώπιζαν πρόβλημα επιβίωσης και μπορούσαν να ανταποκριθούν στα έξοδά τους με επάρκεια ή σχετική άνεση. Σήμερα δεν έχουμε την ίδια εικόνα. Τουλάχιστον όχι για τους περισσότερους. Αυτοί οι άνθρωποι πλήρωσαν στην ουσία την οικονομική κρίση και πληρώνουν και την πανδημία. Οι επιπτώσεις στην πραγματική οικονομία έπληξαν κυρίως αυτή τη μερίδα του πληθυσμού.
Τόσο, που από την προσδοκία της ευημερίας, η πάλαι ποτέ μεσαία τάξη τα τελευταία χρόνια να δίνει αγώνα για την επιβίωση. Αγώνα ανάλογο των πιο αδύναμων οικονομικά στρωμάτων και επιπλέον να μην έχει καμιά στήριξη από την Πολιτεία, διότι «δεν πληροί τα εισοδηματικά κριτήρια». Ενώ πονάει οικονομικά, ενώ έχει ρίξει το βιοτικό της επίπεδο, ενώ έχει μετατραπεί στο μόνιμο υποζύγιο της εθνικής οικονομίας, η μεσαία τάξη αντιμετωπίζεται ακόμη από την Πολιτεία ως προνομιούχος.
Το παράδειγμα που μπορούν όλοι να καταλάβουν είναι στον φόρο εισοδήματος. Βγάζεις περισσότερα από 20.000 ευρώ το χρόνο (μικτά), είσαι κάτι σαν πλούσιος ας πούμε. Δηλαδή με εισοδήματα 1.500 ευρώ το μήνα καθαρά (και λιγότερα) πληρώνεις επιπλέον φόρο. Τώρα αν τα βάλεις κάτω με χαρτί και μολύβι και υπολογίσεις τα πάγια έξοδα που πρέπει να καλυφθούν με αυτά τα 1.500 ευρώ μέσα στον μήνα βγαίνεις δεν βγαίνεις, αλλά για την Πολιτεία και φυσικά για μεγάλη μερίδα επιπόλαιων θεωρείσαι και Ωνάσης...
Η καραμελίτσα περί σύγκρισης με τους μισθούς πείνας των 500 και 800 ευρώ το μήνα όμως έπαψε έπειτα από τόσα χρόνια να πιάνει στη φτωχοποιημένη μεσαία τάξη. Δεν έχουν άλλωστε όλοι πλάτες για να στηρίζονται εσαεί οικονομικά, ούτε οι συσσωρευμένες ζημιές μπορούν να μείνουν ακάλυπτες για πολύ ακόμη. Ο κοινωνικός αυτοματισμός γίνεται πλέον εύκολα αντιληπτός... Ευτυχώς περιορίστηκε τα τελευταία λίγα χρόνια η ανεργία...
Οι πολιτικές δυνάμεις έχουν καταλάβει τι έρχεται και ήδη τα αφηγήματά τους περιλαμβάνουν τη μεσαία τάξη. Φοβάμαι ότι χρειάζεται κάτι περισσότερο όμως από ευφυολογήματα και λόγια συμπαράστασης ή από μέτρα - ασπιρίνες. Χρειάζεται να ζεσταθεί η τσέπη όσων έχασαν τη ζωή τους κάτω από τα πόδια τους τα τελευταία χρόνια. Χρειάζεται μια ισορροπία στην πραγματική οικονομία, την οποία ούτε καν να εξαγγείλει μπορεί κάποιος πλέον. Για επαναφορά αξιοπρεπών συλλογικών συμβάσεων εργασίας ούτε λόγος. Γιατί; Δεν ωρίμασαν οι... συνθήκες ή κι αυτό πάει με τις αυξήσεις (ήρθε για να μείνει);
Εκεί λοιπόν θα κριθούν οι επόμενες εκλογές στη χώρα. Αν μάλιστα γίνουν στο τέλος της τετραετούς θητείας της σημερινής κυβέρνησης, τότε υπάρχει ο χρόνος για όλους να στήσουν από την αρχή και να παρουσιάσουν σοβαρές προτάσεις κι ένα πλέγμα μέτρων, που είναι αναγκαία για να κερδίσουν την προτίμηση της πλειοψηφίας των ψηφοφόρων. Εκτός πια αν επενδύουν στις περιορισμένες επιλογές και στην αδυναμία μαζικής αντίδρασης του κόσμου. Είναι κι αυτή μια τακτική. Για τους πολίτες σεν εξασφαλίζει, ούτε καν υπόσχεται καλύτερες μέρες όμως... Αν διασφαλίζει την επιβίωση του πολιτικού συστήματος μένει να το δούμε.