Στα δύσκολα δοκιμάζεται η αντοχή των συστημάτων. Το δεύτερο κύμα της πανδημίας που σαρώνει τη Θεσσαλονίκη και τη Βόρεια Ελλάδα, χωρίς όμως να αφήνει ανέγγιχτο το νότιο κομμάτι της χώρας παρά το lockdown και τα αυστηρά μέτρα, ανέδειξε τις αδυναμίες ενός υδροκεφαλικού συστήματος, το οποίο αδυνατεί να προσαρμοστεί στην πραγματικότητα, ακόμη και όταν τα πράγματα εξελίσσονται οριακά, όπως συμβαίνει τον καιρό του κορωνοϊού, όταν άνθρωποι χάνονται, ακόμη περισσότεροι αρρωσταίνουν και ταλαιπωρούνται και όλοι αγωνιούν. Ενός συστήματος που την κρίσιμη ώρα αρνείται τη λογική της συνένωσης δυνάμεων και των συνεργειών, προς όφελος του συνόλου.
Αν υπάρχει ένας μεγάλος νικητής στις μέρες του κορωνοϊού είναι το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Σε δύο, τουλάχιστον, περιπτώσεις οι επιστημονικές του ομάδες έχουν προχωρήσει και προβλέπουν την εξέλιξη της πανδημίας με αξιοσημείωτη ακρίβεια. Σημειώστε:
Πρώτον, η διεπιστημονική ομάδα που έχει συστήσει ο πρύτανης Νίκος Παπαϊωάννου και από τον Απρίλιο εξετάζει σε καθημερινή βάση τα λύματα της Θεσσαλονίκης και εξορθολογίζει τα αποτελέσματα. Διαπιστώνει το μέγεθος του φορτίου του κορωνοϊού και προβλέπει με ακρίβεια τι ακριβώς θα συμβεί στην κοινότητα της πόλης τις επόμενες 7 - 10 ημέρες. Η μέθοδος αποδείχθηκε τόσο ακριβής που τη σχετική τεχνογνωσία ζήτησαν και πήραν στο Παρίσι, στις Βρυξέλλες και στο Άμστερνταμ. Εντός των συνόρων –και πέραν των ανακοινώσεων του ΑΠΘ- μόλις τις τελευταίες δραματικές ημέρες ζήτησαν από το υπ. Υγείας να μάθουν τι ακριβώς συμβαίνει στα κτήρια του campus, αλλά μένει να δούμε αν θα υπάρξει ουσιαστική συνέχεια ή εάν πρόκειται για… φιλολογικό ενδιαφέρον. Ίσως θα έπρεπε να μεσολαβήσει όλος αυτός ο κακός χαμός στη Θεσσαλονίκη για να συγκινηθούν κάποιοι. Φυσικά για έμπρακτη στήριξη ούτε λόγος. Οικονομική βοήθεια έχει υποσχεθεί για το έργο η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, ενώ μια μικρή χορηγία δεσμεύθηκε να δώσει οσονούπω η ΕΥΑΘ, η οποία βοηθάει βέβαια και με την συλλογή των λυμάτων στις εγκαταστάσεις της. Αυτά όλα κι όλα. Αντίθετα ο ΕΟΔΥ χρηματοδοτεί γενναία τη συνεργασία των εργαστηρίων του με το Χημικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, χωρίς να έχουν προκύψει ακόμη αξιόπιστα αποτελέσματα.
Δεύτερον, η επίσης διεπιστημονική ομάδα του καθηγητή Δημοσθένη Σαρηγιάννη, στο τμήμα Χημικών Μηχανικών του ΑΠΘ, η οποία από την Άνοιξη έχει δημιουργήσει σε συνεργασία με τα Ιταλικά πανεπιστήμια της Παβίας και της Πίζας μια σειρά αλγορίθμων, σε συνδυασμό με δυναμικά μοντέλα συμπεριφοράς του πληθυσμού, διάδοσης του κορωνοϊού και υπολογισμού του υγειονομικού κινδύνου, που έδωσαν από την αρχή ακριβείς προβλέψεις για το τι θα συμβεί μερικές εβδομάδες ή ένα – δύο μήνες αργότερα. Η ακρίβεια των προβλέψεων είχε ως αποτέλεσμα να άρουν από νωρίς τις επιφυλάξεις τους όσοι ήταν δύσπιστοι κατά πόσον θα μπορούσαν να γίνουν προβλέψεις για την πανδημία με τη συγκεκριμένη μεθοδολογία. Τελευταίοι και καταϊδρωμένοι άρχισαν να δίνουν προσοχή οι παντός είδους αρμόδιοι στην Αθήνα –ορισμένοι εκ των οποίων αρχικά αποθάρρυναν οποιονδήποτε εκτός ιατρικής επιστήμης να ασχοληθεί με το θέμα (!)-, παρά το γεγονός ότι από την αρχή υπήρξαν ενημερώσεις. Από το πρώτο κύμα της πανδημίας η ομάδα είχε στείλει τα ευρήματα στους… αρμοδίους, αλλά δεν πήρε καμία απάντηση. Στη συνέχεια, μέσα στο καλοκαίρι, με διαμεσολαβητή τον Πανελλήνιο Ιατρικό Σύλλογο και ειδικά τον πρόεδρό του Αθανάσιο Εξαδάκτυλο, η ομάδα Σαρηγιάννη άρχισε να προωθεί τις εκθέσεις της στο υπουργείο Υγείας και στο γραφείο του πρωθυπουργού, κάτι που συνεχίζει μέχρι σήμερα. Μόλις πριν από ένα μήνα η επαφή της ομάδας με την κεντρική εξουσία έγινε ουσιαστική, ώστε τελικά οι ερευνητές να μπορέσουν να κάνουν ακόμη καλύτερα τη δουλειά τους έχοντας πρόσβαση στα αναλυτικά στοιχεία της πανδημίας που συλλέγει ο ΕΟΔΥ. Διότι από τον Απρίλιο μέχρι τον Οκτώβριο δούλευαν με μόνα δεδομένα τις γενικές πληροφορίες που έδινε προς δημοσίευση ο ΕΟΔΥ στα μέσα ενημέρωσης.
Εάν τα εργαλεία που δημιούργησαν και εφάρμοσαν οι δύο αυτές ερευνητικές ομάδες στο ΑΠΘ είχαν ληφθεί υπόψιν στα σοβαρά από το καλοκαίρι και μετά, όταν τα αποτελέσματά τους είχαν ήδη αποδειχθεί αξιόπιστα, ενδεχομένως στη Θεσσαλονίκη να είχαν ληφθεί έγκαιρα μέτρα και η κατάσταση να εξελισσόταν καλύτερα. Επίσης, εφόσον οι αρμόδιοι άκουγαν τους επιστήμονες του ΑΠΘ όπως τους άξιζε, παράλληλα με τους γιατρούς και τους λοιμωξιολόγους, ίσως σε ολόκληρη τη χώρα η εικόνα να ήταν σήμερα ηπιότερη, τόσο από υγειονομική όσο και από οικονομική άποψη. Μόνο που η ιστορία δεν γράφεται ούτε με το «εάν» ούτε με το «εφόσον». Την πραγματικότητα υπογράφουν αυτοί που παίρνουν τις αποφάσεις, οι οποίοι ήταν τόσο αφοσιωμένοι τους προηγούμενους μήνες για να λύσουν το πρόβλημα της διαχείρισης της πανδημίας, που αγνόησαν –ή μήπως δεν καταδέχτηκαν- την ουσιαστική βοήθεια που τους προσέφεραν επιστήμονες που δούλευαν στη Θεσσαλονίκη. Και είναι, πράγματι, μελαγχολικό να βλέπει κανείς όλους τους εμπλεκόμενους, από το υπ. Υγείας και τον ΕΟΔΥ μέχρι την Πολιτική Προστασία, να αγωνίζονται για να περιορίσουν την πανδημία, επικαλούμενοι –και δικαίως- διεθνή δεδομένα και πρακτικές άλλων χωρών και να απαξιώνουν τα επιτεύγματα Ελλήνων επιστημόνων, στους οποίους προστρέχουν αντίστοιχες υπηρεσίες ευρωπαϊκών χωρών.
Ως γνωστόν η απόσταση της πλατείας Αριστοτέλους από την πλατεία Συντάγματος είναι περί τα 504 χιλιόμετρα. Το πόσο απέχει η Θεσσαλονίκη από την Αθήνα το μαθαίνουν από νωρίς τα παιδιά του δημοτικού σχολείου. Εκείνο που δεν μαθαίνουν –άλλωστε είναι μικρά, πόσα να καταλάβουν- είναι ότι σε πολλές περιπτώσεις η πραγματική απόσταση ανάμεσα στις δύο μεγάλες πόλεις της χώρας είναι πολύ μεγαλύτερη. Όπως, άλλωστε, και το κενό που χωρίζει την πρωτεύουσα από τις περισσότερες πόλεις της ελληνικής περιφέρειας είναι τεράστιο. Η νοοτροπία αλλιώτικη. Διαφορετικές και οι προτεραιότητες. Με αυτή την έννοια το ΑΠΘ εκτός από νικητής είναι –ταυτόχρονα- κι ένας μεγάλος ηττημένος αυτής της περιόδου. Όχι διότι στην εποχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης των περιφερειών η απαξίωση των πολιτικών, τεχνοκρατικών και επιστημονικών κυκλωμάτων της Αθήνας προς το μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της χώρας έχει κάποια αξία, αλλά επειδή το μεγάλο ποσοστό από το… μάρμαρο των συνεπειών του δεύτερου κύματος του κορωνοϊού πλήρωσε η Θεσσαλονίκη. Η πόλη στην οποία ζουν οι άνθρωποι που αποτελούν το επιστημονικό δυναμικό του ΑΠΘ, μαζί με τις οικογένειες, τους συγγενείς, τους φίλους και τους συναδέλφους τους, τους οποίους δεν κατάφεραν να βοηθήσουν. Διότι έθεσαν τη γνώση τους για τον περιορισμό των συνεπειών της πανδημίας στη διάθεση της Πολιτείας και της κοινωνίας επί ματαίω.