Του Αλέξανδρου Παπουτσή*
Οι παγκόσμιες εξελίξεις φέρνουν ανακατατάξεις. Οι βίαιες εξελίξεις, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, φέρνουν δυναμικές αλλαγές, επιταχύνουν αργόσυρτες διαδικασίες και δημιουργούν νέες δυναμικές. Τα Βαλκάνια μετά την τραυματική εμπειρία των αρχών των 90s εμφανίζουν ξανά γεωπολιτικό ενδιαφέρον καθώς η εγγύτητά τους με το πεδίο της σύγκρουσης, η γειτνίασή τους με αναθεωρητικές δυνάμεις, η ιστορική, πολιτισμική και φυλετική συγγένεια με τους αντιμαχόμενους (σλάβοι) και η διαρκής εκκρεμότητα ένταξή τους στις ευρωπαϊκές (και εύρω-ατλαντικές δομές) τα καθιστούν σημείο αυξημένου ενδιαφέροντος. Η δημιουργία ενός περιφερειακού συστήματος ασφάλειας την επομένη της σύγκρουσης απαιτεί διευθετήσεις, νέες συμμαχίες, υπερβάσεις και συνεκτικούς δεσμούς, άρα τα ζητήματα των Βαλκανίων πρέπει να κλείσουν.
Σε αυτό το περιβάλλον η Ελλάδα μπορεί να παίξει σημαίνοντα ρόλο καθώς παρά την υπερδεκαετή οικονομική και κοινωνική κρίση έχει ακόμη το ειδικό βάρος μιας χώρας μέλους της Ε.Ε, του ευρώ, του ΝΑΤΟ, με εξαιρετικά ισχυρή δύναμη αποτροπής και στρατιωτική ισχύ για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Οι συμμαχίες με Ισραήλ, Αίγυπτο, Γαλλία αλλά και η αναβάθμιση των σχέσεών με τις ΗΠΑ αναστηλώνουν τη διεθνή εικόνα μας και εμπεδώνουν έναν ρόλο που ήταν ζητούμενο για εμάς. Η Ελλάδα αν δεν υποστεί κάποιο πλήγμα, αν δεν ηττηθεί σε κάποιο θερμό επεισόδιο με τη γείτονα –πόσο δε μάλλον αν επικρατήσει- μπορεί να «αλλάξει πίστα» και να εμφανιστεί ως ένας πολύ σοβαρός παίκτης του διεθνούς συστήματος, εγγυητής της σταθερότητας και της ασφάλειας, προσανατολισμένος σε αξίες και συμμαχίες.
Ο ρόλος όμως της Ελλάδας δεν περιορίζεται μόνο στο αποτρεπτικό – στρατιωτικό επίπεδο. Αυτό είναι η απαραίτητη προϋπόθεση που εξασφαλίζει ότι δεν θα υποταχθούμε στο νέο-οθωμανικό αναθεωρητικό σχέδιο που ιδανικά θα ήθελε αναβίωση της επιρροής της οθωμανικής αυτοκρατορίας ακυρώνοντας ιστορία και αποτελέσματα 200 ετών – από την ελληνική επανάσταση. Ο ρόλος μας μπορεί και πρέπει να είναι σημαντικός σε σειρά άλλων πεδίων με άξονα την οικονομία.
Επενδύσεις, υποδομές, εμπόριο, μεταφορές, εκπαίδευση, τουρισμός, συμπράξεις ελληνικών με βαλκανικές εταιρείες, συνεργασία στην ενέργεια, στον αγροδιατροφικό τομέα, στην τραπεζική είναι δυνητικά ευκαιρίες συνεργασίας με την Ελλάδα να έχει κεντρικό ρόλο. Αυτός είναι ο τρόπος να μετατρέψουμε τη γεωγραφική μας θέση σε γεωπολιτικό πλεονέκτημα.
Σε μια τέτοια θετική (και ακόμα υποθετική) εξέλιξη, αν μία πόλη έχει σημαίνοντα ρόλο είναι η Θεσσαλονίκη. Η Θεσσαλονίκη είναι η πόλη που μπορεί να παίξει τον ρόλο του κέντρου, της πύλης εισόδου, του κόμβου. Μπορεί να αναδειχθεί σε φιλόδοξο αστικό κέντρο που σε ουσιαστικό αλλά συμβολικό επίπεδο θα αποτυπώνει και θα σχηματοποιεί αυτήν την ελληνική στρατηγική – θα της δίνει εικόνα και υλική υπόσταση.
Εάν στη Θεσσαλονίκη συνεχίσουν να εγκαθίστανται μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις, εάν συνεχιστεί η πορεία ανάδειξής της σε κέντρο καινοτομίας και ο μετασχηματισμός της σε smart city, με ολοκληρωμένες τις μεγάλες υποδομές και τις σημαντικές αναπλάσεις του δημοσίου χώρου τότε η πόλη θα έχει καταφέρει να κατακτήσει αυτόν τον ηγετικό ρόλο στη Βαλκανική. Ήδη τις δίνονται κάποιες σημαντικές ψήφοι εμπιστοσύνης – ο τουρισμός ανακάμπτει, η κρουαζιέρα εμφανίζει ανοδικές τάσεις και πολλά γκρουπ τουριστών κάνουν εμφανή την παρουσία τους στο κέντρο της πόλης. Χτίζονται συνεχώς ξενοδοχεία υψηλών προδιαγραφών ενώ το ενδιαφέρον στο real estate είναι αμείωτο.
Στο μέτωπο των αναπλάσεων, για πρώτη ίσως φορά μετά από χρόνια υπάρχουν στο τραπέζι ώριμα σχέδια, μελέτες και εξασφαλισμένες χρηματοδοτήσεις. Σκεφτείτε την εικόνα της πόλης με ολοκληρωμένο δυτικά το Μουσείο Ολοκαυτώματος, με νέες πλατείες Διοικητηρίου και Ελευθερίας, με έναν ανανεωμένο άξονα Αριστοτέλους και με το ντεκ επέκτασης της παλιάς Παραλίας. Οι αναβαθμισμένες αγορές Μοδιάνο και Καπάνι δεν θα έχουν τίποτε να ζηλέψουν από τις ανοιχτές αγορές της Ευρώπης και η ανάπλαση της ΔΕΘ θα δώσει τεράστια ανάσα αλλάζοντας όλο το κέντρο. Μετρό, αστικές συγκοινωνίες και ποδηλατόδρομοι θα συμβάλλουν στην λύση του κυκλοφοριακού ενώ το νέο γήπεδο της Τούμπας και οι παρεμβάσεις στη γύρω περιοχή θα αναβαθμίσουν συνολικά το αστικό περιβάλλον. Το ίδιο και οι νέοι «Στάβλοι Παπάφη» - ένα κτηριακό συγκρότημα υψηλών προδιαγραφών στο κέντρο του αστικού ιστού. Παράλληλα η συντήρηση και οι παρεμβάσεις στις γειτονιές εξασφαλίζουν τη βιωσιμότητα των δικτύων και συμβάλλουν στη διατήρηση της συνοχής της πόλης, ενώ οι προσπάθειες ανάταξης και ανάκτησης της χαμένης εμπορικότητας των δρόμων θα συμβάλλουν στη διατήρηση της επιχειρηματικότητας μικρού και μεσαίου επιπέδου με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την κοινωνική διαστρωμάτωση και τα εισοδήματα.
Η Θεσσαλονίκη μπορεί – αυτό δεν το αμφισβητεί κανείς. Ανατάσσεται στο εσωτερικό της – διαδικασία επίμονη και απαιτητική, επενδύει, καλύπτει το χαμένο έδαφος στις υποδομές. Το κεντρικό κράτος οφείλει να αναγνωρίσει αυτή τη δυναμική, να μην την υποσκάψει και ακολούθως να σχεδιάσει για την Ελλάδα έναν νέο δυναμικό και εξωστρεφή ρόλο στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η Θεσσαλονίκη μπορεί να παίξει τον ρόλο του «κέντρου» αυτής της προσπάθειας – προετοιμάζεται. Μια τέτοια εξέλιξη θα είναι μάλιστα ευεργετική για την ολόκληρη τη χώρα. Ένας δεύτερος αστικός πόλος ανάπτυξης μπορεί να δώσει ιδιαίτερη δυναμική στο ΑΕΠ και στη δομή της οικονομίας.
Η προσπάθεια έχει ξεκινήσει, είναι σε εξέλιξη - όσοι βλέπουν τη μεγάλη εικόνα δίνουν ήδη αυτή τη μάχη.
*Ο Αλέξανδρος Παπουτσής είναι Πολιτικός Επιστήμονας, Ειδικός Σύμβουλος του δημάρχου Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνου Ζέρβα
